Ameryki w okresie prekolonialnym - film z polskimi napisami

Leżące na północny wschód od stolicy Meksyku ruiny niegdyś olbrzymiego miasta wciąż budzą podziw. 7 kilometrowa droga biegnie przez pozostałości złożonej siatki kompleksów mieszkalnych, kolorowych murali, piramidy długiej i szerokiej na ponad 200 metrów oraz innej piramidy, w której niegdyś odnaleziono pozostałości 200 ludzi, zapewne kompanii towarzyszącej bogatemu przywódcy w podróży w zaświaty.

Miasto zostało nazwane Teotihuacán przez Azteków, którzy je odkryli jakiś czas po jego upadku. Nazwa oznacza z grubsza "miasto bogów". Niestety nie mamy pisanych wzmianek ani nawet wizerunków żadnych konkretnych władców. Wiemy jednak z badań archeologicznych, że miasto dysponowało niewiarygodną potęgą w latach pomiędzy III a VI wiekiem. Teotihuacán mogło być domem dla nawet 200 tysięcy ludzi, było stolicą państwa o powierzchni 25 tysięcy kilometrów kwadratowych i dzięki swym armiom kolonizowało obszary odległe o nawet 1000 kilometrów.

Dzięki czemu Teotihuacán stało się tak potężne? Pomimo wielu pytań, na które jeszcze nie znamy odpowiedzi, jesteśmy pewni, że wzrost ludności i pełna rozmachu rozbudowa nie byłaby możliwa bez silnego scentralizowanego rządu. Złożona miejska sieć i monumentalne świątynie z pewnością wymagały skoordynowanego wysiłku i znacznych funduszy.

Jesteśmy również pewni istnienia handlu pomiędzy Teotihuacán i innymi ludami. Na przykład narzędzia zrobione z obsydianu - czarnego, lśniącego kamienia pochodzenia wulkanicznego - zostały znalezione na terytorium Majów. Ceramikę w stylu Teotihuacán odnaleziono w całej Ameryce Środkowej. Są to dowody na ogromny zasięg wpływów tego miasta.

Zasięg wpływów miasta wynika też z pism znalezionych w mieście Majów Tikal. Udokumentowano tam przybycie armii z Teotihuacán w roku 378 n.e. Te kroniki sugerują też, że Teotihuacán wywierało nacisk na miejscowe władze.

To zachowanie ma swoje odzwierciedlenie w innych przykładach z tamtego czasu i regionu. Przywódcy tworzyli zależne państwa chcąc kontrolować surowce i tworzyć spójne społeczeństwo.

Majowie, lud zamieszkujący Amerykę Środkową po Olmekach żyli na terenie dzisiejszego południowego Meksyku, Gwatemali, Hondurasu, Belize i Salwadoru. Zaawansowane społeczności Majów — w tym państwa-miasta — wyrosły na tym zróżnicowanym i rozległym obszarze, a miejscowi władcy walczyli ze sobą o władzę i o dostęp do szlaków handlowych i surowców. Zachowane dzieła sztuki z tamtego okresu sugerują, że ci władcy posiadali znaczną siłę w swoich królestwach, a być może nawet uważano ich za bogów.

Począwszy od III wieku p.n.e. Majowie osiedlali się na żyznych wyżynach dzisiejszej Gwatemali. Jedno z ważniejszych miast, Kaminaljuyú, znajdowało się blisko dzisiejszej stolicy Gwatemali. Mogło się poszczycić imponującymi świątyniami i dostępem do szlaków handlowych do środkowego Meksyku. Jednakże w IV wieku Teotihuacán skolonizowało Kaminaljuyú.

Fakt, że w Ameryce Środkowej nie wykształciło się żadne jednolite imperium, jest zapewne spowodowany znaczną ilością skłóconych władców i nieprzyjaznością terenu. Miasta Majów znajdowały się w bardzo odmiennych środowiskach, w lasach deszczowych i na wyżynach, co utrudniało zarządzanie wieloma miastami.

Wczesne społeczeństwa Andów żyjące na terenie dzisiejszego Peru i Boliwii zmagały się z nieprzyjaznym otoczeniem tak samo jak Majowie. Strzelicte Andy oraz suche pustynie na wybrzeżu nie sprzyjały jednolitemu państwu, ale śnieg z gór zasilał całą sieć rzek, co ułatwiało rolnictwo. Cywilizacja Mochica z północnej części wybrzeża Peru rozwinęła skuteczny system irygacyjny i obficie zbierała kukurydzę, bawełnę, fasolę i dynie.

Bardziej na wschód kultura Wari wykorzystywała same góry do tworzenia tarasów rolnych. Nawadniali zbocza gór roztopionym śniegiem spływającym ze szczytów. Istnieją też dowody, że królestwo Wari postępowali według ustalonego planu wznosząc miasto i drogi łączące stolicę z arteriami handlowymi.

Andyjskie królestwa starały się kontrolować handel i importowały ryby oraz owoce morza z wybrzeża, a ziemniaki i komosę ryżową z wyżyn. Chcąc uzyskać łatwiejszy dostęp do szlaków handlowych i dóbr, ważne miasta zakładano na niższych partiach gór.

Chociaż nie stworzyły rozległych imperiów, wczesnym państwom Ameryki Środkowej i Andów udało się wykształcić scentralizowane rządy, skuteczne systemy irygacyjne, drogi handlowe wzmacniające stolice oraz armie broniące ich rozległych terytoriów. Nie znamy pełnego zasięgu wpływów miast jak Teotihuacán, ale możemy przyjąć, że ich sukces był skutkiem scentralizowanego rządu i zaawansowanej techniki.