Główna zawartość
Kurs: Historia sztuki- program rozszerzony > Rozdział 1
Lekcja 7: Krótkie historie o kulturze i sztuceKrótka historia kultur w Azji
Tekst: dr Sonia Coman
Historycy dzielą historię na dłuższe i krótsze okresy, by uwidocznić zachodzące między nimi zmiany i uczynić ich charakterystykę jaśniejszą, dla uczniów i dla nich samych. Ważne, by pamiętać, że każda epoka historyczna to rodzaj konstrukcji i uproszczenia. W przypadku Azji, z racji jej ogromnego rozmiaru i zróżnicowania kulturowego, funkcjonuje kilka równolegle biegnących linii czasowych. Z tego samego powodu różne regiony mają odmienną historię, ale wszystkie one przecinają się niezliczoną ilość razy, w różnych punktach historii. Poniżej znajdują się podstawy, które pomogą Ci odnaleźć się w temacie.
Podziały geograficzne
Oto główne podziały obecnie używane w podręcznikach oraz przez kuratorów wystaw w muzeach sztuki. Miej na uwadze, że niektóre z tych kategorii są skomplikowane w wyniku wcześniejszych podziałów, z których część odzwierciedla brutalne wydarzenia historyczne, takie jak kolonizacja prowadzona przez zachodnie czy azjatyckie państwa.
Azja Środkowa i Północna, obejmuje terytoria graniczące z Morzem Kaspijskim na zachodzie, Chinami na wschodzie i Afganistanem na południu (który czasami jest uważany za część Azji Środkowej).
Nazwa "Azja Północna" nic Ci nie mówi? Jest na to historyczne wytłumaczenie. Azja Północna jest lepiej znana, jako Eurazja w dużej mierze pokrywająca się z Syberią, która stała się częścią Rosji w XVII wieku. "Azja Północna" jest wciąż niezbadana w ramach studiów nad Azją, ponieważ historycznie była badana w kontekście Rosji — państwa leżącego na kilku kontynentach — której przywódcy starali się, by postrzegać ją jako państwo europejskie.
Azja Zachodnia, obejmuje Irak (w starożytności, Mezopotamia) Iran (którego terytoria wcześniej obejmowały Persję), Syrię i wschodnią część basenu Morza Śródziemnomorskiego (dzisiejszy Cypr, Liban, Izrael, Palestyna, Strefa Gazy, i Zachodni Brzeg Jordanu), Półwysep Arabski (obejmujący Jemen, Oman, Katar, Bahrajn, Kuwejt, Arabię Saudyjską i Zjednoczone Emiraty Arabskie), a także Anatolię i Kaukaz (dzisiejsza Turcja, Armenia, Azerbejdżan i Gruzja).
Azja Wschodnia, obejmuje Mongolię, kontynentalną część Chin, Hongkong, Tajwan, Japonię oraz Koreę Północną i Południową.
Środkowa i Zachodnia Azja są lepiej znane, jako "Bliski Wschód" i "Środkowy Wschód". Zgodnie z tą samą logiką, Azja Wschodnia była opisywana, jako "Daleki Wschód". Wszystkie te określenia są europocentryczne i odzwierciedlają europejskie spojrzenie na geopolitykę. Są problematyczne, ponieważ uwypuklają i traktują jako punkt odniesienia tylko jedną perspektywę. Dla mieszkańców "Dalekiego Wschodu" ich kraje i kultura nie są "wschodnie", ani "dalekie". Wręcz przeciwnie, stanowią punkt, z którego światowa geografia jest postrzegana zupełnie inaczej, waz z właściwymi im kulturowymi i socjopolitycznymi perspektywami.
Azja Południowa i Południowo-Wschodnia, składa się z krajów, które znajdują się na północ od Australii, na południe od Chin i Japonii i na zachód od Papui-Nowej Gwinei. Te kraje to: Malezja, Kambodża, Indonezja, Filipiny, Timor Wschodni, Laos, Singapur, Wietnam, Brunei, Mjanma i Tajlandia. Azja Południowa, znana też jako subkontynet indyjski, obejmuje kraje spod podnóży Himalajów, tj. Sri Lankę, Pakistan, Afganistan, Bangladesz, Nepal, Indie, Bhutan i Malediwy.
