Główna zawartość

Kurs: Mikroekonomia > Rozdział 9

Lekcja 2: Dodatkowe artykuły: Zanieczyszczenie jako negatywny efekt zewnętrzny

Ekonomia zanieczyszczenia środowiska

Zanieczyszczenie jest przykładem negatywnego efektu zewnętrznego. Tłumaczenie na język polski zrealizowane przez Fundację Edukacja dla Przyszłości dzięki wsparciu Fundacji PKO Banku Polskiego.

Kluczowe koncepcje

Produkcja gospodarcza może spowodować szkody dla środowiska. Ten problem pojawia się we wszystkich krajach, zarówno biednych jak i bogatych, i niezależnie od tego czy ich gospodarki są rynkowe czy sterowane.
Efekt zewnętrzny, czasami nazywany ubocznym, pojawia się kiedy wymiana pomiędzy kupującym a sprzedającym ma wpływ na podmiot trzeci, który nie uczestniczy w wymianie. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub negatywne.
Zawodność rynku pojawia się, kiedy rynek samoistnie nie przydziela zasobów efektywnie, w sposób, który równoważy korzyści i koszty społeczne; efekty zewnętrzne to przykład zawodności rynku.
Koszty społeczne to koszty, które obejmują zarówno koszty prywatne ponoszone przez przedsiębiorstwa, jak i dodatkowe koszty zewnętrzne, ponoszone przez podmioty trzecie, poza procesem produkcji.

Zanieczyszczenia

Od roku 1970 do 2012 populacja Stanów Zjednoczonych wzrosła o jedną trzecią, a rozmiar gospodarki wzrósł ponad dwukrotnie. Pomimo tego wzrostu Stany Zjednoczone, przy użyciu różnych metod przeciwdziałania zanieczyszczeniom, osiągnęły prawdziwy postęp w kwestii ilości zanieczyszczeń.

Zgodnie z US Energy Information Administration, emisja określonych kluczowych zanieczyszczeń powietrza zmalała znacznie od 2007 do 2012; i rzeczywiście, zmalała ona o 730 milionów ton metrycznych rocznie—redukcja o 12%. Wydaje się to pokazywać, że Stany Zjednoczone poczyniły postęp w zmniejszeniu ogólnej emisji dwutlenku węgla, głównego gazu cieplarnianego.

Mimo stopniowej redukcji emisji pochodzącej ze spalania paliw kopalnych wiele ważnych problemów środowiskowych wciąż pozostaje nierozwiązanych. Wraz z wysokim poziomem zanieczyszczenia powietrza i wody, inne problemy, włączając w to niebezpieczne składowanie śmieci, niszczenie terenów podmokłych i innych środowisk życia dzikiej przyrody, mają wpływ na ludzie zdrowie razem z pozostałymi zanieczyszczeniami.

Efekty zewnętrzne

Rynki prywatne oferują efektywny sposób połączenia kupujących i sprzedających oraz określenia, które dobra są produkowane, w jaki sposób są produkowane, i kto jest dostaje. Zasada, że dobrowolna wymiana daje korzyści zarówno kupującym jak i sprzedającym to fundament budowy ekonomicznego sposobu myślenia. Ale co się stanie, kiedy dobrowolna wymiana wpływa na kogoś trzeciego, kto nie jest kupującym ani sprzedającym?

Weźmy na przykład organizatora koncertu, który chce zbudować scenę na świeżym powietrzu, na której będą odbywać się koncerty muzyki country, a która ma się znajdować pół kilometra od twojego domu. Będziesz słyszeć te koncerty siedząc na swoim podwórku—lub być może nawet w swojej jadalni. W tym przypadku sprzedający i kupujący bilety na koncert mogą być usatysfakcjonowani swoją dobrowolną wymianą, ale ty nie masz prawa głosu w ich rynkowej transakcji.

Wpływ wymiany rynkowej na osobę trzecią, która jest poza, czyli na zewnątrz, tej wymiany, nazywany jest właśnie efektem zewnętrznym. Ponieważ efekty zewnętrzne, które pojawiają się w transakcjach rynkowych wpływają też na inne strony poza tymi zaangażowanymi, dlatego nazywane są czasami ubocznymi.

Efekty zewnętrzne mogą być negatywne lub pozytywne. Jeśli nienawidzisz muzyki country, to słuchanie jej w swoim domy każdej nocy byłby negatywnym efektem zewnętrznym. Ale jeśli kochasz muzykę country, to wtedy taka ilość darmowych koncertów będzie pozytywnym efektem zewnętrznym.

