Fowizm - przewodnik dla początkujących

Fowizm rozwinął się we Francji i stał się pierwszym, nowym stylem artystycznym XX wieku. Malarstwo fowistów znacznie różniło się od mrocznych, z natury tajemniczych dzieł symbolistów z epoki fin-de-siècle. Fowiści uwieczniali na swoich dziełach zarówno krajobrazy jak i ludzi używając jasnych, żywych, radosnych kolorów oraz charakterystycznych pociągnięć pędzla.

Kiedy w 1905 roku dzieła owych artystów zostały pokazane w Salonie Jesiennym w Paryżu (wystawa zorganizowana odpowiedzi na konserwatywne podejście do dotychczasowych wystaw sztuki), ich kontrast ze sztuka tradycyjną był tak uderzający, że zostali nazwani przez pewnego krytyka, Louisa Vauxcellesa, “dzikimi bestiami” po francusku “Les Fauves”. Stąd właśnie Fowiści wzięli swoją nazwę.

Fowizm był jednym z kilku ruchów skierowanych w stronę ekspresjonizmu, które pojawiły się na początku XX wieku. Jego historia nie była jednak zbyt długa, gdyż już w 1910 roku tworzący go artyści podążyli w stronę innych, interesujących ich kierunków. Fowizm ze swoją umiejętnością wyrażania najintensywniejszych emocji w oryginalnej formie stał się mimo to nieodłączną częścią sztuki modernizmu.

Najbardziej znanymi fowistami byli Henri Matisse, André Derain i Maurice Vlaminck, pionierzy tego niepowtarzalnego stylu. Ich wczesne dzieła zdradzają wpływ postimpresjonizmu, a zwłaszcza neoimpresjonizmu oraz związanych z nim artystów, takich jak Paul Signac. To właśnie jego zainteresowanie wykorzystaniem praw optycznych w malarstwie doprowadziło do powstania dywizjonizmu - metody zestawiania ze sobą na płótnie czystych kolorów.  Fowistom brakowało już tego rodzaju naukowego zacięcia. Skupili się oni na sile koloru, stosując go wedle uznania, niezależnie od naturalnych barw przedstawianych przedmiotów.

Dzieło Przepych, spokój, rozkosz (1904) jest przykładem użycia przez Matissa techniki puentylizmu polegającej na nakładaniu farby w formie drobnych kropek i kresek.  Zamiast delikatnego mieszania komplementarnych kolorów, typowego na przykład dla neoimpresjonizmu Georga Seurata, tutaj spotykamy się z mieszanką ognistych pomarańczy, żółci, zieleni i purpury dających tętniący życiem, choć niemal przytłaczający efekt.

Podobnie jest w przypadku obrazu Vlamnicka Sekwana pod Chatou (1906). Widzimy tu zapożyczenia od impresjonistów jeśli chodzi o swobodne i energiczne ruchy pędzla. Fowiści wykorzystali tę technikę aby nadać swoim dziełom bardziej emocjonalny charakter, a nie w celu uwiecznienia na płótnie gry świateł i barw czy atmosfery przedstawianych scen. Tematyka ich malowideł - krajobrazy, radosne postacie i inne beztroskie motywy, odzwierciedlała natomiast dążenie fowistów do stworzenia sztuki, która mogłaby odwoływać się w pierwszej kolejności do zmysłów odbiorców.

Malowidła takie jak Radość życia Matisse'a (1905-06) są odzwierciedleniem tego założenia. Jasne barwy i faliste linie przyciągają nasz wzrok ku idyllicznym scenom, sprawiając, że niemal potrafimy odczuć ciepło słońca, chłód traw, czułość pieszczot czy namiętność pocałunku widocznych na obrazie.

Like many modern artists, the Fauves also found inspiration in objects from Africa and other non-western cultures. Seen through a colonialist lens, the formal distinctions of African art reflected current notions of Primitivism–the belief that, lacking the corrupting influence of European civilization, non-western peoples were more in tune with the primal elements of nature.

Obraz Akt błękitny (Wspomnienie z Biskry) z 1907 jest dowodem na to jak Matisse potrafił połączyć tradycyjny temat kobiecego aktu z wpływami sztuki prymitywnej. Twarz przedstawionej kobiety, dzięki użyciu kontrastujących ze sobą, ciemnych i jasnych barw, przypomina maskę, natomiast grube, wyraźne linie tworzące jej ciało wyraźnie przywodzą na myśl płaskość kształtów charakterystycznych dla afrykańskich rzeźb. Efekt swojego rodzaju zniekształcenia, spotęgowany dodatkowo zastosowaniem wykrzywionej pozy wyraźnie odróżnia tego typu malarstwo od wyidealizowanych odalisek Ingresa i innych dzieł malarzy z przeszłości.

Zainteresowanie fowistów prymitywizmem sprawiło, że utrwalili się oni w naszej pamięci jeszcze bardziej jako “dzikie bestie”, jako artyści, szukający nowych możliwości dla swej sztuki poprzez odkrywanie bezpośrednich środków ekspresji, silnie oddziałujących form wizualnych oraz odwoływanie się do ludzkich instynktów.

Essay by Dr. Virginia B. Spivey