Matematyczny opis kryzysu bankowego w Tajlandii

Sprawy, o których mówiłem w poprzednim odcinku, teraz przedstawię nieco konkretniej. Powiedzmy, że jest rok… dla uproszczenia powiedzmy, że jest rok 1996. 1996. Bieżąca stopa procentowa… podam ją w zaokrągleniu, bo chodzi o ogólną zasadę. Powiedzmy, że bieżąca stopa procentowa w Stanach Zjednoczonych wynosi 8%. 8% w Stanach Zjednoczonych… I powiedzmy, że w Tajlandii… w Tajlandii, powiedzmy… W Tajlandii… Stopa procentowa niech wynosi… Zróbmy 12%. W poprzednim odcinku mówiliśmy, że jest rozbieżność stóp procentowych, że kurs waluty jest ustalany przez Bank Centralny Tajlandii, że bank sprawuje nad nim kontrolę… Taka sytuacja może skusić jakąś tajską instytucję finansową. Mamy 1996 r., jesteście tajską instytucją finansową, pożyczacie milion… Pożyczacie… milion dolarów. Tu właśnie robi się trochę konkretniej. A w 1996 r. kurs wymiany wynosi 25 bahtów za dolara. Zatem wymieniacie swoje pieniądze… pożyczacie milion dolarów, powiedzmy że za 8%. I wymieniacie go na 25 mln bahtów. To się zmienia w 25 mln… 25 mln bahtów. A później pożyczacie komuś te pieniądze na 12%. Dla uproszczenia: to pożyczka z tzw. ratą balonową. Płacimy tylko odsetki, kapitał trzeba spłacić za 2 lata. Dwuletnia pożyczka. To jest dwuletnia pożyczka. Zastanówmy się, jak można zarobić, póki waluta pozostaje stabilna, i jak sparzycie się na tej pożyczce, gdy z walutą coś się stanie. Zwłaszcza jeśli baht zdeprecjonuje się względem dolara amerykańskiego. Dopóki te dwie waluty są stabilne, co roku będziecie zarabiać 12%, od 25 mln bahtów, które komuś pożyczyliście. A ile to jest? 12% z 25 milionów to… 4 miliony rocznie? Wyświetlę kalkulator, żeby sprawdzić. Mnożę 25 przez… To będzie w milionach. 25 razy 12%… Przepraszam, trzy miliony. Źle policzyłem w pamięci. To daje 3 mln bahtów rocznie. Tyle zarobicie na oprocentowaniu. To będzie trzy miliony; Dostaniecie 3 mln bahtów od osoby, która pożyczyła te pieniądze. Trzy miliony bahtów… A żeby spłacić odsetki od zaciągniętej przez was pożyczki w dolarach, możecie wymienić tę walutę… Na dolara przypada 25 bahtów. Przeliczmy tę kwotę na dolary. Trzy miliony bahtów, dzielone przez 25, da nam… to w milionach… Tu mamy 120 tysięcy dolarów. Wymieniacie te pieniądze na 120 tysięcy dolarów. Mamy tu 120 tysięcy… A ile trzeba zapłacić odsetek? Trzeba zapłacić 8% od miliona, czyli 80 tysięcy dolarów. Odejmujecie 80 tysięcy odsetek… Minus 80 tysięcy odsetek… …i zostaje wam 40 tysięcy dolarów rocznie. 40 tysięcy dolarów zysku rocznie. 40 na rok. I to tylko od miliona dolarów! A co by było z miliardem, z dowolną kwotą?! Macie tu coś, co wydaje się zyskiem prawie bez ryzyka. A mówię „prawie”, bo wszystko się uda, o ile ten kurs pozostanie stały. Teraz zobaczmy, jak się sparzycie, gdy nastąpi deprecjacja bahta. Po pierwsze, trudniej wam będzie uzyskać te odsetki. Nagle baht się deprecjonuje i macie… powiedzmy, że macie… wybiorę jakąś wartość. Znajdujecie się w sytuacji, gdy kurs wynosi 45 bahtów za dolara. Zapiszę. Jest deprecjacja… Deprecjacja. I teraz za jednego dolara płaci się 45 bahtów. Tutaj było 25 bahtów za dolara. Powiedzmy, że to się dzieje w 1997 r. O tym roku mówimy. Jak sprawy toczą się dalej? Macie 3 mln bahtów w odsetkach, bo pożyczyliście to ludziom w bahtach… Wasze 3 mln bahtów… Zapiszę. Ile to będzie dolarów? Wyświetlę kalkulator. Będziecie teraz mieć 3 mln przy 45 bahtach za dolara. Podzielmy to przez 45. Uzyskacie… To będzie jakieś 67 tysięcy dolarów. To wszystko będzie równoważne, przy nowym kursie, 67 000 dolarów. Ale odsetki z tytułu waszej pożyczki w dolarach to 80 tysięcy. 80 tysięcy dolarów w odsetkach. Macie więc deficyt w kwocie 13 tysięcy dolarów, do pokrycia z własnej kieszeni. Wasz pomysł obrócił się przeciwko wam. Ale to jeszcze nie jest katastrofa. Może uda się wam zdobyć pieniądze na spłatę. Naprawdę koszmarnie będzie ze spłatą kapitału. Dwuletnia pożyczka. W 1998 r. będziecie musieli spłacić milion dolarów. Gdyby wszystko się układało, gdyby kurs pozostał stały, to wasi pożyczkobiorcy daliby 25 mln bahtów; wymienilibyście je na milion dolarów i spłacilibyście pożyczkę. Teraz, przy deprecjacji, w 1998 roku… 1998 rok. Ludzie, którym pożyczyliście pieniądze, przy założeniu, że odpowiedzialnie, a to jest wątpliwe, bo kraj wkraczał w coś w rodzaju bańki… Uzyskacie 25 mln bahtów, ale już nie wymienicie ich na milion dolarów. Trzeba podzielić tę liczbę przez 45. Dzielicie 25 przez 45… Wymienicie tę kwotę na jakieś 556 tysięcy dolarów. 556 tysięcy dolarów, a to źle, bo jesteście winni milion! Zabraknie wam prawie 450 tysięcy! Oberwiecie na przedsięwzięciu, które zaczęliście dla 40 000$ rocznie. Ponieważ baht się zdeprecjonował. Gdy ludzie zorientowali się, że tak będzie, przestraszyli się i zaczęli wycofywać się z bahtów. Przestali inwestować tyle w Tajlandii, zaczęli rozumieć, że część inwestycji prowadzi do bańki spekulacyjnej. Stało się jasne, że może tu trwać kryzys bankowy, bo w proceder zaangażowały się banki, a nawet instytucje parabankowe. To mogło pogrążyć cały tajski system finansowy. I wystąpił efekt samospełniającej się przepowiedni. Inwestorzy jeszcze bardziej bali się Tajlandii. Więcej ludzi chciało się wycofać. A to coraz bardziej uszczuplało rezerwy. Obywatele Tajlandii zaczęli się bać sektora bankowego! Szli więc do banków i żądali zwrotu swoich depozytów… Znamy system rezerw częściowych. Zacząłby się run na banki, a one nie miałyby rezerw, by zwrócić depozyty. Jeszcze przed ciosem stąd wystarczyłoby, że ludzie zaczną się spodziewać problemu, a pogrążyłby się cały system.