If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Albers, Hołd dla kwadratu

Josef Albers, Hołd dla kwadratu: Małomówny, 1969, olej na płycie masonitowej, 121,9 x 121,9 cm (Muzuem Sztuki Metropolitan)
Josef Albers, Hołd dla kwadratu: Małomówny, 1969, olej na płycie masonitowej, 121,9 x 121,9 cm (Muzuem Sztuki Metropolitan)

Patrząc wgłąb

Poświęć chwilę, aby dokładnie przyjrzeć się jednemu z obrazów należących do obszernej serii Hołd dla kwadratu autorstwa Josefa Albersa. Kompozycja jest niezwykle prosta - cztery kwadraty różnej wielkości, każdy ułożony we wnętrzu poprzedniego, każdy w innym kolorze, wszystkie ułożone bliżej dolnej krawędzi malowidła.
Zrób kilka kroków w tył i spójrz na cały Hołd dla kwadratu. Jaki jest związek pomiędzy kwadratami? Czy każdy leży na drugim, tak jakby były wycięte z papieru? Czy leżą wewnątrz siebie, a ty patrzysz na tunel? Czy niektóre suną w twoja stronę, a inne się od ciebie odsuwają? A jak jest z innymi wersjami tego obrazu? Patrząc na każdą część możesz zauważyć, że jesteś w stanie zmusić swoje oczy do ujrzenia stosu bloczków lub tunelu. Zauważysz, że jedna z interpretacji ułożenia kwadratów przychodzi ci na myśl szybciej. Takich samych obserwacji dokonywał Albers eksperymentując z setkami wersji jednego obrazu, które powstawały przez około 25 lat. Tworzył malowidła, rysunki, druki i gobeliny - za każdym razem szukając odpowiedzi na to samo pytanie: czy artysta może stworzyć trójwymiarowy obraz tylko poprzez związki kolorów?

Bauhaus

Josef Albers, Homage to the Square: “Ascending,” 1953, oil on composition board, 110.5 × 110.5 cm (Whitney Museum of American Art)
Josef Albers, Hołd dla kwadratu: “Rosnące” 1953, olej na desce kompozytowej, 110,5 × 110,5 cm (Muzuem Sztuki Amerykańskiej Whitney)
Albers rozpoczął prace nad Hołdem w 1950, teorie koloru zaczął zgłębiać jednak sporo wcześniej, bo w 1920 roku, czyli kiedy dostał się na studia w Bauhaus. Bauhaus był rewolucyjną uczelnią artystyczną. Powstał w 1919, w Niemczech z inicjatywy Waltera Gropiusa. Jego filozofią było połączenie sztuk pięknych z zasadami tworzenia funkcjonalnych projektów. Wielu najważniejszych artystów Europy pracowało tam w charakterze wykładowców. Kiedy Albers był jeszcze studentem podstawą edukacji w Bauhausie był Vorkurs, czyli kurs przygotowawczy, prowadzony przez Johannesa Ittena. Pokrywał on podstawy dotyczące materiałów, kompozycji i teorii koloru i był najważniejszą i najbardziej znaną częścią programu nauczania w Bauhaus.
Od lewej do prawej: Josef Albers, Marcel Breuer, Gunta Stölzl, Oskar Schlemmer, Wassily Kandinsky, Walter Gropius, Herbert Bayer, László Moholy-Nagy i Hinnerk Scheper na dachu budynku Bauhausu, Dessau, 1928
Od lewej do prawej: Josef Albers, Marcel Breuer, Gunta Stölzl, Oskar Schlemmer, Wassily Kandinsky, Walter Gropius, Herbert Bayer, László Moholy-Nagy i Hinnerk Scheper na dachu budynku Bauhausu, Dessau, 1928
Liczne studia wykonane przez uczniów tej szkoły w ramach Vorkursu można dziś zobaczyć w muzeach czy na licznych wystawach. Często przypominają one Hołd Albersa: przedstawiają serie powtarzających się kształtów w różnych kombinacjach kolorystycznych. Celem takich ćwiczeń było zrozumienie przez studentów jak różne kolory mogą wzajemnie ze sobą oddziaływać. Wiele lat później Albers użył Hołdu i poszedł krok dalej, prezentując obrazy ze swojej serii zarówno studentom jak i publiczności.

