Emily Kame Kngwarreye, Stworzenie Ziemi

Mierzący prawie dwadzieścia stóp szerokości i dziewięć wysokości obraz Stworzenie Ziemi Emily Kwame Kngwarreye jest dziełem monumentalnym, pod względem rozmiarów, a także malarskiej wirtuozerii dorównującym pracom takich abstrakcyjnych ekspresjonistów jak Willem de Kooning czy Jackson Pollock (zobacz zdjęcie w galerii aby uświadomić sobie jego rozmiary). Obraz wypełniają żółte, czerwone, zielone i niebieskie plamy przypominające bujną, kwitnącą roślinność. Barwne smugi znajdujące się między nimi to ślady ruchów. Artystka wykonywała je dłońmi lub ciałem, nachylając się podczas swojej pracy przy leżącym tuż obok niej płótnie. Tworzyła w pozycji, która jeszcze bardziej zbliżała ją do własnej sztuki.

W 2007 roku obraz pobił aukcyjny rekord—został sprzedany za ponad 1,000,000 dolarów. Była to najwyższa cena w dziejach osiągnięta w Australii za pracę wykonaną przez kobietę. Jeszcze dekadę wcześniej, Kngwarreye była praktycznie nieznana poza swoją rodzimą, pustynną społecznością Alhakere w Australii. Z samouka, kształcącego się w tworzeniu ceremonialnych malowideł w artystkę o międzynarodowym rozgłosie, przeobraziła się dopiero skończywszy osiemdziesiąt lat.

Kngwarreye urodziła się około roku 1910. Większość swojego życia spędziła w znajdującej się w Środkowej Australii, samotnej społeczności Anmatyerr. Ziemie, na których się ona znajdowała w latach dwudziestych zostały siłą przejęte przez europejskich kolonistów, hodowców bydła i owiec, a artystka, wraz ze swoimi współtowarzyszami, została zmuszona do pracy na ich terytorium. W roku 1976, obszary te zostały prawnie przyznane Aborygenom, a Kngwarreye mogła wreszcie prowadzić niezależne życie.

Kultura Aborygenów była od dawien dawna związana z krajobrazem Australii, ziemiami zamieszkanymi przez człowieka od 40 tysięcy lat, pełnymi pustyń, stepów czy zjawiskowych formacji skalnych. W swojej społeczności Kngwarreye należała do starszyzny. Była w niej szkolona do tworzenia obrzędowych malowideł z piasku, inspirowanych rytualnym, aborygeńskim "czasem snu", a także do malowania dekoracyjnych motywów na ciałach kobiet, związanych z ceremonią o nazwie Awelye. Tworzone przez nią wizualne formy miały ścisły związek z kulturowym przekazem jaki niosły ze sobą lokalne pieśni, taniec czy opowieści ustne. Artystka nigdy nie tworzyła malarstwa figuratywnego, zawsze natomiast była pod silnym wpływem zarówno kultury w której wyrastała jak i otaczającego ją środowiska.

W latach 70. Kngwayere zaczęła przygodę z batikiem, po raz pierwszy w życiu tworząc czysto artystyczne prace. W 1977 stała się jednym z założycieli Utopia Women’s Batik Group. Jej twórczość charakteryzowały abstrakcyjne kompozycje, w których przeważał motyw powtarzających się barwnych punktów, układających się w formie linii lub okazałych plam. Dekadę później, w 1988 roku, w S.H. Ervin Gallery w Sydney, rozpoczęto “Summer Project”, inicjatywę mającą na celu udostępnienie sztuki Aborygenów szerszej publiczności oraz stworzenie rynku dla tego typu gatunku. Wspierani finansowo przez Roberta Holmesa à Court kuratorzy wybrali się do ojczyzny Aborygenów, Utopii, dostarczając tam materiały malarskie, m.in. akrylową farbę. Po upływie dwóch tygodni, na miejscu odnaleźli „abstrakcyjne i przepełnione ekspresją” kompozycje autorstwa wielu tamtejszych artystów, a następnie zorganizowali ich wystawę w Sydney.

Obraz Kngwarreye Kobieta Emu (powyżej) stanowił okładkę katalogu całej wystawy. Kngwarreye była najstarszą artystką spośród z całej grupy twórców związanych z wystawą, a jej obraz został wybrany jako gest szacunku. Zdominowana przez głębokie kolory natury praca—pierwsza wykonana przez nią płótnie—silnie nawiązywała do roślin i nasion charakterystycznych dla wspomnianego "czasu snu". Na grafitowym, fioletowym i czarnym tle, widnieją jasne kropki w odcieniach pomarańczu i bieli, nadające obrazowi energię i rytm. Uformowane z tych kolorowych punktów fale i łuki składające się na całe dzieło, niewątpliwie zawdzięczają swoją obecność doświadczeniom artystki związanym z latami tworzenia malowideł bezpośrednio na ludzkim ciele.

Dzieło zostało obsypane pochwałami przez krytyków, a artystka praktycznie z dnia na dzień zyskała międzynarodowy rozgłos i rzadko spotykane uznanie. Kolejny rok przyniósł jej pierwszą indywidualną wystawę w Utopia Art Sydney, po której zaczęła otrzymywać zaproszenia do udziału w najbardziej znanych wystawach i biennale na całym świecie.

The arc of Kngwarreye’s career runs alongside a period of tremendous change in Australia, moving from the end of a phase of colonial settlement through to a more ethical embrace of Aboriginal culture by the nation’s Western population. Yet the period in which she came to prominence also reflects changes taking place in the contemporary art world internationally, as the 1980s and 1990s saw a notable expansion within the mainstream to include non-Western or minority artists.

Earth’s Creation belongs to the “high colorist” phase in Kngwarreye’s work, which is characterized by a loosening of her compositions—which were no longer reliant on pseudo-geometric patterns—and the expansion of her color palette to include a range of tones beyond the familiar clay and ochre hues that dominated her prior works. Still connected to the natural environment, however, these works reference the changing atmospheric character of seasonal cycles. Earth’s Creation documents the lushness of the “green time” that follows periods of heavy rain, and makes use of tropical blues, yellows and greens. The piece has often been likened to Claude Monet’s studies of seasonal and temporal change, and given its formidable, room-filling scale, a comparison to the artist’s Water Lilies of 1914-26 (MoMA) might be remarkably apt.

Earth’s Creation was created as part of the larger Alhalkere Suite which contains twenty-two panels, and is still considered one of the most virtuosic of Kngwarreye’s immense and prolific artistic output. In the last two weeks of her life, Kngwarreye completed a suite of twenty-four small paintings. These were characterized by extremely broad, milky strokes of jewel-toned hues of blue and rose, and communicate the artist’s long-standing fascination with color and her sophisticated grasp of abstract composition.

Tekst: Allison Young