Z perspektywy mocarstw Zachodu (Portugalczycy, Francuzi, Holendrzy, Brytyjczycy) Azja Południowa często łączyła się z niejasnym i związanym z polityką określeniem "Indie". W różnych epokach Europejczycy zdominowali i kolonizowali poszczególne obszary regionu, co opisane jest w dalszej części tego eseju.
Kliknij tu, by zobaczyć mapę polityczną Azji.
Podziały kulturowe
Radykalnie odmienne spojrzenie na historię kulturalną Azji polega na śledzeniu głównych zjawisk transkulturowych – od religijnych po komercyjne – które obejmowały wiele okresów i regionów geograficznych. Do takich zjawisk należą:
Budduzm, któy rozwinął się w Indiach w reakcji na panującą religię - hinduizm, a następnie rozprzestrzenił się na inne kraje Azji Południowej, Południowo-Wschodniej i Wschodniej. Od VI wieku p.n.e. do współczesności buddyzm ukształtował aspekty kluczowe dla azjatyckiej kultury, od zasadsprawowania władzy, do kultury wzualnej i materialnej. Zobacz zasoby Smarthistory na Hinduizm + Buddyzm.
Islam, zapoczątkowany przez Mahometa w początkach VII wieku n.e. w Mekkce (obecnie w Arabii Saudyjskiej), na przestrzeni wieków rozprzestrzenił się w Azji Środkowej i Zachodniej, aż do leżącej nad Pacyfikiem Indonezji i osiągnął poza azjatyckie tereny w Północnej Afryce i na Półwyspie Iberyjskim. Można patrzeć na Islam, jako na ponad regionalne zjawisko wewątrz Azji i poza nią oraz śledzić historię świata muzułamńskiego i jego głęboki wpływ na kulturę wielu azjatyckich kultur. Zobacz zasoby Smarthistory na Wstęp do Islamu.
Jedwabny szlak, nazywany tak tylko w XIX wieku, to sieć szlaków handlowych nawiązujących do tego z II wieku p.n.e., który przez stulecia prowadził od Wschodnich Chin, do Południowej Europy i Północnej Afryki. Chociaż powodem ich istnienia był handel, w szczególności jedwabiem, te trans-azjatyckie szlaki miały znaczący wpływ na lokalne kultury i umożliwiały spotkania różnych kultur.
Czytając opisy poniżej...
- pamiętaj o opisanych wyżej podziałach i rekonfiguracjach;
- myśl o równoległym biegu historii (doniosłe osiągnięcia następowały niezależnie od siebie w różnych częściach świata) i zbieżnościach (międzykulturowych spotkaniach i rozwoju);
- i pamiętaj, że "białe palmy w historii" często są najbardziej skomplikowane, ale też zawierają najciekawsze i najwięcej wnoszące historie.
Uwaga dla nauczycieli i uczniów
Przedstawiony podział, w dużej mierze, pokrywa się z tym opisanym w World History AP
Przedstawiony podział, w dużej mierze, pokrywa się z tym opisanym w World History AP
Prehistoria (ok. 2500 p.n.e.)
Określenie "prehistoria" odnosi się do czasów przed wynalezieniem pisma. W Azji, jak i w innych miejscach, w tym okresie wytworzyły i ukształtowały się fundamenty ludzkiej cywilizacji, jaką dziś znamy. Pierwotne społeczności przeszły od zbieractwa i łowiectwa do hodowli zwierząt i uprawy roli. Prehistoryczni mężczyźni i kobiety tworzyli odzież, skomplikowane narzędzia i wyroby garncarskie. Budowali domostwa i pomniki oraz rozwinęli języki i rytuały, będących środkiem wyrazu w różnorodnych formach sztuki, a w końcu w piśmie.
Azja Zachodnia
W Mezopotamii (współcześnie Irak), już ok. 8000 r. p.n.e., powstały rolnicze społeczności, prowadzący osiadły tryb życia. Powstałe do 2500 r. p.n.e. przykłady monumentalnej architektury zaświadczają o rozwoju społeczeństwa i hierarchii w strukturach i władzy. Pismo — nowo wynalezione — dostarcza bezcennej wiedzy na temat ówczesnych państw-miast, władców i ich panowaniu. Wynalezione przez Sumeryjczyków, pismo klinowe, to najstarszy znany rodzaj pisma. Nie jest przypadkiem, że inskrypcje w piśmie klinowym odciskano na tabliczkach zrobionych z gliny — jednym z najstarszych środków kulturowej wymiany i wyrazu artystycznego.
