Technologia, kultura i sztuka w paleolicie

Rekonstruując życie ludzi w epoce kamienia, historycy w pierwszej kolejności sięgają do kamiennych narzędzi, zrobionych w tamtym okresie. Kamienne narzędzia były wtedy tak ważne, że poszczególne okresy epoki kamienia biorą nazwy od stopnia zaawansowania używanych w nich narzędzi: paleolit dolny, paleolity górny (starsza epoka kamienia), mezolit (środkowa epoka kamienia) i neolit (nowa epoka kamienia). ${}^1$‍

Kamienne narzędzia dają nam również wgląd w rozwój kultury. Antropolodzy sadzą, że społeczeństwa w paleolicie zajmowały się polowaniem i zbieractwem oraz, że w społeczeństwach tych funkcjonował wspólny system podziału pracy i zasobów. Do tych wniosków doszli interpretując paleolityczne malowidła skalne przedstawiające grupowe polowanie oraz przez analogie do z nowożytnymi społeczeństwami zbieracko-łowieckimi.

Ponad 40 tysięcy lat temu ludzie produkowali już cienkie ostrza z kamieni, narzędzia z kości, w tym kości z słoniowej i poroża, jak i proste narzędzia z drewna. Najstarsza znaleziona igła pochodzi sprzed około 20 tysięcy lat. W końcu między 17 a 8 tysięcy lat temu, ludzie nauczyli się produkować bardziej skomplikowane narzędzia, takie jak harpuny z ząbkami oraz atlatle ( wspomagacze do rzucania oszczepami).

Prawdopodobnie popularnych było również wiele innych narzędzi, produkowanych z minerałów innych niż kamień i które nie przetrwała do naszych czasów. Wyjątkowych eksponatów dostarcza nam tzw. „człowiek lodu” pochodzący z neolitu, a znaleziony przez dwóch wędrowców w Alpach Ötzalskich. Człowiek ten znajdował się w lodzie przez ponad 5 tysięcy lat! Został znaleziony z wieloma narzędziami wykonanymi z kamienia oraz tworzyw naturalnych wliczając w to prawie dwumetrowy łuk, 14 strzał, pokrowiec ze skóry jelenia, kijek z końcówką wykonaną z poroża służąca do ostrzenia krzemiennych ostrzy, mały krzemienny sztylet w tkanej pochwie, miedzianą siekierę i torebkę z lekami.

Wykształcenie się języka było prawdopodobnie najważniejszą innowacją paleolitu. Fakt że ludzie w paleolicie przemierzali duże odległości, zakładali osady, tworzyli narzędzia, handlowali, ustanawiali hierarchie społeczne i tworzyli kulturę, świadczy o wykształceniu się przynajmniej prostego języka w tym okresie. Bez języka wszystkie te rzeczy byłyby prawdopodobnie niemożliwe.

Badania nad czaszkami archaicznych homo sapiens sugerują, że mieli oni duże mózgi z zagłębieniami wskazującymi na rozwój obszarów mózgu odpowiedzialnych za mowę. Jak dokładnie doszło do tego, że ludzie wykształcili zdolność do używania języka, pozostaje sprawą gorącej dyskusji wśród uczonych. Co wiemy na pewno to to, że język pozwolił na tworzenie coraz bardziej skomplikowanych struktur społecznych, na rozważania, tworzenie znaczeń, moralność i życie duchowe.

Sztuka w postaci malowideł skalnych oraz przenośnych artefaktów wskazuje na kreatywność i pokazuje struktury panujące wewnątrz grupy. Demonstruje ona zainteresowanie dzieleniem się wiedzą, ekspresją uczuć i przekazywaniem kultury następnym pokoleniom. Chociaż mamy mało zachowanych przykładów dzieł sztuki sprzed ponad 35 tysięcy lat, malowidła skalne oraz statuetki z późniejszych okresów są bardzo liczne.

Poza malowidłami w jaskiniach, archeolodzy znaleźli również przenośnie figurki z paleolitu. Wiele z nich ma starannie wymodelowane rysy twarzy, inne eksponują organy rozrodcze oraz pośladki, jak na przykład statuetka sprzed 25 tysięcy lat znaleziona w Dolní Věstonice w dzisiejszych Czechach. Takie przedmioty wskazują na ludzka potrzebę tworzenia sztuki pięknej, przy czym niektóre z nich sugerują również zainteresowanie ludzką płodnością.

Jakie mamy dowody na to, że ludzie w Paleolicie używali języka? Czy mogliby żyć w taki sposób, w jaki żyli, gdyby nie dysponowali językiem?

Po co twoim zdaniem powstawała paleolityczna sztuka taka jak figurki i malowidła skalne?