Zanieczyszczenie jako negatywny efekt zewnętrzny

Zanieczyszczenie jest negatywnym efektem zewnętrznym. Ekonomiści pokazują społeczne koszty produkcji przy pomocy wykresu popytu i podaży. Społeczne koszty obejmują prywatne koszty produkcji ponoszone przez firmę, i zewnętrzne koszty zanieczyszczenia, które przenoszone są na społeczeństwo.

Poniższy wykres przedstawia popyt i podaż produkcji lodówek. Krzywa popytu

D

, pokazuje ilość popytu dla każdej ceny. Krzywa podaży

Sprywatny

, pokazuje ilość lodówek dostarczaną przez wszystkie firmy po każdej cenie przy założeniu, że biorą pod uwagę tylko swoje prywatne koszty i mogą emitować zanieczyszczenia po zerowym koszcie. Równowaga rynkowa,

E0

, gdzie ilość popytu i podaży się zrównują, jest przy cenie 650 zł i ilości 45 000. Możesz znaleźć te same informacje w pierwszych trzech kolumnach w tabeli.

Przesunięcie krzywej podaży spowodowane przez koszty zanieczyszczenia
Cena	Ilość popytu	Ilość podaży przed uwzględnieniem kosztów zanieczyszczenia	Ilość podaży po uwzględnieniu kosztów zanieczyszczenia
600zł	50 000	40 000	30 000
650zł	45 000	45 000	35 000
700zł	40 000	50 000	40 000
750zł	35 000	55 000	45 000
800zł	30 000	60 000	50 000
850zł	25 000	65 000	55 000
900zł	20 000	70 000	60 000

Sytuacja nie jest jednak taka prosta. Zanieczyszczenie tworzone jest jako produkt uboczny przetwarzania metali, plastiku, chemikaliów i energii, które używane były w produkcji lodówek. Powiedzmy, że jeśli te zanieczyszczenia zostały wyemitowane do powietrza i wody, to wytworzyły koszty w wysokości 100 zł na wyprodukowaną lodówkę. Te koszty mogą pojawić się w powodu szkód na zdrowiu ludzi, wpływ na wartość nieruchomości, zniszczenie środowisk bytowania dzikiej przyrody, redukcję możliwości wypoczynku, lub z powodu innych negatywnych wpływów.

Na rynku bez ograniczeń zanieczyszczeń firmy mogą pozbywać się pewnych odpadów bez ponoszenia kosztów. Wyobraź sobie teraz, że przedsiębiorstwa, które produkują lodówki, muszą uwzględnić te zewnętrzne koszty zanieczyszczeń—czyli muszą wziąć pod uwagę nie tylko koszty pracy i materiałów potrzebnych do zrobienia lodówki, ale również szerzej ujęte koszty, które społeczeństwo ponosi przez zanieczyszczenia. Jeśli firma musi zapłacić 100 zł dodatkowych kosztów zewnętrznych za każdym razem, kiedy wyprodukuje lodówkę, to produkcja staje się bardziej kosztowna, więc cała krzywa podaży przesuwa się w górę o 100 zł.

Zauważ, że jest jeszcze czwarta kolumna w tabeli. Uwzględniając zewnętrzne koszty zanieczyszczenia firma musi ustalić cenę 700 zł za lodówkę i produkować 40 000 lodówek. Możesz też zobaczyć to przesunięcie na wykresie, patrząc na krzywą podaży

Sspołeczny

. Nowa równowaga będzie w punkcie

E1

; wzięcie pod uwagę dodatkowych kosztów zanieczyszczenia da w wyniku wyższą cenę, mniejszą ilość produkcji i niższą ilość zanieczyszczeń.

Tabela poniżej pokazuje warunki popytu i podaży dla firmy, która będzie grała na trąbkach na ulicy na żądanie. Produkcja jest mierzona w liczbie zagranych utworów.

Cena	Ilość popytu	Ilość podaży bez płacenia kosztów efektów zewnętrznych	Ilość podaży po zapłaceniu kosztów efektów zewnętrznych
20zł	0	10	8
18zł	1	9	7
15zł	2,5	7,5	5,5
12zł	4	6	4
10zł	5	5	3
5zł	7,5	2,5	0,5

Krok 1. Określ negatywne efekty zewnętrzne tej sytuacji. Żeby to zrobić, musisz pomyśleć o opisanej sytuacji i wziąć pod uwagę wszystkie strony, na które może ona mieć wpływ. Negatywnym efektem zewnętrznym może być zwiększenie hałasu w miejscach, w których firma będzie grała.