Azja Wschodnia
Pierwsze przypadki świadectwa używania pisma w Chinach, to inskrypcje na kościach do wróżenia, datowanych na czas panowania dynastii Shang (1700-1027 p.n.e.). Wykonane z wołowej łopatki lub podbrzusza żółwi — jak wskazują znajdujące się na nich oznaczenia — były używane do przepowiadania przyszłości. Już do tego momentu Chiny rozwinęły bogatą kulturę, o której świadczy wiele przedmiotów, od wytworów garncarstwa i glinianych figurek, do jadeitowych rzeźbień i rytualnych naczyń z brązu — przy czym, druga para miała trwały wpływ na chińską sztukę i wzornictwo. Popularny motyw, pojawiający się w chińskiej sztuce — wspólne przedstawienie węża i tygrysa — w chińskiej kosmologii symbolizujące wodę i wiatr, pojawia się właśnie w tym okresie. Jego najstarsze przedstawienie pochodzi z ok. 5300 r. p.n.e., z królewskiego grobowca z Xishuipo, z prowincji Henan.
Starożytność — podboje, nowe imperia i nowe religie (ok.2500 r. p.n.e.-650 r. n.e.)
Starożytny świat jest często uważany za kolebkę współczesnych cywilizacji. To wtedy narodziło się wiele zjawisk, a także nastąpiły zmiany, które ukształtowały praktyki kulturowe i sposoby artystycznego wyrazu. W Azji, jak i w innych regionach, jest to okres militarnych podbojów, co przełożyło się na powstanie pierwszych wielkich imperiów, które szybko stały się ważnymi centrami kulturowymi — stymulującymi życie intelektualne, duchowe i artystyczne. Imperia powstałe w tym okresie rozprzestrzeniały się, wychodząc ponad podziały geograficzne opisane wyżej.
Azja Środkowa i Zachodnia
Pierwsze z tych imperiów należało do Cyrusa Wielkiego, który w VI wieku p.n.e. stworzył, złożone z wielu ludów, imperium perskie i kontrolował ogromne terytorium, które rozciągało się od Bałkanów (w Europie), do doliny rzeki Indus. Jednak imperia powstają i upadają, a kultury ulegają przemianom. Wieki później, duża część imperium Cyrusa została podbita przez Aleksandra Wielkiego, który jest znany z wielkiego podziwu dla Cyrusa. Działalność Aleksandra w Zachodniej i Środkowej Azji w III wieku p.n.e. miała decydujące znaczenie dla sztuki wizualnej w tym regionie i nie tylko. To zjawisko, znane jako hellenizm, przeniósł wpływy sztuki greckiej — szczególnie jej syntezę naturalizmu i idealizmu — do lokalnych centrów kulturalnych, gdzie były naśladowane i przekształcane.
Azja Południowa
W starożytnym regionie Gandhary (współcześnie południowo-zachodni Pakistan) ta interesująca fuzja przejawiła się setki lat później, w religijnych wizerunkach Buddy, jak ten poniżej. Zwróć uwagę na delikatność pełnego ciała, wyrazistość rysów twarzy i geometryczną harmonię odzieży. Ludzkie przestawienia Buddy nie zawsze były normą. W zasadzie, w najstarszych przedstawieniach, wówczas nowej, religii postać Buddy była zaznaczana przez ślady stóp lub puste miejsce pod parasolem. Kultura Gandhary była pierwszą, którą używała ludzkich przedstawień Buddy. W miarę, jak buddyzm umacniał swą pozycję w Azji Południowej, powstały jego różne odłamy, wskazując na przejście od opisowych wizerunków, do religijnych. "Idealny" wizerunek Buddy powstał w państwie Guptów, u szczytu jego potęgi (319-543 r. n.e.), w jego "Złotej Erze". Za pomocą Jedwabnego Szlaku, wizerunek ten dotarł do Chin i innych regionów.
