Sztuka współczesna, wprowadzenie

Czyż to nie ironia, że powodem dla którego wielu ludzi nie rozumie sztuki współczesnej jest fakt, iż (w odróżnieniu od sztuki greckiej czy egipskiej) jest ona odzwierciedleniem bardzo niedalekiej dla nich przeszłości. Sztuka zrodzona po 1960 roku odwołuje się bowiem do wielu społecznych, politycznych i technologicznych zmian ostatnich 50 lat i stawia pod znakiem zapytania wartości i przekonania, które dotąd istniały w społeczeństwie - jest to cecha postmodernizmu, który często jest używany do definiowania współczesnej sztuki. Sztuka współczesna jest dla nas wyzwaniem, m.in.dlatego, że tak jak świat w którym żyjemy, jest niezwykle zróżnicowana i nie może być zdefiniowana za pomocą typowych tematów czy cech wizualnych charakterystycznych wyłącznie dla niej.

Minimalizm i pop art - dwa główne nurty wczesnych lat sześćdziesiątych, mogą nam wiele powiedzieć na temat tego co działo się w sztuce przełomu XX i XI wieku. Zarówno jeden jak i drugi kierunek odrzucił uznawane dotąd zasady dotyczące wartości estetycznych sztuki, jednocześnie wyrzekając się obowiązującego wśród artystów dążenia do oryginalności. Obiekty sztuki minimalistów to proste, geometryczne formy, często wykonane z przedmiotów i materiałów związanych z procesem przemysłowym. Brak w nich detali, wyrazistych cech czy dodatkowych znaczeń. Pop art z kolei czerpał inspirację z tak mało wyszukanych źródeł (charakterystycznych dla późniejszej sztuki low-brow) jak komiksy czy reklamy. Wprowadzając elementy kojarzone ze światem komercji, minimalizm i pop art pozbyły się ze swojej sztuki wartości emocjonalnej, czegoś co charakteryzowało każdego artystę z osobna i bez czego nie potrafiły egzystować poprzednie pokolenia nowoczesnych malarzy. Oba te kierunki stopniowo zacierały granicę pomiędzy sztukami pięknymi a bardziej przyziemnymi aspektami ludzkiego życia, zmuszając nas do przemyślenia miejsca jakie zajmować powinna sztuka w nowoczesnym świecie i zastanowienia się jaki powinien być jej cel.

Minimalizm i Pop Art przetarły szlaki dla artystów, którzy mogli teraz do woli szukać odpowiedzi na pytania na temat konceptualnej natury sztuki, jej formy, sposobów jej tworzenia i jej zdolności do przekazywania treści na różne sposoby. Na przełomie lat 60. i 70. owe idee na temat sztuki doprowadziły do jej "dematerializacji". Oznaczała ona odejście artysty od tradycyjnego malarstwa i rzeźby na rzecz eksperymentowania z nowymi formami takimi jak fotografia, film, video, czy performance. Wielu krytyków z tamtego okresu wróżyło światu "śmierć malarstwa". Ich wróżby się jednak nie sprawdziły. Dzisiejsza sztuka obejmuje szeroki zakres form, zarówno tradycyjnych jak i wykorzystujących eksperymentalne środki przekazu. Wśród tych ostatnich znajdują się m.in. prace opierające się na technologi internetowej czy innych naukowych osiągnięciach.

Współcześni artyści nadal w swojej pracy wykorzystują bogactwo form abstrakcyjnych i zróżnicowanych sposobów wyrazu. Musimy pamiętać, że sztuka naszych czasów nie narodziła się w próżni. Jest ona raczej odzwierciedleniem społecznych i politycznych niepokoi rozpatrywanych przez pryzmat kultury. Sztukę taką tworzą np. artyści tacy jak Judy Chicago, którzy będąc zainspirowanymi przez ruch feministyczny wczesnych lat 70., stworzyli sztukę opartą na symbolice i formach które miały historyczne powiązania z kobietami.

W latach 80. artyści stosowali styl i metody używane przez twórców reklam po to, aby badać zagadnienia tożsamości i dominacji kulturowej. Sporo później, artyści tacy jak Maya Lin (autorka pomnika weteranów z Wietnamu postawionego w Waszyngtonie) czy Richard Serra (powiązany w latach 60. z ruchem Minimalistów) zaadaptowali pewne cechy Minimalizmu tworząc nowoczesne rzeźby abstrakcyjne, które wymuszałyby na widzach osobisty udział w sztuce i ich bardziej emocjonalną reakcję.

Zabiegi te, które miały na celu wywołać większe zaangażowanie u odbiorcy wszelkich dzieł, pokazują o ile znaczenie sztuki nowoczesnej jest ważniejsze od tego co sama przedstawia. Okazuje się, że jej sens wywodzi się z dyskursu kulturowego, interpretacji i sposobu jej rozumienia, a nie tylko z problemów, które zainspirowały artystę do jej stworzenia. Sztuka rozumiana w ten sposób może dziś służyć jako katalizator dla niekończącej się, otwartej dyskusji na temat dzisiejszego świata.

Tekst: Virginia B. Spivey