Turner, port w Dieppe

Turner nałogowo eksperymentował ze sztuką, był on piekielnie trudnym charakterem. Był malarzem, którego dzieła plasują się na równi z tymi najodważniejszymi, stworzonymi przez innych brytyjskich artystów. Mimo to nadal jest uważany za najsłynniejszego malarza Wielkiej Brytanii, który jest wysoko ceniony przez wszystkich Brytyjczyków - bez względu na kwestię wieku czy podziały społeczne. Kochamy tego artystę, ponieważ stawia nam wyzwanie, prowokuje nas do podziwiania swoich obrazów. A im bardziej nas prowokuje, tym bardziej chcemy oglądać jego dzieła. Im bardziej wgłębiamy się w dzieła artysty, tym mocniej jesteśmy w nich zakochani.

Wtedy oczywiście pojawia się po prostu rozmiar jego twórczości. Jeżeli chodzi o zakres i rozmiar dzieł, Turner zdołał w krótkim czasie stworzyć pozornie niekończącą się liczbę imponujących kompozycji, których tematyka dotyczyła także równie imponującej liczby motywów, takich jak sceny przedstawiające bitwy, wraki statków, lawiny oraz śnieżyce. Choć ten obraz jest spokojniejszy, jego tonacja jest także bardziej przygaszona - częściowo właśnie ta cecha przyciągnęła mnie do tego dzieła. Pod wieloma względami historia obrazu mówi więcej na temat rosnącej fascynacji artysty dramatycznym efektem, jaki oddaje światło słoneczne. Mniej wiemy natomiast o miejscu, który przedstawia kompozycja - o porcie w Dieppe.

Turner ukończył obraz w 1826 roku. Było to rok po wystawieniu go w Królewskiej Akademii Sztuki - autor dokonał w nim poprawek. Wraz z nim w Akademii zostało także przedstawione dzieło Kolonia: Przybycie Statku Pocztowego: Wieczór. Port w Dieppe został przedstawiony o świcie, natomiast port w Kolonii został ukazany na obrazie o zmierzchu. Jak większość jego obrazów, ta kompozycja została namalowana na podstawie szkiców tworzonych w rzeczywistym miejscu w plenerze. Szkic pod obraz został stworzony w 1821 roku podczas podróży artysty do Francji.

Port w Dieppe znajduje się na północnym wybrzeżu Francji. Na początku XIX wieku był on tętniącym życiem węzłem komunikacyjnym oraz miejscem, w którym odbywał się handel.  Turner czerpał radość z przedstawiania tłumu ludzi, którzy gromadzą się w dzielnicy portowej, zajmując się swymi codziennymi sprawami - niektórzy z wielkim zapałem, inni z nieco mniejszym. Po prawej widzimy, jak zanieczyszczenia ze śluzy wpływają do morza poprzez ujście znajdujące się w murze portowym. To przypomina nam o zanieczyszczeniach spowodowanych przez tłum ludzi, którzy doprowadzili do nich przez pozostawianie pustych butelek po alkoholu, które porzucali na skraju przystani.

Jednakże odniesienia do przyziemnych tematów oraz biedy nie są tym, co w pierwszej chwili uderza nas, gdy oglądamy ten obraz. Najbardziej uderza nas właśnie motyw tego wspaniałego słońca, które Turner ukazał jako ogromną kulę światła znajdującą się na niebie - rozpościera się ono nad powierzchnią wody jak złota tafla. Historycy sztuki dyskutują nad fascynacją artysty światłem w tym okresie - być może była ona skutkiem podróży do Włoch w 1819 roku. Współcześni mu artyści także to zauważyli. Niektórzy krytykowali przeniesienie przez artystę światła charakterystycznego dla scenerii śródziemnomorskiej na obrazy, których sceneria rozgrywa się w północnej Europie. Ta krytyka ujawniła tendencję do idealizowania włoskiej wsi w pewnym sensie jako idyllicznej sielanki, co jest absolutnym przeciwieństwem bardziej uprzemysłowionego krajobrazu północy Europy.