Średniowiecze — królestwa i społeczeństwa (ok. 650 n.e.-1500 n.e.)
Koncepcja średniowiecza rozwinęła się w kulturze Zachodu, by zaznaczyć okres między antykiem i Renesansem, który wykazuje cechy niespotykane w Azji w tym okresie. W średniowieczu, jak w innych epokach historycznych, różne azjatyckie regiony mają odmienne dzieje. Nie mniej, jednak w Azji był to okres znaczącego rozwoju komunikacji i nauki, np. do XII wieku w Chinach wynaleziono ruchomą czcionkę drukarską (ok. 300 lat przed czcionką drukarską Gutenberga). Postęp w rozwoju technologii i nauki, np. wynalezienie i ulepszenie czarnego prochu, wsparł działania wojenne, co doprowadziło do konsolidacji władzy politycznej poszczególnych imperiów. Jednym z najpotężniejszych było imperium mongolskie (1206-1405 r.), założone przez Czyngis-chana. U szczytu swej potęgi, kontrolowało ono znaczną część Eurazji i Jedwabnego Szlaku. Międzykontynentalne rozprzestrzenianie się ruchomej czcionki drukarskiej i rozkwit lokalnych kultur odbywał się w dużej mierze dzięki patronatowi Mongołów.
Azja Środkowa i Zachodnia
Innym katalizatorem aktywności kulturalnej i artystycznej było powstanie muzułmańskiego państwa (ok. 634 r. n.e.) w Azji Środkowej i Zachodniej. To w tym okresie powstaje, charakterystyczna dla islamu, struktura polityczna — kalifat. Typową dla nowych przywódców była chęć legitymizacji władzy. W VII i VIII wieku środkiem do tego była sztuka i architektura, zaznaczająca ich obecność i kształtująca kulturową tożsamość na powiększającym się terytorium.
Dobitnym przykładem jest Wielki Meczet (Meczet Umajjadów) w Damaszku w dzisiejszej Syrii — jeden z najstarszych meczetów i większy od każdego wcześniej zbudowanego. Meczet zbudowany pod patronatem kalifa z dynastii Umajjadów, Walida I (panował w okresie 705-715 r.), znajduje się na miejscu dawnej świątyni, poświęconej syryjskiemu bogowi, później, przekształconej w rzymską świątynię Jowisza, a następnie, kościoła pod wezwaniem Jana Chrzciciela. Choć sam teren uważany był za święty już przez wiele wcześniejszych politycznych i religijnych reżimów, to udowa meczetu przyniosła kalifatowi znaczny wzrost prestiżu. Wielki Meczet ma 3 minarety, każdy pochodzący z innej historycznej epoki i salę modlitewną, bazującą na starej chrześcijańskiej bazylice. Ściany ozdobione są bogatymi mozaikami, przypisywanym bizantyjskim rzemieślnikom, prawdopodobnie przedstawiającymi sceny z Koranu.
Azja Wschodnia
W tym okresie islam pojawił się w niektórych regionach Chin. Jest to czas ważnych spotkań i wymiany. Na przykład, w 607 r. pierwszy japoński wysłannik został przyjęty przed dworem chińskiego cesarza. Relacja dyplomatyczna między tymi krajami stworzyła kanał kulturalnej wymiany, która miała decydujący wpływ na japońską myśl polityczną, literaturę i sztukę. Krótko potem, w Chinach władzę objęła dynastia Tang, która doprowadziła do chińskiego kulturalnego "złotego wieku". Poezja z okresu dynastii Tang znajduje się wśród najbardziej niezwykłych osiągnięć naszego światowego dziedzictwa i stała się bogatym źródłem inspiracji dla chińskich i (japońskich malarzy) na przestrzeni wieków. Znacznie osłabiona przez zbrojne bunty, dynastia Tang ustąpiła sukcesji dynastii, które skupiły się na etnicznej i kulturalnej różnorodności ogromnego terytorium kontrolowanego przez Chiny.
