Świątynia Minerwy i posąg Apolla z Wejów

Pierwsi Etruskowie, nie czcili swoich bóstw ani w środku, ani w pobliżu świątyń. W przeciwieństwie do starożytnych Greków lub ówczesnych mieszkańców Bliskiego Wschodu robili to w otoczeniu natury. W lasach i zagajnikach tworzyli oni ogrodzone przestrzenie z otwartym niebem - ich granice były wyznaczane podczas specjalnych rytuałów.

Około 600 r.p.n.e., głównie na skutek greckich wpływów, wśród Etrusków pojawiła się chęć wznoszenia budowli ku czci swoich bóstw. O ile pomysł tworzenia budowli sakralnych był zapożyczony, to już sama architektura etruska znacząco różniła się od architektury Greków - dotyczyło to zarówno użytych materiałów jak i sposobów konstrukcji. Te barwne i bogato zdobione obiekty wznosiły się zwykle na kamiennych fundamentach, składając się poza tym jedynie z drewna, wykonanych z gliny cegieł i terakoty, które czyniły je niezwykle podatnymi na działanie wszelkich czynników pogodowych. Greckie świątynie były natomiast zbudowane z kamienia i marmuru. Dlatego właśnie podczas gdy wiele z nich zachowało się w niektórych częściach Grecji czy południowych Włoch, etruskie świątynie, mało odporne na upływ czasu, zniknęły z powierzchni ziemi.

Despite the comparatively short-lived nature of Etruscan religious structures, Etruscan temple design had a huge impact on Renaissance architecture and one can see echoes of Etruscan, or ‘Tuscan,’ columns (doric columns with bases) in many buildings of the Renaissance and later in Italy. But if the temples weren’t around during the 15th and 16th centuries, how did Renaissance builders know what they looked like and, for that matter, how do we know what they looked like?

Wszystko dzięki pochodzącej z I w.p.n.e. książce rzymskiego architekta Witruwiusza zatytułowanej  De architectura . W swoim dziele, dotyczącym starożytnej architektury, Witruwiusz szczegółowo opisał charakterystyczne elementy etruskich kaplic. Wiele wieków później jego teksty stały się inspiracją dla renesansowych twórców chcących powrócić do korzeni toskańskiej architektury, a także znaczącą informacją dla archeologów i historyków sztuki pragnących odtworzyć wygląd tamtych budowli.

Archaeological Evidence for the Temple of Minerva

The archaeological evidence that does remain from many Etruscan temples largely confirms Vitruvius’s description. One of the best explored and known of these is the Portonaccio Temple dedicated to the goddess Minerva (Roman=Minerva/Greek=Athena) at the city of Veii about 18 km north of Rome. The tufa-block foundations of the Portonaccio temple still remain and their nearly square footprint reflects Vitruvius’s description of a floor plan with proportions that are 5:6, just a bit deeper than wide.

The temple is also roughly divided into two parts—a deep front porch with widely-spaced Tuscan columns and a back portion divided into three separate rooms. Known as a triple cella, this three room configuration seems to reflect a divine triad associated with the temple, perhaps Menrva as well as Tinia (Jupiter/Zeus) and Uni (Juno/Hera).

In addition to their internal organization and materials, what also made Etruscan temples noticeably distinct from Greek ones was a high podium and frontal entrance. Approaching the Parthenon with its low rising stepped entrance and encircling forest of columns would have been a very different experience from approaching an Etruscan temple high off the ground with a single, defined entrance.

Jedną z najbardziej interesujących elementów świątyni Portonaccio jest zachowana do dziś, bogato zdobiona rzeźba z terakoty, która pod względem rozmiaru i wartości w Etrurii nie miała sobie równych. Poza licznymi dekoracjami z terakoty (maskami, antefiksami, dekoracyjnymi szczegółami budowli), odnaleziono również związane z ową świątynią naturalnej wielkości rzeźby z tego samego materiału.  Znajdujące się pierwotnie na krawędzi jej dachu, miały być one odpowiednikami greckich bogów, a ich zadaniem było obrazowanie scen z mitologii.

Najbardziej znaną i najlepiej zachowaną z nich jest przedstawiająca kroczącego młodzieńca rzeźba  Apollo z Wejów, która prawdopodobnie zajmowała centralne miejsce na dachu. His counterpart may have been the less well-preserved figure of Hercle (Hercules) with whom he struggled in an epic contest over the Golden Hind, an enormous deer sacred to Apollo’s twin sister Artemis. Inne znalezione rzeźby mogły stanowić widownię, która przyglądała się całej scenie.  Whatever the myth may have been, it was a completely Etruscan innovation to use sculpture in this way, placed at the peak of the temple roof—creating what must have been an impressive tableau against the backdrop of the sky.

Sztuka etruska jest większości anonimowa - nie znamy imion artystów, którzy byli autorami tego nowatorskiego dachu. Wiemy natomiast, komu można by przypisać autorstwo umieszczonych tam terakotowych figur. Centuries after these pieces were created, the Roman writer Pliny recorded that in the late 6th century B.C.E., an Etruscan artist by the name of Vulca was summoned from Veii to Rome to decorate the most important temple there, the temple of Jupiter Optimus Maximus. The technical knowledge required to produce terracotta sculpture at such a large scale was considerable and it may just have been the master sculptor Vulca whose skill at the Portonaccio temple earned him not only a prestigious commission in Rome but a place in the history books as well.

Essay by Dr. Laurel Taylor

Czytaj więcej: