Sztuka sumeryjska: Wprowadzenie

Region południowej Mezopotamii jest znany jako Sumer. To właśnie w Sumerze znajdują się jedne z najstarszych znanych miast, w tym Ur i Uruk.

Prehistoria kończy się z powstaniem miasta Uruk, gdzie możemy znaleźć najwcześniejsze zapisy pisemne. This large city-state (and its environs) was largely dedicated to agriculture and eventually dominated southern Mesopotamia. Uruk udoskonalił systemy nawadniające i administracyjne Mezopotamii.

W Uruk znajdował się kompleks świątynny poświęcony Isztar, boskiej patronce miasta. Produkcja rolna tego państwa-miasta była “oddana” dla niej i przechowywana w jej świątyni. Następnie zebrane plony były przetwarzane (ziarno na mąkę, jęczmień fermentowany na piwo) i z powrotem, w regularnych odstępach czasu i dzieląc po równo, oddane mieszkańcom Uruk.

Główny zarządca świątyni, naczelny kapłan Isztar, również służył jako polityczny przywódca, czyniąc Uruk pierwszą znaną teokracją. Udało się nam poznać wiele szczegółów o teokratycznej administracji, ponieważ Sumerowie pozostawili po sobie wiele dokumentów w postaci tabliczek zapisanych pismem klinowym.

Niemal niemożliwe jest wyobrażenie sobie czasów sprzed powstania pisma. Rozczarowujący może być jednak fakt, że pismo nie zostało wynalezione po to, aby utrwalać opowieści, poezje czy modlitwy do bóstw. Pierwszy w pełni rozwinięty system zapisu - pismo klinowe - został opracowany, by spisywać coś bardziej prozaicznego, ale za to niezwykle ważnego: nadwyżki żywności, czyli buszle jęczmienia, sztuki bydła i zbiorniki oliwy!

Przyczyną wynalezienia pisma (ok. 3200 r. p.n.e.) była potrzeba ekonomiczna. Pismo stanowiło narzędzie władzy używane przez teokratyczną (kapłańską) elitę do prowadzenia ewidencji zapasów żywności miast-państw. Najpóźniejszy znany dokument zapisany pismem klinowym pochodzi z pierwszego stulecia naszej ery. Jedynie hieroglify starożytnych Egipcjan używane były dłużej.

Pojedyncza trzcina, precyzyjnie wycięta na brzegach Eufratu lub Tygrysu, przyciśnięta do tabliczki z miękkiej gliny, utworzy klinowate wgłębienie. Zestaw takich wgłębień (od dwóch do dziesięciu) tworzy znak pisma klinowego. Znaki mogą być zapisywane zarówno poziomo jak i pionowo, choć układ poziomy jest częściej spotykany.

Bardzo nieliczne znaki pisma klinowego mają tylko jedno znaczenie - większość ma aż cztery. Znaki mogą przedstawiać całe słowa, pojęcia lub liczby. Najczęściej jednak przestawiają sylaby. Sylaba może być samogłoską, może też składać się ze spółgłoski i samogłoski, samogłoski i spółgłoski, a nawet spółgłoski, samogłoski i kolejnej spółgłoski. Nie ma dźwięku w żadnym z ludzkich języków, którego nie dałoby się zapisać pismem klinowym.

Prawdopodobnie właśnie dzięki niezwykłej elastyczności tego systemu zapisywano przy jego pomocy teksty w tak wielu językach starożytnego Bliskiego Wschodu: sumeryjskim, akadyjskim, amoryckim, huryckim, urartyjskim, hetyckim, luwijskim, palajskim, hatyjskim i elamickim.

Tekst: dr Senta German