Sam Turner prawdopodobnie był przychylny tej opinii. Dzieło może być postrzegane jako romantyczna odpowiedź na rozwój handlu międzynarodowego, który nastąpił po okresie wojen napoleońskich. Drogi wodne umożliwiły handel, co pozwoliło na swobodny przepływ kapitału. Jednak wspaniale ukazane na obrazie słońce przypomina nam o tym, że ludzie nie są w stanie kontrolować wszystkiego, co nas otacza. Światło słońca oszałamia nas, ogranicza możliwości dedukcji wzrokowej - stale odwraca naszą uwagę od wydarzeń dnia codziennego, które naprawdę rozgrywają się wokół nas. Jesteśmy zmuszani do przeżywania tej sceny w bardzo emocjonalny i osobisty sposób.

Turner mocno zainspirował się kompozycją XVII-wiecznego francuskiego malarza, Claude'a Lorrain'a. Ta inspiracja nie umknęła niektórym ówczesnym krytykom, którzy byli bardziej przychylni:

“Nawet Claude nieustający w swym wysiłku nie zdołał utworzyć przed nami tak doskonałego dzieła,” napisał jeden z nich. Turner często odnosi się w swojej pracy do dzieła Claude Lorraine'a. Cienie rzucane przez łodzie znajdujące się po prawej w Porcie w Dieppe mają za zadanie przyciągnąć uwagę oglądającego obraz - artysta zastosował technikę repoussoir, czyli przedstawienia pierwszego planu w ciemniejszej tonacji.

Tak samo jak w dziele Claude'a, zmniejszający się rozmiar żagli sprawia iluzję głębi. Turner także starannie dopracował elementy architektoniczne, takie jak schody znajdujące się na brzegu portu oraz rząd domów znajdujących się po prawej stronie kompozycji. Te elementy tworzą uporządkowane prostokąty, które wprowadzają nas wgłąb obrazu i zwiększają iluzję przestrzenną. Kolejną inspirację Claudem możemy zauważyć w zastosowaniu światła, które tworzy podniebną perspektywę - blask słońca sprawia, że obiekty w oddali tracą swój rzeczywisty kolor i nadaje im blady, niebiesko-szary ton. Szczególnie widoczne jest to w sposobie, jakim Turner namalował wieżę kościoła w Dieppe. Turner zastosował miękkie pociągnięcia pędzlem, nadając jej niewyraźny zarys. W porównaniu z nią, żagle znajdujące się na pierwszym planie po lewej są namalowane w wyraźny, nieco ostry sposób. To także ma na celu zabrać nas daleko od nędznego życia w XIX-wiecznym porcie i przenieść nas do miejsca, które dotyczy samego Boga.

Ponownie wracamy do kwestii światła, które jednocześnie inspiruje i nadaje kształt kompozycji. Niektórzy z ówczesnych krytyków Turnera narzekali na nadmierne użycie żółtej palety barw przez artystę. Jeden z nich nawet zażartował, że Turner musiał zapaść na żółtą febrę.

Turner nie zniechęcał się łatwo i przez następne lata nadal eksperymentował z dramatycznym efektem światła na pejzażach o wielkiej powierzchni. W Regulusie z 1828 Turner zastosował odcień żółci, która nadawała prawie oślepiający efekt i burzyła linię horyzontu - tworzyła pojedynczą, połyskującą pionową ość na obrazie.

To żywiołowe zderzenie siły światła stało się istotnym motywem w późniejszych dziełach Turnera. Czy jego ostatnie słowa w naprawdę brzmiały, jak głosi legenda, “słońce jest Bogiem" czy też nie - nie jest to istotne. Podsumowując życie artysty - żadne inne słowa tak dobrze do niego nie pasują.

Esej: Ben Pollitt