Krok 2. Zidentyfikuj cenę i ilość równowagi przy uwzględnieniu tylko prywatnych kosztów, a następnie z uwzględnieniem też społecznych kosztów. Pamiętaj, że równowaga to punkt, w którym zrównują się ilość podaży i popytu.

Krok 3. Spójrz na kolumny, w których znajduj się ilość popytu—druga kolumna—i sprawdź, w którym miejscu zrównuje się ona z ilością podaży bez płacenia kosztów społecznych—trzecia kolumna. Następnie sprawdź w pierwszej kolumnie jaka cena odpowiada temu rzędowi. W tym przypadku cena i ilość równowagi dla kosztów wyłącznie prywatnych to cena równa 10 zł i ilość równa pięć.

Krok 4. Znajdź cenę i ilość równowagi z uwzględnieniem dodatkowych kosztów zewnętrznych. Spójrz na kolumnę ilości popytu—trzecią kolumnę—i na ilość podaży przy płaceniu kosztów efektów zewnętrznych—czwartą kolumnę. Następnie znajdź taki rząd, w którym ilości się zrównują i określ jaka cena jest w tym rzędzie w kolumnie pierwszej. W tym przypadku równowaga będzie przy cenie 12 zł i ilości cztery.

Krok 5. Zastanów się w jaki sposób wzięcie pod uwagę efektów zewnętrzny wpływa na cenę i ilość równowagi. Zrób to porównując dwa punkty równowagi. Jeśli firma będzie zmuszona do płacenia tych dodatkowych kosztów, to produkcja piosenek granych na trąbkach stanie się bardziej kosztowna, a krzywa podaży przesunie się górę.

Pamiętaj, że krzywe podaży opierają się na wyborach dotyczących produkcji, które firmy podejmują patrząc na swoje koszty krańcowe; krzywe popytu są oparte na korzyściach, które jednostki odczuwają maksymalizując użyteczność. Gdyby nie istniały żadne efekty zewnętrzne, to koszty prywatne byłyby takie same jak koszty dla społeczeństwa jako całości, a korzyści prywatne byłyby takie same jak korzyści dla społeczeństwa jako całości. Tak więc jeśli efekty zewnętrzne by nie istniały, to interakcja popytu i podaży skoordynowałaby korzyści i koszty społeczne.

Ale w rzeczywistości efekty zewnętrzne istnieją. I z tego powodu krzywa podaży pokazująca prywatne koszty tak naprawdę nie reprezentuje wszystkich społecznych kosztów.

Ponieważ efekty zewnętrzne to przypadek, w którym rynek nie uwzględnia wszystkich kosztów społecznych, a tylko niektóre z nich, ekonomiści często nazywają to zawodnością rynku. Kiedy rynek zawodzi, to w takiej sytuacji prywatny rynek nie osiąga efektywnego poziomu produkcji ponieważ firmy nie uwzględniają wszystkich kosztów w produkcji i/lub konsumenci nie uwzględniają wszystkich uzyskanych korzyści, w tym przypadku będących pozytywnym efektem zewnętrznym. W przypadku zanieczyszczenia społeczne koszty produkcji przewyższają społeczne korzyści dla konsumentów, a rynek produkuje zbyt dużo produktów.

Ogólny wniosek jest taki, że jeśli firmy muszą zapłacić społeczne koszty zanieczyszczenia, to tworzą mniej zanieczyszczeń, ale też produkują mniej produktów i sprzedają je za wyższą cenę.

Podsumowanie

Produkcja gospodarcza może spowodować szkody dla środowiska. Ten problem pojawia się we wszystkich krajach, zarówno biednych jak i bogatych, i niezależnie od tego czy ich gospodarki są rynkowe czy sterowane.
Efekt zewnętrzny, czasami nazywany ubocznym, pojawia się kiedy wymiana pomiędzy kupującym a sprzedającym ma wpływ na podmiot trzeci, który nie uczestniczy w wymianie. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub negatywne.
Zawodność rynku pojawia się, kiedy rynek samoistnie nie przydziela zasobów efektywnie, w sposób, który równoważy korzyści i koszty społeczne; efekty zewnętrzne to przykład zawodności rynku.
Koszty społeczne to koszty, które obejmują zarówno koszty prywatne ponoszone przez przedsiębiorstwa, jak i dodatkowe koszty zewnętrzne, ponoszone przez podmioty trzecie, poza procesem produkcji.

