Główna zawartość
Mikroekonomia
Course: Mikroekonomia > Jednostka 9
Lekcja 4: The four types of goods: private goods, public goods, common resources, and natural monopoliesCzym są dobra publiczne (wspólne)?
Dobra publiczne należą do wszystkich... tak jakby. Tłumaczenie na język polski zrealizowane przez Fundację Edukacja dla Przyszłości dzięki wsparciu Fundacji PKO Banku Polskiego.
Kluczowe pojęcia
- Dobro publiczne ma dwie główne cechy: nie da się nikogo wykluczyć z korzystania z niego i nie jest ono czymś, o co ludzie konkurują. Te cechy sprawiają, że producentom na rynku trudno jest sprzedawać to dobro indywidualnym klientom.
- Nie da się nikogo wykluczyć oznacza, że wykluczenie kogokolwiek z używania dobra jest zbyt kosztowne lub niemożliwe.
- Nie jest czymś, o co ludzie konkurują oznacza, że jeśli jedna osoba używa dobra, nie uniemożliwia to innym korzystania z niego.
Dobra publiczne
Nawet jeśli nowa technologia zwykle tworzy pozytywne efekty zewnętrzne, przez które jedna trzecia do połowy korzyści społecznych nowego wynalazku przechodzi na innych, wynalazca wciąż otrzymuje jakiś prywatny zwrot. Ale co w sytuacji, w której pozytywne efekty zewnętrzne są tak rozległe, że prywatne firmy nie mogą oczekiwać otrzymania jakiejkolwiek części korzyści społecznych? Tego rodzaju dobro nazywane jest dobrem publicznym.
W tym artykule zdefiniujemy cechy dobra publicznego i omówimy dlaczego te cechy sprawiają, że dostarczanie dóbr publicznych przez firmy prywatne jest takie trudne.
Definicja dobra publicznego
Ekonomiści mają ścisłą definicję dobra publicznego, i niekoniecznie obejmuje ona wszystkie dobra finansowane przez podatki. Żeby zrozumieć definicyjne cechy dobra publicznego, najpierw zastanów się nad zwykłym dobrem prywatnym, takim jak kawałek pizzy. Kawałek pizzy można kupić i sprzedać dość łatwo, ponieważ jest oddzielnym i łatwym do zidentyfikowania przedmiotem. Jednakże dobra publiczne nie są oddzielne i łatwe do zidentyfikowania w ten sam sposób.
Zamiast tego, dobra publiczne mają dwie definiujące je cechy: nie można kogoś wykluczyć z korzystania z nich i ludzie o nie nie konkurują. Pierwsza cecha, to że nie można kogoś wykluczyć z korzystania z dobra publicznego, oznacza, że wykluczenie kogoś z możliwości korzystania z takiego dobra jest niemożliwe lub zbyt kosztowne. Jeśli Leszek kupi dobro prywatne, takie jak kawałek pizzy, to może wykluczyć innych, na przykład Laurę, z możliwości zjedzenia tego kawałka pizzy. Jednakże jeśli państwo zapewnia obronę narodową, to wszyscy z tego korzystają, nie da się kogoś wykluczyć. Nawet jeśli bardzo się nie zgadzasz z polityką obronną twojego kraju lub z poziomem wydatków budżetowych przeznaczanych na tą obronę, to wciąż, w założeniu, chroni cię ona. Nie możesz wybrać sobie, że nie będziesz chroniony, a siły obronne nie mogą bronić wszystkich innych oprócz ciebie.
Druga główna cecha dobra publicznego—czyli brak konkurencji—oznacza, że kiedy jedna osoba używa dobra publicznego, inna osoba również może go używać. W przypadku dóbr prywatnych, takich jak pizza, jeśli Mirek je kawałek pizzy, to Michalina nie może również zjeść tego samego kawałka pizzy—dwoje ludzie konkuruje ze sobą w konsumpcji. W przypadku dobra publicznego, jak obrona narodowa, "konsumpcja" obrony narodowej Mirka nie redukuje możliwości "konsumpcji" tejże przez Michalinę, więc nie konkurują oni ze sobą w tym obszarze.
Wiele usług administracji publicznej to przykłady dóbr publicznych. Na przykład trudno byłoby zapewnić ochronę pożarniczą i policję w taki sposób, żeby tylko niektórzy ludzie w sąsiedztwie byli chronieni od pożaru lub kradzieży swojej własności, podczas gdy inni w ogóle nie byliby chronieni. Chronienie jednych oznacza też chronienie innych.
