Grobowiec Tutanchamona (wewnętrzna trumna i maska grobowa)

Tutanchamon miał tylko dziewięć lat, gdy został królem Egiptu za czasów XVIII dynastii, w okresie Nowego Państwa (ok. 1332-1323 r. p.n.e.). Jego historia mogła na zawsze zaginąć w pomroce dziejów, gdyby nie archeolog Howard Carter, który w 1922 r. odkrył jego grobowiec w Dolinie Królów. Niemal nienaruszony, zawierał bogaty zbiór przedmiotów, które dały niezwykłą możliwość zajrzenia w ten okres egipskiej historii.

Tutanchamon rządził po okresie amarneńskim, podczas którego faraon Echnaton, prawdopodobnie ojciec Tutanchamona, zarządził w całym królestwie kult boga Atona symbolizowanego przez tarczę słoneczną. Echnaton przeniósł stolicę państwa do Achetaton (znanego też jako Amarna) w środkowym Egipcie - z dala od poprzedniej siedziby faraonów. Po jego śmierci i krótkich rządach króla Smenchkare, Tutanchamon ponownie ustanowił Amona głównym bóstwem Egiptu i przywrócił Tebom status religijnego centrum królestwa.

Poślubił swoją przyrodnią siostrę, Anchesenamon, jednak nie doczekali się potomstwa. To zagroziło trwałości dynastii. Tutanchamon zmarł młodo - w wieku osiemnastu lat - co skłoniło badaczy do spekulacji na temat przyczyn jego zgonu. Wypadek na rydwanie, cios w głowę czy może nawet atak hipopotama? Wciąż nie znamy ostatecznej odpowiedzi. O wiele starszy doradca króla (i być może jego ojczym) o imieniu Aj ożenił się z owdowiałą Achnesenamon i został faraonem.

Na początku XX w. Howard Carter, brytyjski egiptolog, zajmował się już od lat wykopaliskami w Dolinie Królów - królewskiej nekropolii w zachodniej części starożytnego miasta Teby. Gdy zaczęło brakować mu pieniędzy na dalsze prowadzenie prac, zwrócił się o pomoc do swojego mecenasa, piątego hrabiego Carnarvon. Lord Carnavon sfinansował mu jeszcze rok badań - i cóż to był za rok!

Na początku listopada 1922 r. Carter natrafił na pierwszy z dwunastu stopni prowadzących do wejścia do grobowca Tutanchamona. Szybko zasypał schody i zatelegrafował do Carnarvona, do Anglii, bo chciał otworzyć grób wspólnie z nim. Carnarvon natychmiast wyruszył do Egiptu i 26 listopada 1922 r. razem zrobili otwór w wejściu do przedsionka, aby zajrzeć do środka. Carter stwierdził:

Skatalogowanie odkrycia było ogromnym przedsięwzięciem. Carter spędził dziesięć lat na systematycznym zapisywaniu znalezisk i fotografowaniu ich.

Sarkofag Tutanchamona (w formie kamiennej skrzyni) zawierał nie jedną, ale trzy trumny, które chroniły ciało króla. Zewnętrzne dwie były wykonane z drewna i pokryte złotem oraz mnóstwem kamieni półszlachetnych, takich jak lapis lazuli i turkus. Wewnętrzna trumna była natomiast wykonana ze szczerego złota. Gdy jednak Carter pierwszy raz ją ujrzał, nie olśnił go ten blask, który możemy dziś podziwiać w Muzeum Egipskim (poniżej). W swoich notatkach zapisał, że trumna była "pokryta od dłoni do stóp grubą warstwą substancji podobnej do smoły (zdjęcie na górze strony). Była to z pewnością pozostałość cennych olejków, które zostały wylane obficie na trumnę w czasie ceremonii pogrzebowej (jakieś dwa pełne wiadra)".[2]

Faraon przedstawiony jest jako bóg. Egipcjanie uważali, że bogowie mają skórę ze złota, kości ze srebra a włosy z lapis lazuli - król zatem ukazany jest tu w swojej pośmiertnej boskiej postaci. Trzyma berło i bicz, symbole władzy królewskiej. Boginie Nechbet (sęp) i Wadżet (kobra), zdobione półszlachetnymi kamieniami, otulają swoimi skrzydłami ciało władcy. Poniżej dwa inne bóstwa - Izyda i Neftis - wyryte na złotym wieku.

Maska grobowa (powyżej) uznawana jest za jedno z arcydzieł sztuki egipskiej. Oryginalnie spoczywała bezpośrednio na ramionach mumii w najbardziej wewnętrznej trumnie. Została wykonana z dwóch połączonych arkuszy złotej blachy i waży 10,23 kg. Tutanchamon przedstawiony jest w pasiastym nakryciu głowy zwanym nemes (charakterystyczna chusta noszona przez władców starożytnego Egiptu), na którym znajdują się wizerunki bogiń Nechbet i Wadżet chroniących jego czoło. Nosi też sztuczną brodę, która nawiązuje do wizerunku boga Ozyrysa oraz podobizny samego faraona znajdującej się na trumnie. Zakończenia jego szerokiego naszyjnika zdobią sokole głowy. Na tyle maski wypisano zaklęcie 151b z Księgi Umarłych, której Egipcjanie używali jako przewodnika po zaświatach. To konkretne zaklęcie chroniło poszczególne części ciała Tutanchamona w jego podróży na tamten świat.

Autor eseju: dr Elizabeth Cummins

[1] Howard Carter i Arthur C. Mace, Grobowiec Tutanchamona (The Tomb of Tut.ankh.Amen), (Nowy Jork, Cooper Square Publishers. 1933), (tom I) str,95-96.

[2] N. Reeves, Tutanchamon (The Complete Tutankhamun) (Londyn, Thames and Hudson, 1990), str. 108-109.

Howard Carter i Arthur C. Mace, Grobowiec Tutanchamona (The Tomb of Tut.ankh.Amen, I-III), (Londyn: Cassell and Company) 1923-1933.

Carl Nicholas Reeves, Tutanchamon. Król, grobowiec, skarb królewski, (The Complete Tutankhamun: The King, The Tomb, The Royal Treasure), (Londyn: Thames and Hudson, 1990).