If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Kurs: Historia sztuki- program rozszerzony > Rozdział 5

Lekcja 1: Średniowieczna sztuka europejska

Chrześcijaństwo i sztuka: wprowadzenie

Jak mało wiemy
Prawie nic nie wiadomo o Jezusie poza przekazem biblijnym, trochę więcej wiemy o kontekście kulturalnym i politycznym jego czasów - na przykład co się działo w Jerozolimie w pierwszym wieku. Co za tym idzie, potrzebujemy historycznego wprowadzenia do chrześcijaństwa. Nie trzeba wspominać, ze jest to temat, w którym dominuje wielość interpretacji i brak zgody miedzy historykami.
Mozaika z Mauzoleum Galli Placydii, 425 n.e., Rawenna, Włochy

Chrystus Dobry Pasterz, Mauzoleum Galli Placydii, 425 n.e., mosaic, Ravenna, Italy

Jezus kontra Rzym

Biblijny Jezus, opisany w Ewangeliach jako syn stolarza, był Żydem i mistrzem słabszego. Zbuntował się przeciwko okupacyjnym władzom rzymskim w ówczesnej Palestynie (w tym czasie Imperium Rzymskie rozciągało się wokół Morza Śródziemnego). Został ukrzyżowany za naruszanie porządku społecznego i działanie przeciwko władzy Rzymu i jego lokalnych przywódców żydowskich. Rzymianie ukrzyżowali Jezusa. Był to typowy sposób wykonania egzekucji, szczególnie w wypadku osób oskarżonych o zbrodnie przeciwko rządowi.
Wyznawcy Jezusa twierdzą, że po trzech dniach wstał z grobu i później wstąpił do nieba. Jego pierwsi zwolennicy, zwani uczniami albo apostołami, przemierzali wielkie odległości głosząc wieść o Jezusie. Jego życie jest zapisane w Ewangelii Mateusza, Marka, Łukasza i Jana, które znajdują się w Nowym Testamencie. Słowo "Chrystus" oznacza tyle samo co "mesjasz" albo "zbawiciel" (wiara w Zbawiciela jest częścią tradycyjnej teologii żydowskiej).

Stary i Nowy Testament

Już od początku istniało wiele różnych sposobów by rozumieć i praktykować chrześcijaństwo. Dopiero w drugiem wieku zaczęto je postrzegać jako osobną, istniejącą obok Judaizmu, religię. (Pamiętajmy, iż sam Judaizm miał różne odłamy.) Chrześcijanie byli czasem poważnie prześladowani przez Rzymian. Na początku IV wieku rzymski cesarz Konstantyn doświadczył cudownego nawrócenia i zalegalizował chrześcijaństwo. Niewiele ponad sto lat później cesarz Teodozjusz ustanowił chrześcijaństwo religią państwową.
Ofiarowanie Izaaka, mozaika, początek VI wieku, San Vitale, Ravenna, Włochy
Ofiarowanie Izaaka, mozaika, początek VI wieku, San Vitale, Ravenna, Włochy
Pierwsi chrześcijanie byli Żydami (których Biblię nazywamy Starym Testamentem lub Biblią Hebrajską). Po niedługim czasie nowa religia rozprzestrzeniła się także wśród pogan. Chrześcijanie uważali, że przepowiednie o nadejściu Zbawiciela z Biblii Hebrajskiej wypełniły się poprzez życie Jezusa Chrystusa, ale Biblia chrześcijan obejmowała już nie tylko starą Biblię Hebrajską, lecz też Nowy Testament.
Na dodatek chrześcijanie dostrzegli paralele miedzy wydarzeniami Starego i Nowego Testamentu. Te podobieństwa lub zapowiedzi, nazywane są typologiami. One example would be Abraham’s willingness to sacrifice his son, Isaac, and the later sacrifice of Christ on the cross. Często widzimy te porównania w sztuce chrześcijańskiej, pokazywane jako objawienie planu zbawienia ludzkości.