Pozytywne efekty zewnętrzne i dobra publiczne to ściśle powiązane pojęcia. Dobra publiczne mają pozytywne efekty zewnętrzne, jak ochrona policji lub finansowanie zdrowia publicznego. Jednak nie wszystkie dobra lub usługi, które mają pozytywne efekty zewnętrzne, są dobrami publicznymi. Inwestycje w edukację mają duże pozytywne efekty uboczne, ale mogą zostać zapewnione przez prywatną firmę. Prywatne firmy mogą zainwestować w nowe wynalazki, takie jak Apple iPad, i dostać z tego zyski, które jednak nie obejmują wszystkich korzyści społecznych.
Czy rynki mogą produkować dobra publiczne?
Wydatki rządu i podatki to jeden ze sposobów zapewnienia dóbr publicznych, ale nie jest to jedyny sposób. W niektórych przypadkach różne rynki mogą produkować dobra publiczne.
Pomyśl na przykład o radiu. Nie da się kogoś wykluczyć z jego słuchania, ponieważ kiedy sygnał jest nadawany, byłoby bardzo trudno powstrzymać kogoś od odebrania go. Nie rywalizujemy również o niego, ponieważ jedna osoba słuchająca tego sygnału w swoim urządzeniu nie powoduje, że inni nie mogą również go słuchać. Ponieważ sygnał radiowy ma te cechy, to jest praktycznie niemożliwe, żeby pobierać opłaty od słuchaczy bezpośrednio za słuchanie konwencjonalnych audycji radiowych.
Stacje radiowe znalazły sposób żeby generować przychody przez sprzedawanie reklam, co jest pośrednim sposobem pobierania opłat od słuchaczy przez zabieranie części ich czasu. Ostatecznie konsumenci, którzy zakupią reklamowane dobra, również płacą stacji radiowej, ponieważ koszt tej reklamy jest zawarty w cenie produktu. W ostatnich latach rozwój firm posiadających radia satelitarne, takie jak SiriusXM, pobierają normalną opłatę za subskrypcję, która daje możliwość streamingu muzyki bez reklam. W tym przypadku jednak z korzystania z produktu da się ludzi wykluczyć—tylko ci, którzy płacą za subskrypcję, otrzymają sygnał—więc nie jest to dobro publiczne.
Niektóre dobra publiczne są tak jakby mieszanką, ponieważ częściowo są publiczne i nie trzeba za nie płacić, ale jeśli chce się ich użyć do niektórych celów, to pobierane są opłaty. Korzystanie z publicznego miejskiego parku jest darmowe, ale miasto pobiera opłaty, na przykład za to, że zaparkujesz w pobliżu swój samochód, za rezerwację określonych trawników na różne cele, lub za sprzedaż jedzenia w budce.
Podsumowanie
- Dobro publiczne ma dwie główne cechy: nie da się nikogo wykluczyć z korzystania z niego i nie jest ono czymś, o co ludzie konkurują. Te cechy sprawiają, że producentom na rynku trudno jest sprzedawać to dobro indywidualnym klientom.
- Nie da się nikogo wykluczyć oznacza, że wykluczenie kogokolwiek z używania dobra jest zbyt kosztowne lub niemożliwe.
- Nie jest czymś, o co ludzie konkurują oznacza, że jeśli jedna osoba używa dobra, nie uniemożliwia to innym korzystania z niego.
Pytania do samodzielnego sprawdzenia swojej wiedzy
Z korzystania z których z następujących dóbr lub usług nie da się nikogo wykluczyć?
- Ochrona policji
- Streaming muzyki z programów transmitowanych satelitarnie
- Drogi
- Podstawowa edukacja
- Usługi sieci komórkowych
Przy korzystaniu z których z następujących dóbr nie występuje konkurencja?
- Kawałek pizzy
- Laptop
- Publiczne radio
- Rożek lodowy
Pytania do powtórzenia
- Jakie są dwie kluczowe cechy dobra publicznego?
- Wymień dwa dobra publiczne i wyjaśnij, dlaczego są one dobrami publicznymi.
Pytania rozwijające myślenie krytyczne
- Podaj dwa przykłady dóbr/usług, które są sklasyfikowane jako dobra/usługi prywatne, nawet jeśli są zapewniane przez państwo.
Chcesz dołączyć do dyskusji?
Na razie brak głosów w dyskusji