Przegląd inflacji

Powiedzmy, że jestem ekonomistą i ciekawi mnie, czy, ogólnie, rzeczy drożeją czy nie. A jeśli – to o ile? Podszedłbym do sprawy od strony dóbr i usług, które kupuje przeciętna osoba. Wymyśliłbym jakiś koszyk dóbr i usług; starałbym się zważyć elementy na podstawie tego, jak ludzie wydają. Stwierdziłbym: „Średnio 40% idzie na mieszkanie; z 10% na transport, może 10% na żywność”. Zbadałbym rynek; próbowałbym wyciągnąć średnią z cen tych produktów. Wziąłbym parę produktów, wypróbowałbym trochę usług, żeby obliczyć rzetelną średnią. To nie jest proste, ale jako ekonomista, chcę to zrobić porządnie. Wyciągając średnią ważoną ze wszystkiego, uzyskam wartość. Nie będę szczegółowo objaśniał wyliczania, wystarczy, że zorientujecie się, o co chodzi. Mam liczbę. Cenę wynajmu czy kupna przeciętnego samochodu, wynajmu przeciętnego mieszkania, koszt zakupów przeciętnej ilości jedzenia dla rodziny, itd. Powiedzmy, że wyjdzie mi tyle. Zmyśliłem tę liczbę. Powiedzmy, że koszt wynosi 20 000$. Mój koszyk dóbr i usług, ważenie moją metodą. To wszystko dzieje się w roku 1. To jest w roku pierwszym. Ciekawi mnie, czy między rokiem 1. a, powiedzmy, rokiem 5., rokiem piątym… czy rzeczy zdrożały. Wezmę ten sam koszyk dóbr i usług… Koszyk dóbr… i usług. I spróbuję określić, jaki będzie ich ważony koszt w roku 5. To trudniejsze, niż mogłoby się wydawać, bo koszyki dóbr i usług zmieniają się. Jeśli komputery stają się szybsze, uwzględnicie ten komputer, co wtedy, czy przeciętny teraz, lepszy niż tamten? Jeśli ludzie kupują większe TV, to czy uwzględnić ten, co w roku 1., czy zrobić korektę na to, jaki teraz jest przeciętny TV: większy. Domy są większe. Uwzględniacie ten, co kiedyś, czy przeciętny teraz? Jest mnóstwo takich spraw. To przedmiot poważnych dyskusji na temat rzeczywistej zwyżki cen. Ale powiedzmy, że w jakiś rozsądny sposób określacie, że ten sam koszyk dóbr po korekcie z tytułu postępu technicznego itp. teraz kosztuje 22 000$. Wywnioskujecie z tego, że rzeczy, które kosztowały 20 000$, które dawały jakiś standard życia w roku 1… aby uzyskać ten sam standard życia w roku 5., musicie wydać 10% więcej. Rzeczy są o 2000$ droższe niż w porównaniu z 20 000$ 5 lat temu. Zatem ceny wzrosły o 10%. Jako ekonomiści powiecie, że wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, określany skrótem CPI… wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych… wzrósł o 10%. Albo, zależnie od metody pomiaru… Metody są różne w różnych krajach; nawet w obrębie kraju zmienia się sposób określania koszyka dóbr. Zależnie, jak to zmierzyliście, powiecie, że inflacja cenowa… inflacja cenowa… Możecie powiedzieć, że inflacja cenowa wyniosła 10% między rokiem 1. a rokiem 5. Czyli wszystko zdrożało o 10%. Trzeba by wydać o 10% pieniędzy więcej, by uzyskać ten sam standard życia. Na ogół ludzie mówią po prostu o inflacji. Słysząc to słowo, zwłaszcza obecnie, wiedzcie, że chodzi o inflację cenową. Ogólny wzrost cen dóbr i usług, mierzony jakimś koszykiem dóbr. Jest też inny typ inflacji: inflacja pieniężna. Inflacja pieniężna. Są powiązane. Inflacja pieniężna to inflacja spowodowana wzrostem podaży pieniądza. Wzrost podaży pieniądza. A jeśli temu wzrostowi podaży pieniądza nie dorównuje całkowita produkcja kraju, może dojść do inflacji cenowej. Na ogół przy okazji inflacji mówi się o koszyku dóbr. Inflacja cenowa. Usłyszycie czasami coś jeszcze: może w roku piątym ktoś zaproponuje: „Mógłbym sprzedać wam ten dom”. Jest rok 5. „Mógłbym sprzedać wam ten dom, w roku 5. wart 660 000$”. 660 000$. Ktoś mógłby spytać, jaka byłaby ta cena po korekcie na inflację, w dolarach z roku 1. To znaczy – jeśli zrobimy korektę z tytułu spadku wartości pieniędzy… bo gdy rzeczy drożeją, to każdy dolar jest wart mniej. Za dolara kupicie mniej. Ludzie pytają: „Ile to jest, z uwzględnieniem inflacji w pieniądzach z roku 1.?”. Chodzi o to, ile musiał kosztować ten dom w roku pierwszym, że po korekcie na inflację, przy wzroście o 10%… …a wzrost o 10% to mnożenie przez 110%, czyli przez 1,1. Zatem ile musiał kosztować ten dom w roku 1., że jeśli pomnożę to przez 1,1, to uzyskam 660 000$? Możemy to szybko obliczyć. Powiedzmy, że… Nazwijmy to P. P jest ceną domu w roku 1. Napiszę: P1. To razy 1,1… Razy 1,1… Będzie równe 660 000$. Przy uwzględnieniu 10% inflacji. Teraz będzie łatwo. Można podzielić obie strony przez 1,1. Dzielimy przez 1,1. I uzyskujemy… To się skraca… Mamy cenę tego domu w roku 1. 66 podzielić przez 11 równa się 6. Obliczcie to na kalkulatorze, jeśli was nie przekonuję. To będzie 600 000$. Jeśli to podzielimy. I poradzimy sobie z przecinkiem. Chyba rozumiecie, o co chodzi. Możecie wziąć kalkulator, ja podzieliłem w pamięci. Chodzi o to, że dom, wart 600 000$ w roku 1., 600 000$… Jeśli uwzględnicie deprecjację pieniędzy, czy to, jak bardzo wszystko zdrożało, to w roku 5. dom będzie kosztował 660 000$. Podczas rozmowy o inflacji, wzroście cen, usłyszycie: „Ten dom w roku piątym jest wart 660 000$, a jest to równe 600 000$… 600 000$ w dolarach z roku pierwszego”. Podam przykład. W mojej okolicy domy nagle… Mieszkam w Dolinie Krzemowej. To nie jest ekskluzywna dzielnica, ale domy są dość drogie. Sąsiedzi, którzy wprowadzili się w latach 50., mówią: „Kupiłem dom za 10 000$, a teraz te budynki kosztują krocie!”. Ale choć wartość domu wzrosła, to przecież 10 000$ w 1950 r. było wielką sumą. Lekarze i inżynierowie nie zarabiali dużo więcej rocznie. Konkretów nie znam. Musielibyście zrobić korektę dla roku, o który wam chodzi. Korektę z tytułu inflacji. Jeśli wynosiła 10%… Może dochody wzrosły o tyle samo, więc ten sam człowiek, wykonujący tę samą pracę, którego w roku pierwszym było stać na dom za 600 000$, teraz mógłby zapłacić za niego 660 000$. I nie będzie to zbyt wielki procent jego wydatków tylko taki sam, jak w roku 1. Wprowadziłem was w temat. W kolejnych odcinkach zagłębię się w szczegóły.