If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Der Blaue Reiter

Autorami eseju są dr Charles Cramer i dr Kim Grant
Vasily Kandinsky, Der Blaue Reiter Almanac cover page with St. George, 1912
Wassily Kandinsky, Almanach Der Blaue Reiter strona tytułowa ze św. Jerzym, 1912
Publikacja Der Blaue Reiter (Błękitny Jeździec) z roku 1912 początkowo miała pełnić rolę corocznego "almanachu" tworzonego przez grupę artystów z Monachium o tej samej nazwie. Jest to fascynujący dokument sztuki ekspresjonistycznej wczesnych lat XX wieku, zawierający dziesiątki esejów, zaczynając od tych dotyczących tak zwanych prymitywnych masek i kończąc na tych o wskazówkach scenicznych dotyczących opartej na kolorach, eksperymentalnej sztuki teatralnej zwanej Żółtym Dźwiękiem. Wyjątkowo ciekawym elementem jest mieszanka zawartych w niej ilustracji, ponieważ przedstawiają one zarówno sztukę nowoczesną twórców takich jak np. Ernst Ludwig Kirchner, Vincent van Gogh, Paul Cézanne i Pablo Picasso, jak i afrykańskie figurki, chińskie malarstwo tuszem, niemiecką sztukę ludową, renesansowe drzeworyty i średniowieczne rzeźby.

Wewnętrzny renesans

Blaue Reiter pages with Ernst Ludwig Kirchner’s Four Women Dancing and South Borneo statue, pp. 6-7
Der Blaue Reiter, strony z Czterema tańczącymi kobietami autorstwa Ernsta Ludwiga Kirchnera oraz figurką z Południowego Borneo, str. 6-7
Jeden z jej redaktorów, rosyjski artysta Wassily Kandinsky, napisał o Der Blaue Reiter “Chcemy pokazać za pomocą różnorodności przedstawionych form jak wyraża się wewnętrzne pragnienia artystów."[1] Nacisk na "wewnętrzne" lub subiektywne przeżycia artysty, w przeciwieństwie do "zewnętrznych" lub obiektywnych obserwacji natury, jest głównym zamysłem sztuki ekspresjonistycznej.
W przedmowie do pierwszej wystawy grupy, Kandinsky również postrzega swych towarzyszy jako twórców, u których widoczne są "oznaki nowego renesansu wewnętrznego."[2] Słowo "wewnętrzny" odróżnia tę formę renesansu od renesansu włoskiego XV wieku, gdzie królował naturalizm, który to, jak wielu ekspresjonistycznych artystów uważało, przedstawiał jedynie zewnętrzną strukturę obiektów. Prosta, niemal dziecięca okładka almanachu wraz z średniowiecznym, chrześcijańskim przedstawieniem niebieskiego jeźdźca jako św. Jerzego, jest połączeniem dwóch głównych idei grupy, którymi są: prymitywizm i spirytualizm.

Grono artystów

Członkowie ugrupowania Der Blaue Reiter, w tym Gabriele Münter, Franz Marc, August Macke, Wassily Kandinsky i Alexej von Jawlensky, połączyli siły, ponieważ czuli, że ówczesne pojęcie sztuki pozbawiało ich możliwości. W nowoczesnych czasach, podobnie myślący artyści często tworzyli takie organizacje by sponsorować swoje wystawy bez udziału konserwatywnego nadzoru oraz dla wzajemnego wsparcia i wymiany ideami. Pośród ruchów artystycznych, które zaczęły w podobny sposób, znajdują się impresjoniści, secesja wiedeńska, fowiści oraz inna niemiecka grupa ekspresjonistyczna Die Brücke.
Auguste Macke, St. George, 1912
August Macke, św. Jerzy, 1912
Nazwa Der Blaue Reiter, jak Kandinsky później nonszalancko zasugerował, została wybrana, ponieważ znajomy artysta Franz Marc lubił konie, a Kandinsky lubił jeźdźców i obaj lubili kolor niebieski. Znakiem reprezentującym grupę był chrześcijański, należący do armii rzymskiej żołnierz św. Jerzy, który zgładził smoka żądającego ofiar.
Postać Błękitnego Jeźdźca reprezentowała nie tylko nastawienie grupy na metafizyczność, ale także ich wiarę w to, że sztuka odgrywa ogromną rolę społeczną w walce pomiędzy dobrem i złem. Intensywne kolory i uproszczone przedstawienie tej samej historii przez Augusta Macke jest charakterystyczne dla stylu grupy, jednakże, jak wspomniał wyżej Kandinsky, uznali oni wiele sposobów, które pozwalają na ukazanie "wewnętrznych" stanów.