Pytania do samodzielnego sprawdzenia swojej wiedzy

Zidentyfikuj, czy każda z następujących sytuacji jest przykładem negatywnego czy pozytywnego efektu zewnętrznego:

Jesteś obserwatorem ptaków a twój sąsiad podstawił na podwórku kilka budek dla ptaków oraz posadził drzewa i kwiaty żeby przyciągnąć ptaki.
Twój sąsiad pomalował swój dom na ohydny kolor.
Inwestycje w prywatną edukację podnoszą poziom życia w twoim kraju.
Śmieci wyrzucane wyżej w biegu rzeki przepływają zaraz obok twojego domu.
Twój współlokator jest palaczem, ale ty nie palisz papierosów.

Obserwator ptaków miałby korzyści z posiadania sąsiada u którego jest kilka budek dla ptaków i drzewa oraz kwiaty, które przyciągają ptaki. Ten scenariusz to przykład pozytywnego efektu zewnętrznego.

Większość ludzi nie ma korzyści z patrzenia na brzydkie rzeczy; jeśli sąsiad pomaluje dom na brzydki kolor, to będzie to negatywny efekt zewnętrzny.

Każdy w kraju odnosi korzyści z wyższego poziomu życia, więc inwestycje w prywatną edukację, która podnosi poziom życia w kraju, dają pozytywny efekt zewnętrzny.

Śmieci w rzece blisko twojego domu to niezbyt atrakcyjna sprawa, mogą też wpływać na bezpieczeństwo korzystania z wody z niej. Jest to więc przykład negatywnego efektu zewnętrznego.

Wdychanie dymu z czyjegoś papierosa jest nieprzyjemne i może spowodować problemy ze zdrowiem. Posiadanie współlokatora, który pali, podczas gdy ty nie palisz, jest przykładem negatywnego efektu zewnętrznego.

Zidentyfikuj, czy krzywa podaży przesunie się w prawo, w lewo, czy pozostanie w tym samym miejscu w następujących sytuacjach:

Przedsiębiorstwa w branży muszą płacić karę za swoją emisję dwutlenku węgla.
Firmy są pozywane do sądu za zanieczyszczanie wody w rzece.
Elektrownie w konkretnym mieście nie mają stawianych wymagań zajęcia się wpływem swojej emisji zanieczyszczeń na jakość powietrza.
Firmy, które używają szczelinowania do usunięcia ropy i gazu ze skał muszą posprzątać zniszczenia.

Kiedy firmy w branży muszą płacić karę za emisję dwutlenku węgla, podnosi to ich koszty dodając koszty zewnętrzne do kosztów prywatnych i powodując przesunięcie krzywej podaży w lewo.

Kiedy firmy są pozywane za zanieczyszczanie wody w rzece, zwiększa to ich koszty przez dodanie kosztów zewnętrznych do kosztów prywatnych, co przesuwa krzywą podaży w lewo.

Jeśli elektrownie w określonym mieście nie muszą uwzględniać wpływu swojej emisji na jakość powietrza, to muszą brać pod uwagę tylko koszty prywatne produkcji, które już znajdują się w krzywej podaży. Więc krzywa podaży pozostanie taka sama.

Jeśli firmy, które wydobywają ropę i gaz ze skał będą musiały naprawić zniszczenia, do których się przyczyniły, to będą musiały płacić koszty zewnętrzne w dodatku do kosztów prywatnych, co przesunie krzywą podaży w lewo.

Dla każdej z twoich odpowiedzi na powyższe pytanie określ, czy cena równowagi wzrośnie, spadnie, czy pozostanie taka sama.

Ponieważ płacenie grzywny za emisję dwutlenku węgla przesuwa krzywą podaży w lewo, cena równowagi wzrośnie.

Ponieważ pozew za zanieczyszczenie wody w rzece przesuwa krzywą podaży w lewo, cena równowagi wzrośnie.

Ponieważ brak wymagań uwzględnienia wpływu emisji na jakość powietrza nie wpływa na oryginalną krzywą podaży, cena równowagi również pozostanie taka sama.

Ponieważ zmuszenie do naprawienia szkód w środowisku naturalnym wywołanych przez uzyskiwanie paliw kopalnych ze skał przesuwa krzywą podaży w lewo, cena równowagi wzrośnie.

Warunki popytu i podaży dla firmy produkcyjnej zostały podane w tabeli poniżej. Trzecia kolumna przedstawia krzywą podaży bez wzięcia pod uwagę dodatkowych kosztów zewnętrznych zanieczyszczenia. Czwarta kolumna przedstawia krzywą podaży jeśli firma weźmie pod uwagę dodatkowe koszty zanieczyszczenia. Znajdź równowagę przed uwzględnieniem dodatkowych kosztów zanieczyszczenia i po uwzględnieniu dodatkowych kosztów zanieczyszczenia.

