Historia starożytnego Rzymu - wprowadzenie

Według legendy Rzym został założony w 753 roku p.n.e. przez swojego pierwszego króla, Romulusa. Republiką stał się on w roku 509 p.n.e. Wówczas rządy przejął Senat (złożony z majętnych właścicieli ziemskich i starszyzny) oraz obywatele. Przez 450 lat trwania tego ustroju Rzymianie podbili cały obszar Włoch, zajmując następnie Francję, Hiszpanię, Turcję, północną Afrykę i Grecję.

Rzym znajdował się pod wielkim wpływem kultury greckiej (lub mówiąc inaczej helleńskiej), dlatego obfitował w elementy greckiej architektury i literatury, w greckie pomniki, malowidła ścienne, mozaiki, ceramikę oraz szkło. Ale razem ze wszystkim co dobre do Grecji przybyło również to co złe - złoto, o które zacięcie mieli walczyć generałowie i senatorzy. Wraz z rozpętaną przez nich wojną domową nadszedł kres Republiki - rozpoczęła się epoka Cesarstwa Rzymskiego

W 31 roku p.n.e., Oktawian, adoptowany syn Juliusza Cezara, pokonał Kleopatrę i Marka Antoniusza pod Akcjum. Wydarzeniem tym zakończył toczącą się w Republice ostatnią wojnę domową. Wielu miało nadzieję, iż Republika zostanie wskrzeszona, wkrótce jednak stało się jasne, że czas nowego systemu politycznego już się rozpoczął: czas, w którym to cesarz był naczelną postacią dla imperium i dla całego swojego ludu. Teoretycznie August (bo pod takim imieniem znany był Oktawian) był jedynie pierwszym obywatelem, którego decyzje miały wymagać zgody Senatu - w rzeczywistości sprawował on jednak w państwie najwyższą władzę. Jako cesarz mógł przekazywać władzę wskazanym przez siebie osobom i mimo swojego tytułu tak naprawdę był po prostu królem.

Powstałe cesarstwo cieszyło się niezwykłym dobrobytem. Nastąpiło otwarcie szlaków handlowych i rozpoczął się przepływ dóbr między miastami. Teraz ludzie, a razem z nimi nowe idee i poglądy mogły swobodnie podróżować poprzez morza i lądy. Wiele ważnych dla rzymskiej sztuki dzieł, takich jak mozaiki i malowidła ścienne z Pompei, złoto i srebro czy nakrycia stołowe i szkło, w tym słynna Waza Portlandzka, powstało właśnie w tym okresie. Cesarstwo przyśpieszyło ekonomiczną i społeczną rewolucję, która odmieniła oblicze całego rzymskiego świata: od teraz służba cesarzowi i cesarstwu, a nie urodzenie i status społeczny były drogą do awansu.

Kolejni władcy, tacy jak Tyberiusz czy Klaudiusz powiększali terytorium Rzymu. Za panowania cesarza Trajana ( I w.n.e.) Cesarstwo Rzymskie liczyło sobie ponad 50 milionów mieszkańców i obejmowało tereny leżące nad Morzem Śródziemnym, Brytanię, większość północnej i centralnej Europy oraz Bliski Wschód.

Poczynając od Augusta w 27 roku.p.n.e., cesarzowie mieli panować w Rzymie przez 500 następnych lat. Sukcesywnie zwiększali jego terytorium - w roku 200 n.e., rzymskie imperium rozciągało się od Syrii, przez Hiszpanię, aż do Egiptu. Sieć dróg połączyła bogate i tętniące życiem, pełne przepięknych budowli miasta. Wspólna grecko-rzymska kultura złączyła natomiast ludzi, ich dobra oraz ich poglądy.

Imperialny system Cesarstwa polegał w dużej mierze na sile osobowości - dotyczyło to również samego Cesarza. Rządy słabych lub mało popularnych władców często kończyły się więc rozlewem krwi w Rzymie i rozprzestrzenianiem się chaosu w całym Imperium. W III w.n.e. istnienie Cesarstwa zostało zagrożone. Złożyły się na to takie czynniki jak kryzys ekonomiczny, słabi i krótko żyjący cesarzowie, liczni uzurpatorzy (a razem z nimi wojny domowe pomiędzy wpierającymi ich, rywalizującymi armiami), a także napływ Barbarzyńców na terytorium Rzymu.

Względną stabilizację Cesarstwo odzyskało w IX wieku dzięki Dioklecjanowi - cesarzowi, który dokonał podziału imperium. Cesarstwo podzielono na dwie części wschodnią i zachodnia, nad którymi łatwiej można by było sprawować władzę. Kilku kolejnych cesarzy, takich jak Konstantyn, panowało nad całym Imperium. Z biegiem czasu, podział owego terytorium stawał się jednak coraz bardziej nieunikniony. Kłopoty finansowe, panujące w miastach zepsucie, nisko-opłacani żołnierze oraz sukcesywnie rozszerzające się granice stały się powodami upadku zachodniego cesarstwa, które dodatkowo na początku V wieku było nękanego falami barbarzyńskich inwazji. Ostatni zachodni cesarz, Romulus August został zdetronizowany w 476 roku, wschodnia część imperium, z centrum w Bizancjum (Konstantynopol), istniała natomiast aż do XV wieku.

© Rada Powiernicza Muzeum Brytyjskiego