Przykładem jest dynastia Yuan — założona przez pochodzącego z Mongolii, Kubilaj-chana, panująca między dynastiami Song i Ming. Utrzymywała się ona przy władzy przez prawie wiek, kiedy to straciła władzę na skutek napięć, wynikających z jej zakorzenia w mongolskiej kulturze i wysiłków, by stać się integralną częścią chińskiej kultury. Choć krótkotrwałe, w porównaniu z następującymi po niej pokojowymi i dostatnimi czasami rodu Ming, panowanie dynastii Yuan było świadkiem działalności, klasycznych już, "4 mistrzów dynastii Yuan" (Huang Gongwang, Ni Zan, Wang Meng, i Wu Zhen) - innowacyjnych malarzy tuszem, doskonalących indywidualną ekspresję. Ich charakterystyczny styl — porównaj oszczędne prace Ni Zana z wyszukanymi, podobnymi do gobelinów, kompozycjami Wang Meng — inspirował i stanowił wyzwane dla pokoleń chińskich malarzy.
Azja Południowo-Wschodnia
Na południe od Chin pojawiła się kolejna społeczność warta wspomnienia — Khmerowie. Na terytorium dzisiejszej Kambodży Khmerowie stworzyli hindusko-buddyjskie państwo Angkor, które z czasem podporządkowało sobie większość kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej, a także część południowych Chin. Kulturalna "złota era" państwa Khmerów znalazła wyraz w budowie, największego na świecie, kompleksu świątynnego - Angkor Wat, zajmującego prawie 400 akrów (ok. 160 hektarów), zbudowanego w stolicy państwa, w Angkor. Pierwotnie poświęcona hinduskiemu bogu Wisznu, później stała się świątynią buddyjską, kiedy ta religia została wprowadzona przez Dżajawarmana VII — najpotężniejszego z władców państwa Angkor. Z wieloma świątyniami, łączącymi hinduską i buddyjską ikonografię, Angkor odzwierciedlał kreatywne wrzenie wielokulturowego państwa i jego spektakularną architekturę.
Wczesna nowoczesnosć — autokreacja i spotkania kultur (ok. 1500 - ok. 1850 r.)
Okres, w którym stare imperia konsolidowały siły oraz pojawiali się nowi władcy i dynastie, był świadkiem najważniejszych przejawów. Termin, ukuty przez historyka sztuki, Stephena Greenblatt'a z myślą o zachodnim renesansie (głównie XVI-wiecznej Anglii), znajduje zastosowanie, do opisania procesów kulturowych, zachodzących w tym samy okresie, w Azji. Autokreacja, była odpowiedzią na walkę o władzę, w świecie coraz bogatszym o spotkania między kulturami, począwszy od napięć militarnych i misji dyplomatycznych, skończywszy na wymianie handlowej wzdłuż Jedwabnego Szlaku oraz kulturalnej i naukowej współpracy.
Azja Zachodnia
Rok 1501 rozpoczął panowanie Safawidów w Persji, której fascynująca historia ukazuje bogatą mieszankę kultur i autokreacji. Safawidzi utrzymali panowanie przez ponad dwa wieki. U szczytu potęgi, ich imperium obejmowało terytoria dzisiejszego Iranu, Azerbejdżanu, Bahrajnu, Armenii, wschodniej Gruzji, Iraku, Kuwejtu i Afganistanu, a także część Pakistanu, Syrii, Turcji, Turkmenistanu i Uzbekistanu. Na tak ogromnym terenie przeplatały się różne kultury, a Safawidzi używali architektury i sztuki, jako sposobów wzmocnienia ich panowania. Stolica państwa, Isfahan prezentowała kulturalną potęgę imperium, przez olśniewające przykłady architektury Safawidów oraz kultury wizualnej i materialnej, ustanawiając tam mikrokosmos safawidzkiego świata.
Wymownym przykładem, tego jak Safawidzi poskromili wielokulturowy charakter państwa, jest interesujący i znaczący dar safawidzkiego szacha Abbasa z 1611 r. Skarb, mający upamiętnić jego duchowego przodka, sufiego, szejka Safiego ad-dina, został złożony w jego grobowcu w mieście Ardabil. Dar składał się z ponad tysiąca przedmiotów, wykonanych z białej i niebieskiej porcelany, do dziś, będąc jedną z najważniejszych kolekcji wyrobów ceramicznych, tego typu, poza Chinami.
