Song Su-Nam, Letnie Drzewa

Letnie Drzewa, Song Su-nama to szerokie, równoległe, nachodzące na siebie smugi tuszu, utrzymane w surowej kolorystyce aksamitnych czerni i rozmytych szarości. Ich pierzaste brzegi zostały wykonane poprzez rozmycie farby na mokrym papierze, natomiast ciemniejsze fragmenty przy pomocy suchego papieru i gęstego tuszu. Formy nakładają się na siebie po czym zatrzymują się tuż przy dolnej krawędzi papieru, dając wrażenie bardzo płytkiej przestrzeni—takiej, do której ciężko byłoby się dostać. Tylko niezwykle wprawna ręka artysty jest w stanie z taką prostotą i siłą pracować tuszem. Mimo względnie skromnych rozmiarów (niewiele ponad 2 stopy) od obrazu bije ogromna, psychologiczna moc.

Różne odcienie czerni i szarości oraz charakterystyczne pociągnięcia pędzlem, mokry papier i kapiący tusz użyte przez Songa, mogą prowadzić do konkluzji, że to abstrakcyjne cechy formalne są prawdziwym tematem, tej bardzo nowocześnie wyglądającej pracy. Jej tytuł odnosi się jednak do świata naturalnego. Letnie Drzewa powstały w 1979, ale nie były jedyną taką pracą. W 1986 roku Song stworzył obraz Drzewo (poniżej). Aż do kolejnego, namalowanego w roku 2000, w pełni oddał się duchowi abstrakcji rezygnując z tytułu. Nadanie tytułu—a nawet sama decyzja użycia tuszu—pokazuje, że mimo silnego nawiązania do sztuki współczesnej—prace Songa są głęboko zakorzenione w tradycji.

Wybór techniki tuszu na papierze miał w przypadku Songa olbrzymie znaczenie. Artysta ten stał bowiem na czele koreańskiego ruchu "Sumukhwa" czyli Orientalnego Ruchu Malarstwa Tuszowego lat 80. Nazwa Sumukhwa wzięła się z koreańskiej wymowy chińskiego słowa oznaczającego “malarstwo tuszowe”, z ang. “ink wash painting” lub “literati painting”. Terminem “literatus” określało się “uczonego poetę” lub “uczonego artystę”, ideał człowieka, który zrodził się w Chinach w XI wieku lub nawet wcześniej. Chińska poezja była postrzegana jako najbardziej szlachetna forma sztuki, a malarstwo tuszowe, jako że używało tych samych narzędzi i technik, było traktowane na równi z nią—w pierwszym przypadku tworzono słowa, w drugim obrazy. Mimo, że powstały wieki temu, w swojej prostocie i minimalizmie, styl malowideł tuszowych często wydaje się idealnie wpisywać w zachodnie ideały abstrakcjonizmu (poniżej).

W Chińskiej poezji górzyste krajobrazy oraz roślinność, która je porasta służą jako metafory idealnych cech literatusa—lojalności, inteligencji, duchowości i siły wobec przeciwności losu. Świat, w którym chciałby on żyć jest światem piękna, zakorzenionym w naturze, oddalonym od ośrodków władzy i pieniędzy. Ideały te są dla artystów kopalnią motywów, z których mogliby czerpać. Song na przestrzeni lat 70. i 90 stał się twórcą wielu tego typu krajobrazów. Wiele z nich, wbrew konwencji, nie posiadało tytułu. W jego Letnich Drzewach, często upatruje się też nawiązań do tradycyjnej tematyki, szukając w sosnach symbolu grupy przyjaciół o szlachetnym charakterze. Czymkolwiek był podyktowany wybór tytułu pracy, Song wyraźnie nawiązał w niej do wyjątkowego świata literati. Teraz to on, świetnie wykształcony, szanowany profesor stanął na czele współczesnych literati Korei.

Zainteresowanie Songa abstrakcją oraz formalnymi cechami tuszu pozwoliło wielu historykom sztuki sądzić, że jego inspiracją mogli być tacy amerykańscy artyści jak Morris Louis, który w serii “Paski” z lat 60., przy pomocy żywicy akrylowej, stworzył malowidła przypominające powstałe wiele lat później Letnie Drzewa czy inne dzieła koreańskiego artysty. Należy wspomnieć, że lata 80. były w Korei czasem napięć pomiędzy wpływami sztuki zachodniej, stosującej farbę olejną (niezależnie od stylu) a sztuką wschodniej Azji z wachlarzem tradycyjnych motywów oraz tuszem używanym do kaligrafi i malowania. Song stał po tej drugiej stronie. Czuł, że materiały i styl sztuki zachodniej nie są w stanie wyrazić jego koreańskiej tożsamości.

Sumukwha dała Songowi oraz artystom z jego otoczenia możliwość wyrażenia swojej koreańskiej tożsamości. Korea już od czasów starożytności szczyciła się polityczną i kulturową odmiennością od reszty Azji. Wraz z nadejściem XX wieku spadło na nią wiele traumatycznych przeżyć takich jak zakończenie starożytnej, koreańskiej monarchii, kolonizacja przez Japończyków starających się unicestwić koreański język, zniszczenia wywołane przez Wojnę Koreańskią (1950-53) czy rozpad narodu. Południowa Korea, w której mieszkał Song, powoli podnosiła się z klęski, czuła jednak na sobie oddech autorytarnego rządu, któremu towarzyszyły studenckie rozruchy. Naród żył w ciągłym strachu przed wrogością Korei Północnej. Dla własnego bezpieczeństwa zaakceptował on znamienną obecność amerykańskiego wojska. Przyniosło ono ze sobą nowoczesność, jednak tą w iście zachodnim stylu.

Literatus—ideał Sumukwhy—stanowił kuszące antidotum na psychologiczny mechanizm przemieszczenia, którego doświadczali artyści i intelektualiści podobni do Songa. Literatus stał się dla nich modelem osobowości i kompasem moralnym przydatnym niezależnie od wydarzeń jakie przynosi życie, sposobem na wyrażenie owych wartości poprzez ikoniczne narzędzia pędzla i tuszu. Letnie Drzewa Songa, ze swoimi nawiązaniami do przyjaźni i błogości, mogą stanowić wyraz jego optymizmu wynikającego z odkrycia na nowo wartości tradycyjnych i przekształcenia ich na potrzeby nowoczesnych czasów.

Tekst: dr Hannah Sigur

Joan Kee, “The Curious Case of Contemporary Ink Painting” Art Journal, vol. 69, nr. 3, 2010, ss. 88 – 113.

Lee Kyeung-sung. “Song Su-nam: The Ink Images Expanding Into Infinity,” exhibition of Song Su-nam, Center for Korean Studies, University of Hawaii, 1 – 17 marca, 1980.

Francis Mullany, Symbolism in Korean Brush Painting (Kent: Global Oriental 2006)

Jane Portal, Korea, Art and Archaeology (London: The British Museum Press, 2000)