Krzywa możliwości produkcyjnych

Załóżmy, że jesteś w plemieniu zbieracko-łowieckim i musisz zdecydować, ile czasu poświęcić na łowienie, a ile czasu poświęcić na zbieranie. Przeanalizujmy różne scenariusze i wybory, z jakimi się wiążą. Dla uproszczenia przyjmijmy w kwestii łowienia, że jedyna zwierzyna w okolicy to białe króliki, natomiast jedyną rzeczą nadającą się do zbierania są jagody. To bardzo uprości nam rozważania. Rozważmy więc możliwości. Pierwszy scenariusz niech nazywa się „scenariusz A”. Załóżmy… Niech tu będzie liczba królików… możliwych do złowienia… a tu niech będzie liczba jagód… możliwych do zebrania. Jeśli cały dzień będziesz uganiał się za królikami, przez cały wolny czas, nie licząc snu, ubierania i innych tego typu czynności, to załóżmy, że jesteś w stanie złowić średnio 5 królików dziennie. Skoro cały dzień łowisz króliki, to nie masz czasu na zbieranie jagód. Uda ci się zatem uzbierać 0 jagód. Przyjmijmy teraz, że postarasz się… że przeznaczysz trochę czasu na zbieranie jagód, kosztem czasu łowienia królików. Niech to będzie „scenariusz B”. Niech scenariusz B będzie sytuacją, w której starcza ci czasu na złowienie średnio 4 królików, i jednocześnie udaje ci się nagle uzbierać 100… udaje ci się nagle uzbierać 100 jagód. Analizując te scenariusze zakładamy, że wszystkie inne czynniki są stałe: nie zmienia się ilość czasu spędzonego na łowieniu i zbieraniu, nie zmienia się ilość snu ani stosowane metody łowienia królików i zbierania jagód. Że nie podejmujesz żadnych nowych działań. Że wszystkie inne czynniki są stałe. Fachowy termin na to, intrygująco brzmiący podczas konwersacji, to „ceteris paribus”. Ceteris… paribus. Co dosłownie znaczy… Więc jeśli ktoś powie: „Zmienia się ten parametr, ceteris paribus.” to znaczy, że zakłada, że inne parametry są stałe. „Ceteris” znaczy… „Ceteris” znaczy „wszystko inne”… „wszystko inne”… Na pewno znacie „et cetera”, to jest to samo słowo. …„wszystko inne”, zaś „paribus” znaczy „równe”. Przechodząc od scenariusza A do scenariusza B nie zmieniasz godzin snu, nie zmieniasz miejsca, w którym przebywasz, powiedzmy okolicy, nie zmieniasz… narzędzi, których używasz, ani metod. Wszystko inne jest stałe. Jedyne, co się zmienia, to czas na łowienie królików, w stosunku do czasu na zbieranie jagód. Wymyślmy jeszcze kilka scenariuszy, zakładając ceteris paribus. Pora na scenariusz C. Załóżmy, że masz czas na złowienie średnio 3 królików, a gdy już je złowisz, nagle okazuje się, że możesz uzbierać tylko… że uzbierasz… jeśli złowisz tylko 3 króliki, to potem uzbierasz 180 jagód. Wpiszmy jeszcze ze 2 scenariusze. To będzie scenariusz D. Jeśli jeszcze bardziej ograniczysz czas na łowienie królików i złapiesz tylko 2, to nagle będziesz miał czas, aby uzbierać średnio 240 jagód. I wreszcie… Łowisz jeszcze mniej… Poświęcasz jeszcze mniej czasu, średnio, na łowienie królików, więc masz jeszcze więcej czasu na zbieranie i udaje ci się zebrać średnio 280 jagód. Jeszcze jeden scenariusz. Scenariusz F. Podpiszmy je: „scenariusze”. Scenariusze od A do F. W scenariuszu F spędzasz cały czas na zbieraniu, dzięki czemu średnio udaje ci się zebrać 300 jagód dziennie. Jako że nie masz czasu na króliki, nie złowisz w tym scenariuszu ani jednego. Zróbmy z tego wykres. Na jednej osi będzie liczba królików, a na drugiej – liczba jagód. Narysuję go tutaj. To moja oś królików… „króliki”… Niech tu będzie 0… i dalej: 1… 2… 3… 4… i wreszcie 5 królików, a ta oś… będzie osią jagód. …osią jagód. Niech tu będzie… 100 jagód… tu 200 jagód… a tu niech będzie 300 jagód. To jest moja oś „jagód”. Nanieśmy teraz punkty scenariuszy. Najpierw scenariusz A. Niech ten kolor będzie kolorem scenariusza A. Scenariusz A: 5 królików i 0 jagód. 5 królików i 0 jagód znajduje się tutaj. Tu jest scenariusz A. Scenariusz B: 4 króliki i 100 jagód. 4 króliki i 100 jagód leży tutaj. Tu jest 100 jagód. Mamy scenariusz B. Scenariusz C. Scenariusz C: 3 króliki i 180 jagód. 