If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Kultura rdzennych Amerykanów na równinach

Rdzenni ludzie na Równinach uprawiali rolę i polowali, żyjąc zarówno koczowniczo, jak i w założonych wioskach.

Streszczenie

  • Rdzenni mieszkańcy równin żyli zarówno w społecznościach osiadłych, jak i koczowniczych.
  • Uprawiali kukurydzę, trudnili się polowaniem i zbieractwem, rozwijając różne style życia i sposoby pozyskiwania zdrowej żywności.
  • Kiedy razem z hiszpańskimi kolonizatorami, lub konkwistadorami na równinach pojawiły się konie, uprawa roli przestała odrywać podstawową rolę jako źródło utrzymania Indian - w zamian za to, pojawiło się polowanie i ostra konkurencja pomiędzy plemionami.

Czas i miejsce: na równinach

Wielkie Równiny rozciągają się na wschód od Gór Skalistych, do 400 mil przez płaski teren w centrum dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Równiny były bardzo słabo zaludnione do około 1100 roku, kiedy to grupy rdzennych Amerykanów, w tym Paunisi, Mandansi, Omahowie, Wichitowie, Czejenowie i inne grupy zaczęły zamieszkiwać ten obszar.
Klimat sprzyjał rolnictwu ograniczonemu do okolic głównych dróg wodnych, ale ostatecznie najbardziej owocne stało się polowanie na dużą i małą zwierzynę.
Mapa terytoriów zamieszkałych przez rdzennych Amerykanów na Wielkich Równinach przed kontaktem z Europą.
Mapa terytoriów zamieszkałych przez rdzennych Amerykanów na Wielkich Równinach przed kontaktem z Europą. Źródło: Wikimedia Commons

Codzienne praktyki żywieniowe: wprowadzenie kukurydzy i powrót do zbieractwa i łowów

Gdy rdzenni mieszkańcy Wielkich Równin przybyli z Południowego Zachodu około 900 roku naszej ery zasadzili trzy siostry - fasolę, kabaczek i kukurydzę. Rolnictwo było najpowszechniej praktykowane i najbardziej owocne wzdłuż rzek. Mieszkańcy równin zbierali również rośliny do celów leczniczych, na przykład czereśnie uważano za lekarstwo na chorobę żołądka. Kobiety zajmowały się uprawą roli i zbieractwem, podczas gdy mężczyźni polowali. Polowanie stało się bardziej dominującą praktyką, gdy w początkach XIV wieku nastała susza.
Rdzenni mieszkańcy polowali na duże zwierzęta już 12 000 lat p.n.e. Praktykowali oni połączenie rolnictwa i polowania na piechotę, używając dużych włóczni z grotami typu Clovis na końcu. Groty typu Clovis, starannie wykonane z kamieni, zostały odkryte w całej Ameryce Północnej. Archeolodzy szacują, że włócznia z grotem typu Clovis mogłaby zabić zwierzęta wielkości słonia afrykańskiego, co potwierdza tezę, że rdzenni Amerykanie używali tych dwucentymetrowych czubków do polowania na masywne zwierzęta, takie jak mamuty, bizony i żubry.
Zdjęcie grotów włóczni Clovisa.
Groty typu Clovis. Źródło: Wikimedia Commons
Konie nie pojawiły się w Ameryce Północnej aż do 1519 roku, kiedy to zostały wprowadzone przez hiszpańskiego odkrywcę Hernána Cortésa. Cortés przywiózł około 600 koni do regionu podczas swoich wypraw. Później Francisco Vázquez de Coronado i Juan de Oñate przywieźli ich jeszcze więcej. Kiedy konie stały się powszechnie dostępne na początku XVII wieku, Lakotowie i Czejenowie całkowicie porzucili rolnictwo, by stać się koczowniczymi łowcami bizonów.

Organizacja społeczna: osiadła, a następnie koczownicza

We wcześniejszych, bardziej rolniczych społeczeństwach, rdzenni Amerykanie na Równinach zakładali osiadłe bazy w ziemiankach. Grupy o wysokim stopniu rozwoju rolniczego, takie jak Wichitowie, budowały domy z trawy w pobliżu swoich upraw. We wschodniej części Równin, gdzie ludy Hidatsa i Mandan uprawiały kukurydzę, stworzyły one sieci handlowe wzdłuż rzeki Missisipi. Robili oni łodzie z byka, rozciągając skórę bizona na drewnianej ramie, aby handlować towarami wzdłuż rzek. Wymieniali wyszukane kosze i skóry na metal i futra z północnego wschodu.
Zdjęcie domku ziemnego Mandan.
Domek ziemny Mandan. Źródło: Wikimedia Commons
W miarę jak rdzenni Amerykanie na Równinach coraz bardziej koncentrowali się na polowaniach, stawali się bardziej koczowniczy. Budowali oni tipi - stożkowe namioty ze skóry bizona i drewna - schronienia, które łatwo było rozstawić i zdjąć, gdy grupa podążała za stadem bizonów na polowanie. Czasami rdzenni Amerykanie na Wielkich Równinach żyli zarówno w koczowniczym, jak i osiadłym środowisku: wiosną sadzili zboża i zakładali wioski, latem polowali, jesienią zbierali plony, a zimą polowali.
Obraz przedstawiający tipi.
Akwarela przedstawiająca tipi Siuksów. Namalowany przez Karla Bodmera w 1833 roku. Źródło: Wikimedia Commons

Normy religijne i społeczne: konkurencja i handel wywiera nacisk na porządek społeczny

Te myśliwsko-rolne grupy były najczęściej podzielone na poziomie band. Banda mogła składać się z kilkunastu do kilkuset osób, które żyły, polowały i podróżowały razem. Często grupy łączyły się w wioski, aby uprawiać rolę lub polować na duże stado bizonów. Wioski miały zazwyczaj płynną populację i niewielką lub żadną strukturę polityczną.
Niemal niemożliwe jest uogólnienie tradycji religijnych regionu Wielkich Równin, ponieważ każda grupa miała swoje własne praktyki. Rytuały często obracały się wokół słońca i natury, z ziemią jako matką wszystkich duchów. Czejenowie, na przykład, wykonywali Taniec Słońca, który zmuszał ludzi do poświęcenia czegoś osobistego dla dobra wspólnoty. Lakotowie wierzyli, że pewne osoby zostały pobłogosławione, by być duchowymi przywódcami lub szamanem. Rdzenni mieszkańcy Wielkich Równin uważali bawoły i ich wędrówki za święte.
Wraz z pojawieniem się koni, społeczeństwa Wielkich Równin stały się mniej egalitarne; mężczyźni posiadający najwięcej koni mieli największy wpływ polityczny, status społeczny i władzę ekonomiczną. Gdy przybyli europejscy koloniści, Siuksowie zaczęli z nimi handlować. Otrzymywali broń i konie w zamian za szaty bawole, koce i korale.
Konflikt międzyplemienny nasilił się z powodu wzmożonej konkurencji, a grupy kradły sobie nawzajem konie dla zysku ekonomicznego i chwały. To zapoczątkowało schemat przemocy między grupami rdzennych Amerykanów a euro-amerykańskimi kolonistami, którzy osiedlali się na Wielkich Równinach w kolejnych stuleciach.

Jak uważasz?

Porównaj ziemiankę i tipi. Jak różne budynki wpływają na kultury Indian z Równin?
Jak pojawienie się koni wpłynęło na życie Indian?
Jak sądzisz, dlaczego niektórzy Indianie organizowali się w większe społeczności (wioski), podczas gdy inni żyli w małych grupach?

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.