Konkurencja monopolistyczna i zysk ekonomiczny

W tym odcinku zastanowię się, dlaczego w konkurencji monopolistycznej tak trudno jest zarabiać na dłuższą metę. Przypomnę, że konkurencja monopolistyczna jest bliższa konkurencji doskonałej niż monopolowi. Masz monopol na swój odróżniający się produkt, lecz w końcu inni zaczną wytwarzać substytuty, które, choć nieidentyczne z twoim produktem, zmniejszą popyt na niego. Aby to zrozumieć, wykreślmy krzywą popytu, dla rynku, na którym… na którym trwa konkurencja monopolistyczna. Zrobię duży wykres. Na tej osi zaznaczę dolary za jednostkę. Cena to przychód z jednostki, mamy też koszt jednostki itp. A na tej osi będzie ilość wytworzona w danym czasie. Ujmuję to bardzo ogólnie. Załóżmy, że nasz monopolistyczny konkurent to… Apple ze swoimi iPadami. Apple, iPady. Podkreślam: nie oskarżam Apple o praktyki monopolistyczne. Po prostu ma odróżniający się produkt, więc jest monopolistycznym konkurentem. Ma monopol na iPady. Nie na tablety, ani na komputery w ogóle, ale tylko Apple może sprzedawać iPady. Wykreślmy krzywą krótkookresowego popytu na iPady. Dla ułatwienia, będzie liniowa. Trochę poprawię. Powiedzmy, że krzywa popytu wygląda tak. Oto nasza krzywa popytu. Wiemy, że ta krzywa popytu… Pamiętajcie, mówimy o iPadach, nie o wszystkich tabletach. Apple jest monopolistą na rynku iPadów, więc jego krzywa przychodów krańcowych ma dwukrotnie większe nachylenie niż krzywa popytu. Wygląda tak. To krzywa przychodów krańcowych Apple'a. Rozważmy krótkookresowy zysk ekonomiczny w danym okresie. Nie wnikamy, jaki to okres. Wykreślmy krzywe kosztów. Najpierw narysuję… krzywą kosztów krańcowych. Krzywa kosztów krańcowych może wyglądać jakoś tak. To są koszty krańcowe. A krzywa przeciętnych kosztów całkowitych… Tu, przy małej ilości, większość kosztów to koszty stałe. Gdy rozłożymy je na niewiele jednostek, średni koszt będzie wysoki. Ten koszt będzie malał, póki koszt krańcowy każdej kolejnej jednostki będzie niższy od średniego. Koszty kolejnych jednostek wskazuje krzywa kosztów krańcowych. Najpierw krzywa średnich kosztów całkowitych jest wyżej od krzywej kosztów krańcowych. Ale szybko opada. W pewnym punkcie wartości się zrównają. Od tego miejsca każda kolejna jednostka będzie zwiększać średnią. Koszt każdej kolejnej jednostki przewyższa koszt średni, więc krzywa średnich kosztów całkowitych będzie się wznosiła. Tu jest punkt minimum na krzywej średnich kosztów całkowitych. Jak na tym wykresie ustalić krótkookresowy zysk ekonomiczny Apple? Po prostu znajdźmy optymalną ilość do produkcji. Na pewno wyprodukują 1 iPad, bo przychód krańcowy przewyższa koszt krańcowy, jest zysk ekonomiczny. I będą produkować dalej, bo tak pozostaje aż do tego punktu. Więcej produkować nie warto, bo wtedy koszt… koszt alternatywny każdej dodatkowej jednostki będzie wyższy od przychodu, więc poniosą stratę ekonomiczną. Będą więc produkować tyle, a przy tej ilości, którą oznaczę gwiazdką, mogą żądać na rynku tej ceny. Dochodzę do krzywej popytu, bo cenę wskazuje krzywa popytu. To jest cena, którą mogą narzucić rynkowi… Możemy ją rozpatrywać jako średni przychód z jednostki, a tutaj mamy średni koszt jednostki. Przeciętny koszt całkowity. To średni zysk ekonomiczny przypadający na jednostkę. Jeśli pomnożymy go przez liczbę jednostek… Jeśli pomnożymy przez jednostki, pole tego prostokąta będzie wyrażać całkowity zysk ekonomiczny. Całkowity zysk… ekonomiczny… Zysk ekonomiczny. W każdej branży, widząc zysk ekonomiczny, ludzie mówią: „No, no! Na tym rynku zarabiają więcej, niż wynosi koszt alternatywny!”