Czemu safawidzki władca miałby fundować i umieszczać chińskie artefakty, by uhonorować przywódcę duchowego? Twierdzono, że jest to klasyczny przykład "porcelanowej dyplomacji". Inaczej mówiąc, safawidzki szach publicznie wysłał wiadomość, mówiącą, że kosmopolityzm stanowi o jego sile na arenie międzynarodowej. Jest ona symbolizowana, przez posiadanie wielkiej ilości pięknej i pożądanej chińskiej porcelany, użytej, jako dar, dla ważnego grobowca Safawidów. Skarb był, tak ważną częścią architektonicznego kompleksu w Ardabilu, że do jego wystawienia wybudowano Dom chińskiej porcelany (Chini Khaneh), z setkami specjalne zaprojektowanych, wyrytych w ścianach, wnęk.
Azja Wschodnia
W Chinach dynastia Ming — pod której rządami rozwinęła się produkcja i globalna dystrybucja biało-niebieskiej porcelany — w 1636 r. straciła władzę na rzecz dynastii Qing. Pozostająca pod przywództwem cesarzy i kontrolująca rozległe terytorium, dynastia Qing położyła nacisk na wielokulturowość, w sposób podobny do Safawidów. Dwór dynastii Qing stał się ważnym mecenasem sztuki, w dużym stopniu charakteryzowanej przez majestat, bogactwo i ekscentryczność powstających dzieł.
Zwrot w historii Japonii, nastąpił na początku XVII wieku, gdy ród Tokugawa przejął kontrolę nad państwem i rozpoczął stosunkowo pokojowy i zapewniający dostatek. Tokugawa rządzili z Edo (dzisiejsze Tokio), które dało imię dla tej epoki i gdzie rozwinęła się bujna miejska kultura. W pewnym stopniu było to wymierzone w pozycję Kioto, gdzie wciąż, odizolowany w swoim pałacu, mieszkał cesarz.
Żyjący w odseparowaniu od zewnętrznego świata (w przeciwieństwie do Safawidów), poeci i malarze czerpali natchnienie nie tylko z natury i twórczości klasyków, ale też z codziennego życia, tworząc pierwsze tak zwane scenki rodzajowe (obrazy przedstawiające zwykłych ludzi w trakcie codziennych aktywności). W ramach tej kategorii spektakularną była podkategoria rakuchū rakugai zu ("sceny stolicy i okolicach"), ukazującej Kioto i jego przedmieściach, w sposób, w którym łączyła anegdotyczne uliczne szczegóły z przedstawieniami najbardziej znanych miejsc w stolicy i okazjonalnych festiwali.
Nowoczesność (po ok. 1850 r.)
XIX wiek przyniósł duże zmiany dla Azji. Do połowy XX wieku w tamtejszych społeczeństwach nastąpiły przełomowe zmiany. W Japonii, w 1853 r. ekspedycja "czarnych statków" Perry'ego — amerykańskiego komodora, zażądała od Japonii "otwarcia się na świat", a bunt z 1868 r., zakończył szogunat rodziny Tokugawa, oznaczając restaurację cesarskiego panowania. Odbicie tych wydarzeń w sztuce objawiło się, niespotkanym wcześniej, bogactwem stylów i zagranicznych wpływów, jak i wzrostem imperialnych ambicji oraz nacjonalizmu, których kulminacją była II wojna światowa. W Chinach upadek dynastii Qing, w 1912 r., oznaczał koniec cesarskiej tradycji, która trwała od ponad 2000 lat. Powstanie Partii Komunistycznej, udział Chin w I wojnie światowej i japońska agresja na Mandżurię, doprowadziła kraj do zaangażowania w II wojnę światową, a następnie powstanie Chińskiej Republiki Ludowej, pod przywództwem Mao Zedonga. W odpowiedzi na wieki autokratycznych i kolonialnych rządów, komunizm stał się wspólnym mianownikiem dla rewolucjonistów w całej Azji, czerpiących doświadczenia zarówno z manifestu Karola Marksa, jak i z rosyjskiej Rewolucji Październikowej 1918 r., której wodzem był Włodzimierz Lenin.