Prymitywizm i spirytualizm

Blaue Reiter pages with Bavarian glass painting and Pablo Picasso’s Woman with Guitar by the Piano, pp. 4-5
strony Der Blaue Reiter z bawarskim malarstwem na szkle i Kobietą z gitarą przy pianinie Pabla Picassa, str. 4-5
Oprócz dzieł członków ugrupowania, Almanach i wystawy grupy zawierały również prace stworzone przez średniowiecznych, nieeuropejskich oraz nieprzeszkolonych artystów ludowych, którzy wtedy byli określani jako twórcy "prymitywni". Na przykład ilustracje przy pierwszym eseju "Dobra duchowe" Franza Marca, to niemieckie drzeworyty z XV wieku, chiński obraz przedstawiający koty, dwa obrazki namalowane przez dzieci oraz niemiecka, tradycyjna sztuka malarstwa na szkle zaraz obok nowoczesnego, kubistycznego obrazu Pabla Picassa.
Jak zasugerował Kandinsky, to, co te wszystkie różnorodne dzieła mają wspólnego, to odrzucenie bądź nieznajomość postrenesansowej, zachodniej tradycji w sztuce i ich nacisk na artystyczny naturalizm, wiedzę naukową i postęp technologiczny. Zaczynając od 1700 roku, coraz więcej artystów i myślicieli obawiało się, że nowoczesna nauka, technologia i miejskie życie wpłyną negatywnie na powołanie duchowe ludzkości. Proste, wręcz dziecinne prace autorstwa tzw. prymitywnych artystów, były widziane jako te, które poświęcają szczególną uwagę duchowym celom zarówno w sztuce, jak i w życiu.

“Nie potrzebowałem natury, aby mnie kierowała”

Left: Alexei von Jawlensky, Self-Portrait, 1905, oil on cardboard, 52 x 38 cm, private collection; right: Alexei von Jawlensky, Savior’s Face: Martyr, 1919, oil on linen-finish paper on board, 32.5 x 25.4 cm, private collection
Po lewej: Aleksiej Jawleński, Autoportret, 1905, olej na tekturze, 52 x 38 cm, kolekcja prywatna; po prawej: Aleksiej Jawleński, Twarz Zbawiciela: Męczennik, 1919, olej na papierze płótnowanym na desce, 32.5 x 25.4 cm, kolekcja prywatna
Pomimo szkoleń z rosyjskim realistą Ilyą Repinem, Aleksiej Jawleński celowo odrzucił jego nauki na rzecz dziecinnej prostoty i bezpośredniości w jego późniejszych pracach. Na przykład, jego Autoportret z 1905 roku, choć malarski i uproszczony, jest przekonującą podobizną artysty z naturalistycznymi proporcjami i modelunkiem światłocieniowym. Kolorystyka jest jasna, ale obserwując dokładniej - ciepłe, czerwone tony występują na policzkach, nosie i czole, a zimne tony określają oczy, skronie i szczękę.
Późniejsza praca, Twarz Zbawiciela, była częścią serii portretów zwanych "abstrakcyjne głowy" bądź "mistyczne", które jak zaznaczył twórca, nie były zaczerpnięte z natury:
"Usiadłem w moim studio i malowałem, nie potrzebowałem natury, aby mnie kierowała. Wystarczyło mi zagłębienie się w siebie, by pomodlić się i przygotować swoją duszę na osiągnięcie religijnego stanu."
—Cytat z Aleksiej Jawleński, autor: Jürgen Schultze (Kolonia, 1970), str. 39.
Tutaj, dziecięca prostota dzieła jest gwarantem tego, że artysta z naiwną bezpośredniością malował z jego wewnętrznej, mistycznej wizji twarzy zbawiciela, zamiast po prostu obrazować zewnętrzny wygląd obiektu.

