W tym odcinku zastanowię się,
dlaczego w konkurencji monopolistycznej tak trudno jest
zarabiać na dłuższą metę. Przypomnę, że konkurencja
monopolistyczna jest bliższa konkurencji doskonałej
niż monopolowi. Masz monopol na swój
odróżniający się produkt, lecz w końcu inni zaczną
wytwarzać substytuty, które, choć nieidentyczne z twoim
produktem, zmniejszą popyt na niego. Aby to zrozumieć,
wykreślmy krzywą popytu, dla rynku, na którym… na którym trwa konkurencja
monopolistyczna. Zrobię duży wykres. Na tej osi zaznaczę
dolary za jednostkę. Cena to przychód z jednostki,
mamy też koszt jednostki itp. A na tej osi będzie ilość
wytworzona w danym czasie. Ujmuję to bardzo ogólnie. Załóżmy, że nasz monopolistyczny
konkurent to… Apple ze swoimi iPadami. Apple, iPady. Podkreślam: nie oskarżam Apple
o praktyki monopolistyczne. Po prostu ma
odróżniający się produkt, więc jest monopolistycznym konkurentem.
Ma monopol na iPady. Nie na tablety,
ani na komputery w ogóle, ale tylko Apple
może sprzedawać iPady. Wykreślmy krzywą krótkookresowego
popytu na iPady. Dla ułatwienia, będzie liniowa. Trochę poprawię. Powiedzmy, że krzywa popytu
wygląda tak. Oto nasza krzywa popytu. Wiemy, że ta krzywa popytu… Pamiętajcie, mówimy o iPadach,
nie o wszystkich tabletach. Apple jest monopolistą
na rynku iPadów, więc jego krzywa
przychodów krańcowych ma dwukrotnie większe nachylenie
niż krzywa popytu. Wygląda tak. To krzywa przychodów
krańcowych Apple'a. Rozważmy krótkookresowy
zysk ekonomiczny w danym okresie. Nie wnikamy, jaki to okres. Wykreślmy krzywe kosztów. Najpierw narysuję…
krzywą kosztów krańcowych. Krzywa kosztów krańcowych
może wyglądać jakoś tak. To są koszty krańcowe. A krzywa przeciętnych
kosztów całkowitych… Tu, przy małej ilości,
większość kosztów to koszty stałe. Gdy rozłożymy je na niewiele jednostek,
średni koszt będzie wysoki. Ten koszt będzie malał, póki koszt krańcowy każdej kolejnej
jednostki będzie niższy od średniego. Koszty kolejnych jednostek
wskazuje krzywa kosztów krańcowych. Najpierw krzywa średnich
kosztów całkowitych jest wyżej od krzywej kosztów krańcowych. Ale szybko opada. W pewnym punkcie
wartości się zrównają. Od tego miejsca każda kolejna jednostka
będzie zwiększać średnią. Koszt każdej kolejnej jednostki
przewyższa koszt średni, więc krzywa średnich kosztów
całkowitych będzie się wznosiła. Tu jest punkt minimum na krzywej średnich
kosztów całkowitych. Jak na tym wykresie ustalić
krótkookresowy zysk ekonomiczny Apple? Po prostu znajdźmy
optymalną ilość do produkcji. Na pewno wyprodukują 1 iPad, bo przychód krańcowy przewyższa
koszt krańcowy, jest zysk ekonomiczny. I będą produkować dalej,
bo tak pozostaje aż do tego punktu. Więcej produkować nie warto,
bo wtedy koszt… koszt alternatywny
każdej dodatkowej jednostki będzie wyższy od przychodu,
więc poniosą stratę ekonomiczną. Będą więc produkować tyle, a przy tej ilości, którą oznaczę gwiazdką, mogą żądać na rynku tej ceny. Dochodzę do krzywej popytu,
bo cenę wskazuje krzywa popytu. To jest cena, którą mogą
narzucić rynkowi… Możemy ją rozpatrywać
jako średni przychód z jednostki, a tutaj mamy średni koszt jednostki. Przeciętny koszt całkowity. To średni zysk ekonomiczny
przypadający na jednostkę. Jeśli pomnożymy go
przez liczbę jednostek… Jeśli pomnożymy przez jednostki, pole tego prostokąta będzie
wyrażać całkowity zysk ekonomiczny. Całkowity zysk… ekonomiczny… Zysk ekonomiczny. W każdej branży, widząc zysk
