If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Kurs: Historia sztuki- program rozszerzony > Rozdział 5

Lekcja 1: Średniowieczna sztuka europejska

Zapinki

Fibula bizantyńska, ok. 430 (Metropolitan Museum of Art)
Fibula bizantyńska, ok. 430 (Metropolitan Museum of Art)
Fibule to rodzaj broszek, które stały się popularne dzięki rzymskim kampaniom wojennym. Każda z nich składała się się z części głównej (kabłąka), szpili oraz z zapięcia. Były powszechnie używane we wczesnym średniowieczu, a obecnie są jednym z przedmiotów najczęściej znajdowanych w grobowcach barbarzyńców*.
Dobra znalezione w grobach, takie jak fibule, zapewniają najbardziej konkretne informacje o kulturze "barbarzyńców" ze względu na małą ilość zachowanych pisemnych źródeł. Ich kultura była bardzo różnorodna. Barbarzyńskie plemiona wzajemnie na siebie wpływały, dodając wszelkie kulturowe zapożyczenia do własnych, już istniejących tradycji.
Oto bardzo popularny styl fibuli, zwany "kuszowym" z powodu podobieństwa do tej broni. Odkręcenie lewego guziczka na końcu "kuszy" odpięłoby spinkę, co widać na fotografii. Ażurowe zdobienia na kabłąku układają się w kształt chrześcijańskiego krzyża otoczonego motywami liści.
Bizancjum byłą częścią Cesarstwa Rzymskiego, jego stolicą był natomiast Konstantynopol. Po tym jak w średniowieczu większość ziem, które dziś składają się na Włochy, została podbita przez barbarzyńskie plemiona, miało ono kontynuować tradycję rzymskiego imperium. Bardzo prosta w swej konstrukcji, a zarazem wyglądająca szlachetnie i misternie, prezentowana przez nas fibula świetnie reprezentuje styl fibul pochodzących z bizantyjskiego i rzymskiego imperium.
Longobardzka fibula, połowa VI wieku, (National Museum of Slovenia)
Longobardzki fibula, połowa VI wieku, (National Museum of Slovenia)
Ta Lombardzka fibula świetnie nadaje się do porównania, ponieważ również jest wariacją stylu "kuszowego". Jest ona pozłacana oraz ozdobiona niello - czarną mieszaniną metali. Zgodnie z popularną wówczas techniką zdobienia longobardzkich fibuli, na przedmiocie widnieją wzory utworzone z licznych nacięć. Longobardów (ich nazwa pochodzi od łacińskich słów longa barba) uważa się za lud germański, ich dokładne pochodzenie jest jednak do dziś niewyjaśnione. Ustanowili oni swoje królestwo we Włoszech, w roku 558, zaraz po podbiciu Bizancjum. Sami zostali pokonani w 774 roku przez Karola Wielkiego, króla Franków. Przez lata swego panowania przyswoili sobie wiele elementów rzymskiej kultury, porzucili panujący u nich system administracyjny oraz przyjęli religię katolicką. Ta fibula ukazuje Longbardzkie wpływy na klasyczny styl "kuszowy".
Ta para frankowych fibul (rysunek poniżej) to przykład cloisonné, popularnej techniki w sztuce barbarzyńców. Polega ona na wysadzaniu przedmiotów półszlachetnymi kamieniami ("cloisonné" oznacza "poprzegradzane" po francusku). Rzemieślnik lutował pręty na metalowej bazie i wypełniał je kamieniami (czymś innym było glazurowanie techniką cloisonné, w której przestrzeń tę wypełniało się kolorowym lakierem). Na zdjęciu widoczny jest również bardzo popularny w średniowiecznej sztuce barbarzyńskiej motyw orła. Orzeł pierwotnie był symbolem pogańskim używanym przez Imperium Rzymskie. Później stał się symbolem Św. Jana. Na brzegach fibuli umieszczono kształty orlich głów, a na kabłąku inne motywy zwierzęce - ryby. Fibulę ozdabiały liczne klejnoty, np. stanowiące oczy orłów granaty. Cała ozdoba ilustruje jak doskonałymi rzemieślnikami byli jej twórcy - średniowieczni barbarzyńcy.
Fibule Merowingów (franków), połowa VI wieku, srebrny gilt i inne kamienie (Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye)
Fibule Merowingów (franków), połowa VI wieku, srebrny gilt i inne kamienie (Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye)
Ta para pochodzi z Królestwa Wizygotów i jest kolejnym przykładem barbarzyńskiego kunsztu oraz sztuki cloisonné. Fibule te ozdobione są granatami, ametystami, a także kolorowym szkłem. Mogły z nich zwisać wisiorki zaczepione o drobne pętle na dole każdej z nich. Łatwo zauważyć jak bardzo owe zdobione fibule różniły się od omawianych wcześniej fibul bizantyjskich. Ta konkretna para została znaleziona na wizygockim cmentarzysku w Hiszpanii. Jest ona młodsza od bizantyjskich fibul o ponad sto lat. Niezależnie od swojego pochodzenia, fibule zawsze pełniły identyczną funkcję. Różnice w ich wyglądzie wynikały z faktu, że zostały wykonane przez znacznie różniące się od siebie kultury.
Często czyniono z nich prezent, ich wygląd musiał więc w jakiś sposób odzwierciedlać przynależność kulturową darczyńców. Fibula była przedmiotem stosowanym powszechnie i naturalne było, że podobne do siebie społeczności odznaczały się podobnym stylem ich wykonania. Im bardziej różniły się od siebie dane kultury, tym bardziej różnił się wygląd tego typu przedmiotów. Przedstawione fibule są dowodem na to jak niezwykłe zróżnicowanie kulturowe panowało w obrębie większych królestw czy imperiów w czasach Średniowiecza.
*Słowo "Barbarzyńca" pierwotnie nie nosiło tego samego wydźwięku, co dzisiaj. Pochodzi ono od greckiego słowa "barbaros," co oznacza "obcego." Dlatego dla naszych celów "Barbarzyńca" będzie tutaj użytwane jako pojęcie zbiorcze dla grup nie-Rzymian, koczownicze i analfabetów podróżujących po całej Europie w średniowieczu. Wymiany kulturalnej, które miały miejsce w Europie po starożytności można dzisiaj zobaczyć dzięki pozostawionym przedmiotom takim jak dzieła sztuki. Rzymianie niektóre estetyczne rozwiązania od "Barbarzyńców" i vice versa.
Esej Rebecca Mir

Dodatkowe źródła (w języku angielskim):

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.