3 króliki i 180… 150 jest tutaj, więc 180 będzie mniej więcej tu. Zatem 3… Jeśli złowisz tylko 3 króliki, starczy ci czasu na zebranie średnio 180 jagód. Tu jest scenariusz C. Teraz scenariusz D, na biało. Jeśli złowisz tylko 2 króliki, starczy ci czasu na 240 jagód. Znajduje się mniej więcej tu. To scenariusz D… Chyba powinien być nieco niżej. Tu jest 250, a 240 jest odrobinę niżej. W przybliżeniu tutaj. Mamy scenariusz D. Teraz scenariusz E. Jeśli złowisz 1 królika, starczy ci czasu na 280 jagód. To nas lokuje mniej więcej… mniej więcej tutaj. To scenariusz E. I wreszcie scenariusz F: przez cały dzień zbierasz jagody i nie masz czasu na króliki. Cały czas na jagody, brak czasu na króliki. 0 królików i 300 jagód. Tu znajduje się scenariusz F. Co tworzą te wszystkie punkty? Tworzą coś bardzo prostego, ale o bardzo fachowo brzmiącej nazwie. Te punkty tworzą twoją, jako łowcy-zbieracza, krzywą możliwości produkcyjnych (transformacji). Jeśli je połączymy… Te scenariusze to mój wybór. Bo przecież średnia może wynosić 4,5 królika albo 3,5 królika i odpowiadającą liczbę jagód. To wszystko są punkty oznaczające jakiś kompromis pomiędzy królikami i jagodami. Połączę je. Wybiorę jeszcze nie używany kolor. Jak widać… To powinna być ładna krzywa. Narysuję ją kropkami. Tak będzie łatwiej niż linią. Ta linia… Ta krzywa… zawiera wszystkie możliwe kombinacje wymienne królików na jagody. Ja wybrałem kilka, ale taki scenariusz też jest możliwy. Nazwijmy go scenariuszem G. Średnio, w czasie na to przeznaczonym, możesz złowić 4,5 królika. Jednego dnia 4 króliki, a drugiego dnia 5 królików. Średnia wyniesie 4,5 królika. Z wykresu wynika, że w tym układzie zebrałbyś 50 jagód. Te wszystkie układy są możliwe. Nie trzeba przeskakiwać z 4 królików na 5. Może w tym scenariuszu łowisz króliki przez 7 godzin, a w tym 8 godzin, ale przecież możesz łowić przez 7 godzin i minutę. Pośrednie scenariusze też są możliwe i wszystkie te możliwości… wszystkie te możliwości znajdują się na tej krzywej. Zatem te 5 scenariuszy, a właściwie 6, które dotąd omówiliśmy, to wybrane możliwości scenariuszy spośród wielu leżących na tej krzywej. Tę krzywą nazywamy… I znów: fachowy termin, lecz idea prosta. …krzywą… możliwości… Wpisałem dwa razy „i”. …możliwości produkcyjnych. Bo przedstawia pełny zakres naszych możliwości. Tego, co możemy zrobić. 3 króliki i 180 jagód. 2 króliki i 240 jagód. W założonym czasie nie zdobędziemy więcej. Na przykład, nie jest możliwy taki scenariusz. Ten układ jest niemożliwy. Niemożliwy… Przewinę kawałek. W prawo… OK. To jest scenariusz niemożliwy, ten punkt tutaj. Nie zdołamy złowić 5 królików i zebrać 200 jagód. Na 5 królików muszę poświęcić cały dzień. Nie mam czasu na jagody. I odwrotnie: jeśli zbiorę 200 jagód, zabraknie mi czasu na 5 królików. Zatem to jest niemożliwe, to jest niemożliwe… Każdy punkt leżący po tej stronie krzywej to scenariusz niemożliwy. Natomiast każdy punkt po tej stronie krzywej, czyli wewnątrz krzywej, pod krzywą, na lewo od krzywej, wszystkie scenariusze w tym polu są możliwe. Wszystkie punkty w tym polu. Na przykład, nie jest żadnym problemem zdobycie 1 królika i 200 jagód. Ten scenariusz jest możliwy. Czy jest optymalny? Nie! Bo nie obijając się mógłbym zdobyć o wiele więcej jagód, albo więcej królików. 200 jagód daje mi czas na więcej królików, albo, jeśli 1 królik mi wystarcza, mogę zebrać więcej jagód. To jest możliwe, i inne punkty w tym polu też są możliwe, ale nie są optymalne, nie są efektywne. Punkty leżące tutaj… nie są… efektywne. Z jakichś przyczyn nie wykorzystuję tu optymalnie mojego potencjału w tej dziedzinie. Będąc na tym polu nie jestem nastawiony na maksymalną wydajność, z jakiejś przyczyny. Gdyby odnieść to do fabryki, w której ktoś decyduje, co produkować, te decyzje oznaczałyby nieoptymalne wykorzystanie mocy produkcyjnych. Z kolei wszystkie punkty leżące na krzywej są efektywne. Tu pracujesz na 100%. Na razie nie próbujemy oceniać, który z tych scenariuszy jest lepszy od jakiegoś innego. Mówimy tylko, że tu wykorzystujesz pełny potencjał. W każdym z tych przypadków najlepiej wykorzystujesz swój czas.