Cuzco - niezwykłe miasto

Położone na zapierającej dech w piersi wysokości 11200 stóp (około 3400 metrów) miasto Cuzco było nie tylko stolicą Tawantinsuyu (“Imperium Czterech Części”, inkaska nazwa dla imperium w ich natywnym języku, keczua). Było ono axis mundi— centrum świata — i odzwierciedleniem potęgi Inków. Miasto było podzielone na dwie części, hanan (górną) i hurin (dolną), które dawały wyraz podziałowi społeczeństwa Inków na wyższą i niższą klasę społeczną (część społeczeństwa). Cuzco było następnie podzielone na dzielnice obrazujące cztery części imperium, a ludzie z tych rejonów zamieszkiwali analogiczne dzielnice miasta. W ten sposób miasto było nie tylko miniaturową mapą całego inkaskiego imperium, ale też wyrazicielem mocy władców Inka w kształtowaniu i rządzeniu imperium.  Niektórzy uczeni uważają, że miasto było celowo rozmieszczone w taki sposób, by miało kształt pumy, symbolu potęgi Inków, jednak jest to wciąż kwestia sporną.

Kamieniarstwo w Cuzco pokazuje zrozumienie dla faktu, że kamienie są podobne do ludzi pod tym względem, że przy odpowiedniej organizacji można dopasować do siebie różniące się od siebie jednostki. Każdy z kamieni był obtłuczony narzędziami i dopasowany do kamienia leżącego obok, przez co bloki miały różną ilość boków, jak na przykład słynny dwunastościenny kamień w ścianie na ulicy Hatun Rumiyoq. Niektóre krawędzie kamieni były zakrzywione na zewnątrz, inne odrobinę wklęsłe, dzięki czemu były do siebie dopasowane, jednocześnie pozwalając na odrobinę ruchu. Możliwość poruszania się była ważna w aktywnym sejsmicznie rejonie, gdyż ochraniała ściany w czasie trzęsień ziemi.

Miasto tętniło życiem, zarówno religijnym, jak i świeckim. Nie tylko władcy Inka i ich możni zamieszkiwali Cuzco. Lokalni przywódcy ze wszystkich zakątków imperium również żyli w Cuzco, często z przymusu — byli gwarantami kontroli nad ich rodzinnymi prowincjami. Dziewczynki i młode kobiety były ściągane z odległych krańców imperium do stolicy, by służyły jako odizolowane acllas (“wybranki”), przędły wyszukane tkaniny dla bogów i możnych, wyrabiały piwo kukurydziane (chicha) na potrzeby rytuałów religijnych, służyły bogom w świątyniach i, w niektórych przypadkach, by zostały wydane za mąż za faworytów władców Inka. Młodych chłopców sprowadzano do Cuzco by otrzymali edukację i zostali wychowani w kulturze Inków. Gdy powracali do swoich domów stawali się cennymi nosicielami inkaskich tradycji i wyrazicielami potęgi imperium. Nie tylko wizerunki inkaskich bogów i mumie przodków były przechowywane w stolicy, również posągi bogów poddanych zostały tam przeniesione jako kolejny środek kontroli nad ich wyznawcami.

. W samym sercu hurinu Cuzco znajdował się Coricancha (“Złoty Dziedziniec”), najświętsza świątynia Inków, poświęcona słońcu. Choć Inkowie mieli wielu bogów, uważali że są potomkami słońca, które nazywali Inti, ceniąc kult słońca wyżej, niż innych bogów. Coricancha była punktem centralnym imperium, prowadziły z niej niewidoczne linie, zwane ceques, które łączyły ją z pozostałymi świątyniami, znajdującymi się w dolinie Cuzco. Rebecca Stone nazywa ceques “kalendarzem krajobrazu i kosmogramem”, ponieważ świątynie odmierzały również czas. Poszczególne rodziny szlacheckie opiekowały się świątyniami i odprawiały w nich rytuały w obrębie systemu ceque przez cały rok.

Po podboju przez konkwistadorów Coricancha była jedną z wielu inkaskich świątyń zmienionych w chrześcijańskie miejsca kultu. Klasztor i kościół świętego Dominika były zbudowane wokół i na bazie oryginalnej świątyni, nowe struktury połączono ze starymi, nadając im niezwykły wygląd, który możemy oglądać po dziś dzień. Fragmenty starej świątyni są wciąż widoczne, zarówno w środku, jak i na zewnątrz, przeplatając się z hiszpańskim barokowym stylem architektonicznym (patrz rysunek powyżej).

Coricancha została odnowiona przez pierwszego imperatora, Pachacuteca Inka Yupanqui, po tym, jak doznał mistycznego objawienia ogłaszającego go boskim królem. Wszystkie drzwi, okna i nisze ścienne Coricanchy miały unikalny dla inkaskiego budownictwa kształt trapezoidu, z podwójnym ościeżem na drzwiach (patrz zdjęcie poniżej), podkreślającym ważność budynku.

. Wyjtkowo piękne kamieniarstwo Coricanchy było zarezerwowane wyłącznie dla najważniejszych budynków, ze względu na to, że było ono o wiele bardziej czasochłonne niż zwykłe budownictwo Inków.

Zamiast dopasowywać ze sobą kamienie według ich indywidualnego kształtu, co tworzyło powierzchnię o nieregularnym kształcie, ukształtowano je w równe ciągi prostokątnych bloków, a na koniec wypolerowano. Następnie ściany zostawały pokryte warstwą złota by podkreślić poświęcenie świątyni Inti i by odbijało promienie słoneczne z oślepiającym blaskiem. Jednakże to nie spektakularna, promienista strona zewnętrzna była najbardziej zadziwiającym elementem budynku. Wewnątrz budynku znajduje się miniaturowa reprodukcja świata w kształcie ogrodu wypełnionego roślinami, zwierzętami i ludźmi, zrobionymi ze złota, srebra i klejnotów. Bogactwa Coricanchy zostały złupione w czasie hiszpańskich podbojów w 1532 roku, a cenne surowce przetopione.

. Widok z kompleksu Sacsayhuamán  na miasto Cusco od strony północnozachodniej. Dzięki zygzakowatym ścianom kompleks nazywany jest fortecą, choć wiele pytań na temat jego funkcjonowania pozostaje bez odpowiedzi, a przeznaczenie niektórych elementów wciąż stanowi temat debat. Możliwe, iż kompleks nigdy nie został ukończony, lub też jego fragmenty pozostały niekompletne w momencie podboju, jak założył Jean-Pierre Protzen. The stones used to construct it were much larger than those used in the streets and houses of Cusco, as can be seen in the photo at left. Kamienie były wydobywane i przyciągane na miejsce przy użyciu znaczącej siły roboczej, pozyskanej poprzez mit’a, czyli podatek roboczy, według którego wszyscy zdolni do pracy ludzie byli własnością imperium Inków.

Esej dr Sarahh Scher

Carolyn Dean, A Culture of Stone: Inka Perspectives on Rock, (Durham, NC: Duke University Press, 2010).

Rebecca Stone, Art of the Andes: From Chavín to Inca (New York: Thames and Hudson, 2012).

Jean-Pierre Protzen, "The Fortress of Saqsa Waman: Was It Ever Finished?," Ñawpa Pacha: Journal of Andean Archaeology, no. 25/27 (1987), pp. 155-75.

Rebecca Stone-Miller, Art of the Andes: From Chavín to Inca (New York: Thames and Hudson, 2012).