Azja Środkowa i Północna
Radziecka kontrola ograniczyła działania artystyczne i kulturalne lokalnej ludności, nawet bardziej, niż przedrewolucyjne, carskie rządy, tzw. Turkiestanu (obejmującego tereny dzisiejszego Afganistanu, chińskiej prowincji Xinjiang, Kazachstanu, Kirgistanu, Mongolii, wschodniej Rosji, Tadżykistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu). Wyzyskiwane, z uwagi na zasoby naturalne, a następnie poddane kolektywizacji, regiony miały problem z zachowaniem różnorodności lokalnych kultur, szczególnie gdy zamykano meczety, arabskie pismo było zastępowane alfabetem łacińskim i cyrylicą, a tradycyjne warsztaty ustępowały fabrykom.
Plakaty i reklamy z części Azji, podległej radzieckiej władzy, cechuje silny wpływ modernistycznego wzornictwa (nastawionego na funkcjonalność, śmiałość kompozycji i wizualną wyrazistość czcionki) i pokazują, jak sztuka była używana, jako agresywne narzędzie propagandy. Przypominają o sile, jaką posiada obraz i o tym, że może być ona użyta do manipulowania, a nawet wymazywania historii i pisania jej na nowo.
Azja Południowa i Południowo-Wschodnia
Kolonizacja to kolejne zjawisko, które niosło ogromne konsekwencje dla azjatyckiej kultury i społeczeństw w tym okresie. Na przestrzeni długiego XIX wieku, Kambodża, Laos i Wietnam zostały skolonizowane przez Francję; tak zwany subkontynent indyjski znajdował się pod panowaniem Brytyjczyków; a dzisiejsza Indonezja stała się holenderską kolonią — Holenderskimi Indiami Wschodnimi. Nie inaczej, niż Związek Radziecki w Azji Północnej, europejskie potęgi wyzyskiwały zasoby Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz narzucały przedmiot, sposób i cel podejmowanej tam produkcji. Kolonizacja utrudniała i osłabiła lokalne rzemiosło i artystyczne tradycje. Z drugiej strony, zachodnie mocarstwa zainwestowały w naukę i utrwalenie lokalnej historii, co z kolei ugruntowało tożsamość i własny obraz kolonizowanych społeczeństw. Zjawisko te znalazło wyraz, w świadomie odrzucającej inspirację Zachodem, sztuce niektórych XX-wiecznych artystów.
Dla przykładu, zachęcał artystów do tworzenia sztuki opartej tylko na indyjskiej tradycji, pozbawionej wpływów Zachodu. Mimo to, nowoczesne trendy i tak przedostały się do bengalskiej szkoły malarstwa, znajdując miejsce w jej twórczości. Inspirowana ruchem swandeshi bengalska szkoła sztuki podzielała wiele cech, charakterystycznych dla współczesnego jej stylu Nihonga (dosłownie, malarstwo w stylu japońskim), obecnego w Japonii. Podobnie jak Nihonga, szkoła bengalska z definicji była w opozycji do malarstwa Zachodu, ale zapożyczała, pochodzące stamtąd, idee i techniki. Niektórzy zwolennicy dwóch szkół znali i inspirowali się nawzajem.
Współczesne kultury azjatyckie w globalnym kontekście
We gęsto połączonym świecie sztuki, gdzie dostępność Internetu oraz międzynarodowych targów i wystaw, czynią regionalne tożsamości bardziej ulotnymi, niż kiedykolwiek, współczesna azjatycka sztuka prezentuje skrajnie zróżnicowany zakres stylów i środków wyrazu. To powiedziawszy, warto zauważyć, że międzynarodowo uznani artyści, np. Subodh Gupta (Hindus, urodzony w 1964 r.) i Takashi Murakami (Japończyk, urodzony w 1962 r.), wciąż eksplorują relacje między tradycją a innowacją oraz między tym, co globalne a tym, co lokalne.
Pracując z tym samym paradygmatem, artyści tacy jak Ai Weiwei (Chińczyk, urodzony w 1957 r.), łączą odniesienia do tradycyjnych elementów kultury z działalnością aktywistyczną (co dla Ai Weiwei poskutkowało w Chinach aresztowaniem). Ai Weiwei posłużył się praktyką wykorzystywaną przez wielu współczesnych artystów w całej Azji, polegającej na pracy z wieloma środkami wyrazu — od instalacji site-specific, do projektów kuratorskich.
Chcesz dołączyć do dyskusji?
Na razie brak głosów w dyskusji