Dobra publiczne: rzeczywiste przykłady

Istnieją takie dobra, które nie mieszczą się w kategoriach dóbr prywatnych ani dóbr publicznych. Dość łatwo jest sklasyfikować pizzę jako dobro prywatne, a park miejski jako dobro publiczne, ale co z dobrami, z których używania nie można nikogo wykluczyć, ale ich używanie wiąże się z rywalizacją, takie muszle skrzydelnika wielkiego?

Skrzydelnik wielki to duży morski ślimak, znajdowany w trawach morskich w płytkich wodach morza Karaibskiego. Wody te są tak płytkie i przejrzyste, że jeden nurek może wydobyć wiele ślimaków w jeden dzień. Mięso ślimaka jest lokalnym przysmakiem i ważną częścią lokalnej diety, ale też jego muszle są używane w celach artystycznych, mogą również zostać przerobione na instrumenty muzyczne. Ponieważ prawie każdy z małą łódką i prostą maską z rurką do nurkowania może uczestniczyć w zbieraniu ślimaków, to w sumie nie da się nikogo wykluczyć z takiej działalności. Jednocześnie zbieranie ślimaków to rywalizacja; kiedy nurek złapie jednego ślimaka, nie może on już zostać złapany przez innego nurka.

Dobra, z których używania nie da się nikogo wykluczyć, ale występuje rywalizacja, nazywane są wspólnymi zasobami. Ponieważ wody Karaibów są otwarte dla wszystkich rybaków łowiących ślimaki, i ponieważ jakakolwiek muszla złapana przez ciebie nie może już zostać złapana przeze mnie, wspólne zasoby, takie jak te ślimaki, zwykle są zużywane w nadmiarze.

Problem nadmiernego zużywania wspólnych zasobów nie jest problemem nowym, ale ekolog Garret Hardin po raz pierwszy użył pojęcia "tragedia wspólnego pastwiska" jako nazwę tego problemu w artykule z 1968 roku, w magazynie Science. Ekonomiści widzieli tą sytuację jako problem praw własności. Ponieważ nikt nie jest właścicielem oceanu czy ślimaków, które chodzą po piasku na dnie oceanu, to nikt nie ma motywacji żeby chronić ten zasób i odpowiedzialnie z niego korzystać.

Żeby poradzić sobie z problemem nadmiernych połowów ślimaków i innych ryb morskich, ekonomiści zwykle opowiadają się za prostymi narzędziami, takimi jak licencje na połów ryb, limity połowów i krótsze sezony połowów. Kiedy populacja gatunku spada do krytycznie niskich liczebności, rządy zakazywały nawet połowów zanim biolodzy nie stwierdzili, że populacja powróciła do poziomów, na których gatunkowi nie zagraża wyginięcie. Tak właśnie było z naszym ślimakiem, którego wydobywanie z dna oceanu zostało efektywnie zakazane w Stanach Zjednoczonych od roku 1986.

Jedną z najbardziej znaczących zmian w standardzie życie przez ostatnich kilka wieków było to, że ludzie żyli coraz dłużej.

Tysiące lat temu oczekiwana długość życia człowieka prawdopodobnie wynosiła pomiędzy 20 do 30 lat. Do roku 1900, przeciętna oczekiwana długość życia w Stanach Zjednoczonych wynosiła 47 lat. W roku 2015 oczekiwana długość życia wynosiła 79 lat. Większość tego przyrostu oczekiwanej długości życia w historii człowieka miała miejsce 20 wieku.

Wzrost oczekiwanej długości życia wydaje się wynikać z trzech głównych czynników. Po pierwsze, systemy zapewniające czystą wodę i odprowadzające ścieki pomogły zapobiegać rozprzestrzenianiu się wielu chorób. Po drugie, zmiany w zachowaniu społeczeństwa pomogły w polepszeniu zdrowia.

Na początku 20 wieku, na przykład, ludzie nauczyli się, jak ważne jest wygotowywanie butelek przed użyciem ich do przechowywania jedzenia i mleka dla dzieci, mycie rąk i chronienie jedzenia przed muchami. Nowsze zmiany w zachowaniu to zmniejszeni liczby osób palących papierowy i środki ostrożności mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych drogą płciową.

Po trzecie, medycyna odegrała tutaj ogromnie ważną wolę. Szczepienia na błonicę, cholerę, krztusiec, gruźlicę, tężca i żółtą febrę powstały pomiędzy 1890 a 1930. Penicylina, odkryta w 1928, doprowadziła do powstania serii innych antybiotyków i kontrolowania chorób zakaźnych. W ostatnich dziesięcioleciach leki, które zredukowały ryzyko wysokiego ciśnienia, miały dramatyczny wpływ na wydłużenie życia.

Te postępy w zdrowiu publicznym wszystkie były blisko powiązane z pozytywnymi efektami zewnętrznymi i dobrami publicznymi. Urzędnicy zdrowia publicznego nauczyli matki praktyk higienicznych na początku ubiegłego wieku i zachęcali do rzucenia palenia pod koniec ubiegłego wieku. Wiele publicznych systemów sanitarnych i kanałów burzowych zostało sfinansowanych przez rząd, ponieważ mają kluczowe cechy dóbr publicznych. W 20 wieku wiele odkryć medycznych pochodziło z badań - lub uniwersytetów- finansowanych przez państwo. Patenty i prawa własności intelektualnej zapewniły dodatkowy czynnik motywujący dla prywatnych inwestorów. Powodem tego, że szczepienia są obowiązkowe, mówiąc w pojęciach ekonomicznych, jest zapobieganie powstawaniu skutków ubocznych choroby dla innych osób, niż osoba zaszczepiona—tak samo, jak pomoc osobie zaszczepionej.

Projekty kosmiczne NASA miały wiele pozytywnych skutków ubocznych, jednak te korzyści nie były dzielone po równo.

Ekonomiści tacy jak Tyler Cowen, profesor w George Mason University, widzą coraz więcej i więcej dowodów na to, że luka pomiędzy tymi, którzy mają dostęp do szybko rozwijającej się technologii, a tymi, którzy nie mają dostępu, ciągle się poszerza. Wegług Cowena—autora niedawno wydanej książki Average is Over: Powering America Beyond the Age of the Great Stagnation (aktualnie nie ma tłumaczenia na język polski)—ta nierówność w dostępie do technologii i informacji będzie się pogłębiać w postaci nierówności w umiejętnościach, i w końcu, w zarobkach i globalnym standardzie życia.