Od Dessau do Black Mountain

Josef Albers, Study for Homage to the Square, 1950, oil on artist board 26.67 x 26.67 cm
Josef Albers, Hołd dla kwadratu, studium, 1950, olej na desce 26,67 x 26,67 cm
W 1925, w roku w którym Bauhaus został przeniesiony z Weimaru do swojego słynnego budynku w Dessau, Gropius zaproponował Albersowi bycie pierwszym studentem nowego wydziału. Albers pracował z Paulem Knee w pracowni barwionego szkła i kiedy szkoła została zamknięta przez nazistów w 1933 roku był on członkiem wydziału o najdłuższym stażu. Bauhaus był jednak tylko pierwszym miejscem, w którym Albers otrzymał cenioną i wpływową pozycję nauczyciela. Kiedy szkoła została zamknięta, Albers i jego żona, Anni - która sama była wpływową artystką i studentką Bauhausu, wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, gdzie Albers został poproszony o nauczanie w rewolucyjnym College'u Black Mountain w Północnej Karolinie, a później na Uniwersytecie Yale. To właśnie tam, w 1950 roku, rozpoczął swoją przygodę z pierwszymi obrazami z Hołdu. Będąc stanowczym, lecz wspierającym uczniów nauczycielem, Albers przeniósł idee Bauhausu do nowego kraju, zaszczepiając swoje rygorystyczne podejście do teorii koloru nowemu pokoleniu artystycznej awangardy Ameryki.
Mark Rothko, Orange and Red on Red, 1957, oil on canvas, 174.92 x 168.59 cm (The Phillips Collection)
Mark Rothko, Pomarańczowy i Czerwony na Czerwonym, 1957, olej na płótnie, 174,92 x 168,59 cm (The Phillips Collection)
Obrazy z cyklu Hołd, tak różnorodne kolorystycznie, są utrzymane w dość chłodnych, niemal sterylnych barwach. Bardzo interesujące może być porównanie Hołdu do dzieł Marka Rothko, łączy je bowiem wiele wspólnych cech. Albers i Rothko używali podobnych form: kwadratów lub prostokątów o chropowatych brzegach i zdecydowanych kolorach. U obu malarzy bardzo istotnym elementem był także związek między kolorami. Jednak podczas gdy Rothko używał zróżnicowanych barw w celu zasugerowania lub wzbudzenia konkretnych emocji, Albers wykorzystywał kolory do eksperymentowania z przestrzenią. W swych pracach starał się przekroczyć limity jakim była jej dwuwymiarowość.

Tradycja i wariacje

Leonardo da Vinci, The Virgin of the Rocks, c. 1491-1508, oil on panel, 189.5 x 120 cm, (National Gallery, London)
Leonardo da Vinci, The Virgin of the Rocks, c. 1491-1508, olej na desce, 189,5 x 120 cm, (National Gallery, Londyn)
Pomysł tworzenia głębi poprzez grę kolorów znany był od dawna jako technika o nazwie perspektywa powietrzna. Najlepsze jej przykłady można znaleźć pośród holenderskich krajobrazów pochodzących z epoki Złotej Ery czy w dziełach artystów włoskiego renesansu, takich jak Leonardo da Vinci. Perspektywa powietrzna wykorzystuje fakt, że barwy przedmiotów, które są dalej od nas - ich nasycenie czy kontrast, są mniej intensywne. Patrząc na tło obrazu Madonna w grocie Leonarda, można zauważyć, że pasma gór znajdujące się daleko w tle mają barwę bardziej zbliżoną do koloru nieba niż te położone bliżej nas.
Opisana technika tworzenia głębi była używana w malarstwie reprezentatywnym już w starożytności, zabieg Albersa był jednak rewolucyjny, a to dlatego, że został zastosowany w sztuce abstrakcyjnej. Jego eksperymenty z Hołdem przetarły drogę innym twórcom, takim jak Bridget Riley czy też całej generacji artystów nurtu Op Art, którzy tak samo jak on starali się pokonać limity dwu-wymiarowego podłoża tworząc olbrzymiej skali iluzje optyczne. Hołd dla kwadratu wielu może zdawać się powtarzalny i nieciekawy, jednak piękno tkwiące w jego prostocie często jest porównywalne z muzyką klasyczną, taką jak muzyka Bacha: dziełem będącym studium tematu i jego wariacji.
Josef Albers, Homage to the Square I-Sa, 1968, silkscreen, 54.6 × 54.6 cm (Dallas Museum of Art)
Josef Albers, Hołd dla kwadratu I-Sa, 1968, sitodruk, 54,6 × 54,6 cm (Muzuem Sztuki Dallas)
"Jeżeli ktoś powie “czerwony” (myśląc o kolorze) i słucha go 50 ludzi, można się spodziewać, że w ich głowach pojawi się 50 rodzajów czerwonego. I można być pewnym, że każda z tych czerwieni będzie inna." —Josef Albers, Interakcja koloru (1963)
Autor eseju: Shawn Roggenkamp

Dodatkowe źródła w języku angielskim:

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.