ekonomiczny, ludzie mówią: „No, no! Na tym rynku zarabiają
więcej, niż wynosi koszt alternatywny!”. Rozumują: „Nie mogę robić iPadów,
ale produkt konkurencyjny – już tak”. Pojawią się firmy takie jak Samsung. Teraz, w 2012, to już się stało. Ten proces trwa,
wkraczają różni konkurenci: Samsung, HTC, HP, wytwórcy tabletów, komputerów… Nawiązują współpracę
z producentami systemów operacyjnych, np. z Microsoftem… Z Microsoftem
i z Androidem firmy Google. Tworzą produkty konkurencyjne i wprowadzają je na rynek. W potężnej otoczce marketingowej. Promują swoje produkty
tak agresywnie, jak tylko się da. Te produkty stają się coraz
bardziej porównywalne z iPadem, nawet przewyższają go pod względem
ceny czy osiągów. I są bardzo promowane. Co więc stanie się z krzywą popytu
Apple w długim okresie? Przy każdej cenie,
wielkość popytu zmniejszy się, więc krzywa popytu przesunie się… przesunie się w lewo. Powstanie nowa krzywa popytu…
Wezmę inny niebieski. Krzywa wyglądająca…
Wyglądająca… Wyglądająca tak. To nowa krzywa popytu Apple'a. Długookresowa krzywa popytu. Po tym, jak oni wprowadzili
na rynek swoje produkty. Przy takiej długookresowej
krzywej popytu, długookresowa krzywa
przychodów krańcowych, o dwukrotnie większym nachyleniu, będzie wyglądała tak. Dwa razy większe nachylenie,
więc stąd… Będzie wyglądać… Będzie wyglądać…
Narysuję to lepiej. Nowa krzywa przychodów krańcowych…
Narysuję ją na różowo. Nowa krzywa przychodów krańcowych będzie wyglądała tak. To długookresowy przychód krańcowy. Długookresowa krzywa
przychodów krańcowych. Jaką optymalną ilość,
Apple powinno produkować teraz? Cóż… Tu będzie zysk ekonomiczny, tu też… i tu też,
aż do tego punktu. Mamy zatem nową… Nazwę ją ilością długookresową. Zmienię kolor, za dużo tego różu. Tu jest ilość długookresowa. A żeby określić przychód
z jednostki, czyli cenę przy tej ilości, jedziemy do nowej krzywej popytu. Długookresowa krzywa popytu jest tu. Tak to narysowałem,
że cena się nie zmieniła. Mamy tę samą cenę. A średni zysk
ekonomiczny z jednostki? Na moim wykresie,
średni koszt całkowity jest tutaj. Wynosi mniej więcej tyle,
co ta cena. Zatem przeciętny zysk ekonomiczny
z jednostki spada do zera. Tu była ładna zielona kreska,
a tu już jej nie ma. Choć dużo sprzedajemy, średni zysk ekonomiczny
z jednostki wynosi zero. Zamiast pola prostokąta,
mamy pole linii, czyli zero. Teraz mamy zerowy… Zerowy zysk… Zerowy zysk…
Zerowy zysk ekonomiczny. Konkurent monopolistyczny musi być
na to gotowy, choć to powolny proces. W roku 2012, gdy powstaje ten film, Apple wciąż osiąga zysk ekonomiczny. Pamiętajmy: zysk ekonomiczny
to coś innego niż zysk księgowy. Przy dodatnim zysku księgowym… Przy dodatnim zysku księgowym
zysk ekonomiczny może być zerowy. Nawet przy ekonomicznej stracie można mieć zysk księgowy. Niektórzy powiedzą,
że Apple wciąż ma zyski przewyższające koszt alternatywny. Ale teraz, w 2012, ten proces już trwa. Krzywa popytu już przesuwa się
w lewo, i w końcu cały zysk ekonomiczny
zostanie zjedzony, a te firmy stracą powody
do tak agresywnych działań na rynku. O konkurencji monopolistycznej
trzeba wiedzieć to, że chociaż krzywe wyglądają
jak u monopolisty, bo konkurencja nie może
produkować iPadów… Te firmy nie mogą sprzedawać iPadów. Konkurenci mogą jednak
produkować substytuty i agresywnie wprowadzać je na rynek, zmniejszając popyt
na produkt monopolisty.