Sztuka ludowa

Wielu twórców z grupy Der Blaue Reiter szczególnie interesowało się sztuką ludową artystów, którzy nie mieli żadnego profesjonalnego wykształcenia artystycznego. Kandinsky i Gabriele Münter przy opuszczaniu Monachium na rzecz małego miasteczka Murnau, natknęli się na powszechny typ sztuki ludowej terenów wschodniej Europy - bawarskie malarstwo na szkle.
Gabriele Münter, Still Life with St George, 1911, oil on cardboard, 51.1 x 68 cm (Lenbachhaus, Munich)
Gabriele Münter, Martwa natura ze św. Jerzym, 1911, olej na tekturze, 51.1 x 68 cm (Lenbachhaus, Monachium)
Obraz Münter Martwa natura ze św. Jerzym jest kompozycją złożoną z obiektów dotyczących sztuki ludowej, zebranych przez autorkę. Możemy zauważyć powtarzający się motyw natury w postaci kwiatów, kury i figurek przypominających wędrujących chłopów, natomiast duchowy wydźwięk zapewniają statuetki Maryi trzymającej małego Jezuska, jak i postać św. Jerzego po lewej stronie.
Motywy te są dodatkowo wzmocnione przez styl w jakim obraz został namalowany. Münter użyła tępego i mocnego sposobu nakładania farby oraz uproszczonego rysunku, co pasuje do topornych obiektów, które zostały przedstawione. Użyła ona również nasyconych kolorów by wydobyć kwiaty, św. Jerzego i jedną z figurek Matki Boskiej z niezwykle ciemnego, brudnego tła.

Muzyka

Wiara grupy w rolę sztuki jako coś co powinno wyrażać wartości wykraczające poza świat materialny, wzięła się także z muzyki. Kilka esejów z Almanachu dotyczy muzyki, w tym jeden autorstwa eksperymentalnego kompozytora Arnolda Schönberga i nuty dla trzech kompozycji, które znajdują się na końcu Almanachu.
Vasily Kandinsky, Improvisation 28 (second version), 1912, oil on canvas 111.4 x 162.1 cm (Solomon R. Guggenheim Museum, New York)
Wassily Kandinsky, Improwizacja 28 (druga wersja), 1912, olej na płótnie 111.4 x 162.1 cm (Solomon R. Guggenheim Museum, Nowy York)
Szczególnie Kandinsky podziwiał sposób w jaki muzyka poruszała wewnętrzne odczucia człowieka i zapewniała duchowe doznania przy użyciu abstrakcyjnych środków, kombinacji i sekwencji dźwięków bez naśladowania natury. Szukając wizualnego odpowiednika muzyki, Kandinsky założył, że malarze mogą dokonać tego samego poprzez tworzenie kompozycji złożonych jedynie z kolorów i formy. Jednakże minęło kilka lat zanim czuł się wystarczająco pewnie by tworzyć czysto-abstrakcyjne dzieła oparte na tych zasadach. Kandinsky nadawał swoim pracom muzyczne tytuły takie jak "kompozycja" i "improwizacja" by zachęcić widza do zignorowania widocznego tematu dzieła i skupienie się na kolorach i ich harmonii.
Grupa Der Blaue Reiter była mieszanką zarówno jeśli chodzi o jej wpływy jak i twórczość ale jej niezmienne założenie dotyczyło chęci nowego renesansu w sztuce. Takiego, który będzie oddany wewnętrznym uczuciom i stanom duchowym, a nie jedynie przedstawiał zewnętrzny wygląd obiektów materialnych. "Prymitywna" sztuka ludowa i abstrakcyjne kompozycje muzyczne okazały się kluczem do osiągnięcia tego.
Przypisy
  1. Translated in Kenneth C. Lindsay and Peter Vergo, eds., Kandinsky: Complete Writings on Art (New York: Da Capo Press, 1994), p. 113.
  2. Ibid.

Dodatkowe źródła (w języku angielskim):

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.