Cena	Ilość popytu	Ilość podaży bez płacenia kosztów zanieczyszczenia	Ilość podaży po zapłaceniu kosztów zanieczyszczenia
10 zł	450	400	250
15 zł	440	440	290
20 zł	430	480	330
25 zł	420	520	370
30 zł	410	560	410

Początkowa równowaga—przed uwzględnieniem kosztów zanieczyszczenia—jest tam, gdzie prywatna krzywa podaży przecina krzywą popytu. Ta początkowa równowaga występuje przy cenie 15 zł i ilości 440. Po wzięciu pod uwagę dodatkowych kosztów zanieczyszczenia produkcja staje się bardziej kosztowna, a krzywa podaży przesuwa się w lewo. Nowa równowaga będzie przy cenie 30 zł i ilości 410.

Pytania do powtórzenia

Czym jest efekt zewnętrzny?
Podaj przykład pozytywnego efektu zewnętrznego i negatywnego efektu zewnętrznego.
Jaka jest różnica pomiędzy kosztami prywatnymi i kosztami społecznymi?
Jeśli mamy rynek bez regulacji środowiskowych, to czy krzywa podaży firmy bierze pod uwagę koszty prywatne, koszty zewnętrzne, oba rodzaje, czy żadne z tych? Wyjaśnij.

Pytanie rozwijające myślenie krytyczne

Załóżmy, że chcesz ustalić wartość w złotówkach zewnętrznych kosztów emisji dwutlenku węgla z elektrowni. Jakie informacje lub dane musisz mieć, żeby zmierzyć zewnętrzny—ale nie społeczny—koszt?

Zadania

Pokaż rynek papierosów w równowadze, zakładając że nie ma przepisów zakazujących palenia w miejscach publicznych. Oznacz prywatną rynkową cenę równowagi i ilość równowagi jako $Pm$ ‍ i $Qm$ ‍. Dodaj elementy konieczne do pokazania w modelu wpływu negatywnych efektów zewnętrznych z biernego palenia. Oznacz społeczną ilość optymalną i cenę optymalną jako $Pe$ ‍ i $Qe$ ‍. Na wykresie zacieniuj bezpowrotną stratę społeczną przy danej produkcji rynkowej. Wskazówka: W tym przypadku to konsumenci, a nie producenci, są tymi, którzy tworzą negatywny efekt zewnętrzny.
Wróć do pierwszej tabeli w tym artykule. Negatywny efekt zewnętrzny stworzony przez produkcję lodówek wynosił 100 zł. Jednak kiedy wzięto pod uwagę koszty prywatne i dodatkowe koszty zewnętrzne, to cena rynkowa wzrosła tylko o 50 zł. Jeśli koszty zewnętrzne wynosiły 100 zł, to dlaczego cena wzrosła tylko o 50 zł kiedy wszystkie koszty zostały wzięte pod uwagę?
Tabela poniżej pokazuje warunki popytu i podaży dla firmy, która gra na trąbkach na ulicy na zamówienie. $Qs1$ ‍ to ilość podaży bez kosztów zewnętrznych. $Qs2$ ‍ to ilość podaży przy uwzględnieniu kosztów zewnętrznych. Jaki jest negatywny efekt zewnętrzny w tym przypadku? Znajdź cenę i ilość równowagi przy uwzględnieniu tylko prywatnych kosztów, a potem przy uwzględnieniu również kosztów zewnętrznych. W jaki sposób efekt zewnętrzny wpływa na cenę i ilość równowagi?

P	Qd	Qs1	Qs2
20zł	0	10	8
18zł	1	9	7
15zł	2,5	7,5	5,5
12zł	4	6	4
10zł	5	5	3
5zł	7,5	2,5	0,5

Źródło

Artykuł jest zmodyfikowaną wersją "The Economics of Pollution", OpenStaxCollege, CC BY 4.0.

Zmodyfikowany artykuł może być używany zgodnie z licencją CC BY-NC-SA 4.0.

Bibliografia

Johnson, Oscar William. “Back on Track: Earth Day Success Story; The Chattanooga Choo-Choo No Longer Spews Foul Air.” *ports Illustrated. 30 kwiecień, 1990. http://www.si.com/vault/1990/04/30/121923/back-on-track-earth-day-success-story-the-chattanooga-choo-choo-no-longer-spews-foul-air.

“Total Energy: Monthly Energy Review.” US Energy Information Administration. Dostęp 19 grudnia 2013. http://www.eia.gov/totalenergy/data/monthly/.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Zaloguj się

Sortuj według

Na razie brak głosów w dyskusji

Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.