Różne chrześcijaństwa

W przeciwieństwie do greckiej i rzymskiej religii (obie były oficjalnymi religiami "państwowymi", a obok nich istniały inne kulty) chrześcijaństwo podkreślało wagę wiary i osobistej relacji z Bogiem. Doktryny - główne nauki - chrześcijaństwa ustalono podczas szeregu narad we wczesnym okresie chrześcijaństwa; jedną z nich był Sobór Nicejski w 325 roku. Jego rezultatem było opracowanie wspólnego wyznania wiary - zwanego dziś nicejskim - używanego do dziś przez niektóre wyznania.
Niemniej jednak jest duża różnorodność chrześcijańskiej wiary i praktyki. Działo się tak też w pierwszych dniach chrześcijaństwa, kiedy choćby Arianie (którzy wierzyli, że trzy postaci jednej osoby boskiej nie są jednakowo ważne) i Donatyni (którzy uważali, że nawróceni w czasie prześladowań nie mogą udzielać sakramentów) byli uważani za heretyków (heretyk to ktoś, kto głosi poglądy niezgodne z oficjalną doktryna Kościoła). Obecnie żyje na świecie około 2,2 miliarda chrześcijan, którzy należą do rozmaitych sekt i wyznań.
Dwie wczesne gałęzie chrześcijaństwa to Kościół Katolicki i Kościół Prawosławny, jeden dominujący na Zachodzie, a drugi na Wschodzie. Protestantism (and its different forms) emerged only later, at the beginning of the sixteenth century. Do tego momentu istniał praktycznie jeden Kościół Zachodni - dziś nazwalibyśmy go kościołem rzymskokatolickim (by odróżnić go od innych wyznań: luteranizmu, metodystów itp). Chrześcijaństwo rozprzestrzeniało się po całym świecie. W XVI wieku jezuici (zakon katolicki) wysyłali misjonarzy do Azji, Północnej i Południowej Ameryki, Afryki, a także w kierunkach kolonialnej ekspansji Europy.

Doktryny

Trójca Święta (Chrystus, Bój Ojciec i Duch Święty, przedstawiona jako gołąb) z Maryją i Józefem (zbliżenie), Masaccio, Święta Trójca, c. 1427, Fresk, 667 x 317 cm, Santa Maria Novella, Florence
Trójca Święta (Chrystus, Bój Ojciec i Duch Święty, przedstawiona jako gołąb) z Maryją i Józefem (zbliżenie), Masaccio, Święta Trójca, c. 1427, Fresk, 667 x 317 cm, Santa Maria Novella, Florence
Chrześcijanie uważają, że Bóg istnieje w Trójcy Świętej (Bóg Ojciec, Duch Święty i Syn Boży Jezus Chrystus)* i że Jezus, poprzez swoją ofiarę z męczęńskiej śmierci na Krzyżu - odkupił ludzkie grzechy i umożliwił ludziom udział w życiu wiecznym w Niebie. W teologi chrześcijańskiej Jezusa często łączy się z osobą biblijnego Adama, a Marię, jego matkę, z biblijną Ewą. Chodzi o to, że Adam i Ewa popełnili grzech pierworodny i zostali wygnani z raju (Ogrodu Eden), a Maria i Chrystus odkupili te winę i umożliwili ludziom życie wieczne w raju (w niebie) przez ofiarę Chrystusa na krzyżu.
Chrześcijaństwo skupia się na sakramencie Eucharystii, która jest także określana jako komunia. Chrześcijanie jedzą chleb i piją wino by upamiętnić ofiarę Chrystusa za grzechy ludzkości. Chrystus sam rozpoczął tę praktykę w czasie ostatniej wieczerzy. Katolicy i prawosławni wierzą, że chleb i wino dosłownie przekształcają się w ciało i krew Chrystusa, podczas gdy protestanci i członkowie innych wyznań uważają Eucharystię za symboliczne przypomnienie i ponowne odegranie ofiary Chrystusa.
Chrześcijanie demonstrują swoją wiarę, angażując się w dobre uczynki (charytatywne); dzieła sztuki - jak freski Giotta - często powstawały jako dobre uczynki. Przedstawiają one rytuały (sakramenty) takie jak uczestnictwo w Eucharystii lub chrzest. Tradycyjne chrześcijańskie kościoły mają hierarchiczną strukturę duchowieństwa. Najbardziej oddani mężczyźni i kobiety zostają zakonnikami i siostrami zakonnymi odseparowując się tym zupełnie od świata. Żyją oni oddając się modlitwie w zakonie.
*Istnieją również Chrześcijanie nieuznający Św. Trójcy.
Esej Nancy Ross, Beth Harris oraz Steven Zucker

Chcesz dołączyć do dyskusji?

  • Awatar female robot grace style dla użytkownika Katarzyna
    "Mistrzem słabszego"? co to w ogóle ma oznaczać? Tłumaczenie jest chyba nie za dobrze wykonane...
    (4 głosy)
    Awatar Default Khan Academy avatar dla użytkownika
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.