Prehistoryczne technologie

Wykonane prawie dwa miliony lat temu, kamienne narzędzia, takie jak ten, są pierwszym znanym wynalazkiem technologicznym.

To narzędzie do siekania i inne podobne do tego są najstarszymi obiektami w Muzeum Brytyjskim. Pochodzi z wczesnego ludzkiego obozowiska w dolnej warstwie osadów z wąwozu Olduvai w Tanzanii. Datowanie potasowo-argonowe wskazuje, że to podłoże skalne ma od 1,6 do 2,2 miliona lat starszą górę niż dół. To i inne narzędzia są datowane na około 1,8 miliona lat.

Używając innego twardego kamienia jako młotka, twórca uderzał odłamując kawałki z obu stron bazaltu (lawy wulkanicznej) tak, że przycinał formę tworząc ostrą krawędź. Mógł służyć do ścinania gałęzi z drzew, cięcia mięsa z dużych zwierząt lub rozbijania kości do tłustej zawartości - niezbędnej części wczesnej diety człowieka. Odłupki mogły być również używane jako małe noże do zadań lekkich.

Dla niektórych ludzi ten artefakt może wydawać się nieokrzesany; jak możemy być pewni, że jest to ludzka produkcja, a nie tylko połamane lub podeptane przez zwierzęta? Bliskie spojrzenie ujawnia, że krawędź jest tworzona przez celową sekwencję umiejętnie umieszczonych ciosów o mniej lub bardziej jednolitej sile. Wiele obiektów tego samego rodzaju, wykonanych w ten sam sposób, występuje w grupach zwanych assemblacjami (zbiorowiskami), które są niekiedy kojarzone z wczesnymi szczątkami ludzkimi. Natomiast siły natury uderzają losowo i ze zmienną siłą; brak wzorca, a cel i jednolitość mogą być widoczne w modyfikacjach które są tworzone.

Narzędzia do rąbania i odłamki z najwcześniejszych afrykańskich miejsc były określane jako Oldowan przez archeologa Louisa Leakeya. Znalazł je na swojej pierwszej wyprawie do Olduvai w 1931 roku, która była sponsorowana przez Muzeum Brytyjskie.

Pięściaki były jeszcze w użyciu około 500 000 lat temu, kiedy to ich produkcja i użytkowanie rozprzestrzeniło się w Afryce, Azji Południowej, na Bliskim Wschodzie i w Europie, gdzie powstawały jeszcze 40 000 lat temu. W ostatnich wykopaliskach znaleziono je nawet na tak Dalekim Wschodzie jak Korea. Żaden inny kulturalny artefakt nie jest znany od tak dawna na tak dużym obszarze geograficznym.

Pięściaki są zawsze wykonane z kamienia i trzymane w dłoni podczas użytkowania. Wiele z nich ma charakterystyczny kształt łzy lub gruszki, które mogły być inspirowane zarysami ludzkiej ręki.

Chociaż pięściaki były używane do różnych codziennych zadań, w tym do wszystkich aspektów skórowania i rozbiórki zwierząt lub pracy z innymi materiałami, takimi jak drewno, ten obiekt jest znacznie większy niż zwykle używany rozmiar takich ręcznych narzędzi. Pomimo swojej symetrii i regularnych krawędzi, wydaje się trudne w użyciu. W miarę jak język zaczął się rozwijać wraz z tworzeniem narzędzi, czy ten pięściak był sugestią pomysłu? Czy troska i kunszt rzemieślniczy, z którym zostały wykonane, świadczą o początkach zmysłu artystycznego unikalnego dla ludzi?

L.S.B. Leakey, Olduvai Gorge (Cambridge, Uniwersytet Press, 1951).

K.D. Schick and N. Schick, Making silent stones speak. Human Evolution and the Dawn of Technology (Londyn, Weidenfeld and Nicolson, 1993).

© Rada Powiernicza Muzeum Brytyjskiego