. Rozumują: „Nie mogę robić iPadów, ale produkt konkurencyjny – już tak”. Pojawią się firmy takie jak Samsung. Teraz, w 2012, to już się stało. Ten proces trwa, wkraczają różni konkurenci: Samsung, HTC, HP, wytwórcy tabletów, komputerów… Nawiązują współpracę z producentami systemów operacyjnych, np. z Microsoftem… Z Microsoftem i z Androidem firmy Google. Tworzą produkty konkurencyjne i wprowadzają je na rynek. W potężnej otoczce marketingowej. Promują swoje produkty tak agresywnie, jak tylko się da. Te produkty stają się coraz bardziej porównywalne z iPadem, nawet przewyższają go pod względem ceny czy osiągów. I są bardzo promowane. Co więc stanie się z krzywą popytu Apple w długim okresie? Przy każdej cenie, wielkość popytu zmniejszy się, więc krzywa popytu przesunie się… przesunie się w lewo. Powstanie nowa krzywa popytu… Wezmę inny niebieski. Krzywa wyglądająca… Wyglądająca… Wyglądająca tak. To nowa krzywa popytu Apple'a. Długookresowa krzywa popytu. Po tym, jak oni wprowadzili na rynek swoje produkty. Przy takiej długookresowej krzywej popytu, długookresowa krzywa przychodów krańcowych, o dwukrotnie większym nachyleniu, będzie wyglądała tak. Dwa razy większe nachylenie, więc stąd… Będzie wyglądać… Będzie wyglądać… Narysuję to lepiej. Nowa krzywa przychodów krańcowych… Narysuję ją na różowo. Nowa krzywa przychodów krańcowych będzie wyglądała tak. To długookresowy przychód krańcowy. Długookresowa krzywa przychodów krańcowych. Jaką optymalną ilość, Apple powinno produkować teraz? Cóż… Tu będzie zysk ekonomiczny, tu też… i tu też, aż do tego punktu. Mamy zatem nową… Nazwę ją ilością długookresową. Zmienię kolor, za dużo tego różu. Tu jest ilość długookresowa. A żeby określić przychód z jednostki, czyli cenę przy tej ilości, jedziemy do nowej krzywej popytu. Długookresowa krzywa popytu jest tu. Tak to narysowałem, że cena się nie zmieniła. Mamy tę samą cenę. A średni zysk ekonomiczny z jednostki? Na moim wykresie, średni koszt całkowity jest tutaj. Wynosi mniej więcej tyle, co ta cena. Zatem przeciętny zysk ekonomiczny z jednostki spada do zera. Tu była ładna zielona kreska, a tu już jej nie ma. Choć dużo sprzedajemy, średni zysk ekonomiczny z jednostki wynosi zero. Zamiast pola prostokąta, mamy pole linii, czyli zero. Teraz mamy zerowy… Zerowy zysk… Zerowy zysk… Zerowy zysk ekonomiczny. Konkurent monopolistyczny musi być na to gotowy, choć to powolny proces. W roku 2012, gdy powstaje ten film, Apple wciąż osiąga zysk ekonomiczny. Pamiętajmy: zysk ekonomiczny to coś innego niż zysk księgowy. Przy dodatnim zysku księgowym… Przy dodatnim zysku księgowym zysk ekonomiczny może być zerowy. Nawet przy ekonomicznej stracie można mieć zysk księgowy. Niektórzy powiedzą, że Apple wciąż ma zyski przewyższające koszt alternatywny. Ale teraz, w 2012, ten proces już trwa. Krzywa popytu już przesuwa się w lewo, i w końcu cały zysk ekonomiczny zostanie zjedzony, a te firmy stracą powody do tak agresywnych działań na rynku. O konkurencji monopolistycznej trzeba wiedzieć to, że chociaż krzywe wyglądają jak u monopolisty, bo konkurencja nie może produkować iPadów… Te firmy nie mogą sprzedawać iPadów. Konkurenci mogą jednak produkować substytuty i agresywnie wprowadzać je na rynek, zmniejszając popyt na produkt monopolisty.