Sarkofag małżonków (Luwr)

The freedom enjoyed by Etruscan women

Jedną z cech, która odróżniała Etrusków od innych kultur oraz tą, która najbardziej szokowała ich greckich sąsiadów, była wolność, jaką cieszyły się etruskie kobiety. Unlike women in ancient Greece or Rome, upper class Etruscan women actively participated in public life—attending banquets, riding in carriages and being spectators at (and participants in) public events. Wolność tę widać w etruskiej sztuce - na wielu etruskich malowidłach lub rzeźbach można spotkać kobiety właśnie w czasie tego typu zajęć.

Jednym z nich jest "Sarkofag małżonków". Został on znaleziony w Cerveteri, włoskim mieście leżącym na północ od Rzymu, które w przeszłości było miejscem olbrzymiej etruskiej nekropolii (cmentarza) i w którym znajdowały się niegdyś setki podobnych grobowców. Sarkofag jest doskonałym dowodem na obecność kobiet w etruskim społeczeństwie oraz zażyłość jaka istniała między etruskimi małżonkami, a którą rzadko można było spotkać w pochodzącej z tego okresu sztuce greckiej.

A funerary banquet?

Postacie na Sarkofagu (jak i na podobnej do niego rzeźbie z Willi Giulia w Rzymie) są sobie równe. Obie są uczestnikami uczty, która najprawdopodobniej jest przyjęciem pogrzebowym dla zmarłych. W ówczesnej Grecji, jedynymi kobietami, które mogłyby uczestniczyć w jakiejkolwiek tego typu uroczystości, były nie żony, lecz kurtyzany. W społeczności etruskiej kobiety miały inny status - stały na równi z mężczyznami. Mówią nam o tym czułe objęcia i pełne miłości gesty mężczyzny i kobiety z etruskiego sarkofagu.

Sarkofag jest ważnym dziełem sztuki, nie tylko ze względu na swoją tematykę. Jest przykładem typowej rzeźby etruskiej wykonanej z terakoty (terakota to rodzaj ceramiki otrzymywanej z wypalanej gliny, z wł. "palona ziemia"). Rzeźby te miały zwykle imponujące rozmiary - postacie z omawianego przez nas dzieła są niemalże wielkości żywych ludzi. Do tworzenia tak olbrzymich dzieł, artyści pochodzący z etruskich miast Cerveteri i Weii, wybierali tylko najwyższej jakości glinę. Świetnie nadawała się ona do wykonywania szczegółowych elementów rzeźby oraz pozwalała ich twórcom na osiągnięcie idealnie gładkiej, gotowej do malowania powierzchni.

Handling such large forms, however, was not without complications; evidence of this can be seen in the cut that bisects the sarcophagus. Podział dzieła na pół miał ułatwić artyście pracę nad nim - zarówno przed jak i po jego wypaleniu w piecu.  If you look closely, you can also see a distinct line separating the figures and the lid of the sarcophagus; this was another trick for creating these monumental pieces—modeling the figures separately and then placing them on top of their bed.

Niezwykle charakterystycznym elementem Sarkofagu małżonków jest do dziś zachowany kolor. Na rzeźbie widoczne są barwne szaty i poduszki, czerwone sznurowane buty, czarne loki u niej i jasne u niego. Typowe dla etruskiej sztuki były również, występujące na pomniku, różnice w kolorze cery kobiet i mężczyzn. The man's ochre flesh signifies his participation in a sun-drenched, external world, while the woman's pale cream skin points to a more interior, domestic one. Podkreślanie płci było charakterystyczne nie tylko dla artystów etruskich - w sztuce antycznej ten zabieg był stosowany od dawna. Though their skin and hair color may be different, both figures share similar facial features—archaic smiles (like the ones we see in ancient Greek archaic sculptures), almond shaped eyes, and highly arched eyebrows—all typical of Etruscan art.

Jedną z największych zagadek Sarkofagu małżonków są przedmioty, które mieli oni trzymać w rękach. W sztuce etruskiej postacie często były przedstawiane z ogromnymi, pełnymi ekspresji dłońmi i charakterystycznie zgiętymi palcami. Ręce małżonków z sarkofagu także sugerują, że każde miało trzymać w dłoniach jakąś rzecz. Tylko jaką? Ponieważ para ucztuje na bankiecie (tradycyjnie w pozycji pół-leżącej), to tymi przedmiotami mogły być naczynia takie jak kielichy na wino lub rekwizyty imitujące jedzenie. Mógł to być również alabastron - małe naczynie przeznaczone na oleje, którymi namaszczano zmarłych. Or, perhaps, they held all of the above—food, drink and oil, each a necessity for making the journey from this life to the next.

Nawet pomimo brakujących elementów, serdeczność i bliskość jaką widać pomiędzy postaciami na sarkofagu, już jest doskonałym obrazem często głoszonego przez etruską sztukę uwielbienia życia, którego nie była w stanie pokonać nawet śmierć.

Essay by Dr. Laurel Taylor