Sztuka, Rasa i Internet: Mendi + Keith Obadike i Black.Net.Art Actions

Tekst: dr. Megan Driscoll

Patrząc dziś na przestrzeń Internetu, trudno sobie wyobrazić, że dyskusje o rasie czy pochodzeniu mogłyby nie być centralną częścią jego kultury. Wystarczy spojrzeć na "Black Twitter", czyli koncepcję, która wykracza poza dane demograficzne użytkowników i skierowana jest na istotną rolę, jaką Internet odgrywa w promowaniu przestrzeni do dialogu na temat istoty rasy w każdym aspekcie życia człowieka[1]. Można także spędzić trochę czasu przeglądając chociażby konta na portalach społecznościowych, poświęconych dziedzictwu kulturowemu określonych grup rasowych i etnicznych, od wpływowych azjatyckich kobiet z Wysp Pacyfiku do artystów Afryki i afrykańskiej diaspory. Taki dialog można znaleźć również na portalach skoncentrowanych na sztuce, takich jak Rhizome, na którym w 2017 roku odbyła się w znacznej części zdalna wystawa First Look: New Black Portraits, która łączyła historię sztuki portretowania z aspektami dotyczącymi osób czarnoskórych, prezentacji i tworzenia wizerunku w Internetowej teraźniejszości[2].

Jednakże kultura Internetu wyglądała zupełnie inaczej w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy Internet dopiero stawał się popularny. Nie dlatego, że przestrzeń dialogu o rasie w sieci nie istniała w ogóle (można było doszukać się list mailingowych i innych

platform, które skupiały się na rasach i pochodzeniu etnicznym), ale dlatego, że dyskusje te były zazwyczaj ignorowane w dominujących trendach lub po prostu traktowane jako peryferyjne[3]. Cyberentuzjaści długo promowali błędne postrzeganie wirtualnej komunikacji, która miała umożliwić użytkownikom interakcję bez uprzedzeń związanych z różnicami fizycznymi, takimi jak rasa, płeć lub niepełnosprawność[4]. Kiedy reklamodawcy przechwycili tę przesłankę jako strategię na rzecz uczynienia dziwacznego, nowego świata Internetu bardziej przystępnym, upowszechnili ideę, że, cytując internetową reklamę usług telekomunikacyjnych MCI, w Internecie „nie ma ras". W rzeczywistości pogląd, że rasa jest po prostu nieistotna dla świata sieci, stał się tak powszechny, że socjolog Alondra Nelson ogłosiła go kiedyś "fikcją leżącą u podstaw ery cyfrowej"[5].

W tym samym okresie sztuka internetowa, czyli net art, stała się powszechnie uznaną kategorią praktyk artystycznych. Podobnie jak w przypadku reszty kultury sieciowej, rasa nie była powszechnym tematem wczesnego net artu, lecz nie oznacza to, że nie istnieli artyści podejmujący się tego tematu [6]. W tym miejscu skupimy się na projekcie Black.Net.Art Actions (2001–2003), utworzonym przez Mendi i Keitha Obadike, czyli zestawie retrospektywnie pogrupowanych dzieł sztuki, które dowodzą, że dyskursy rasowe są nie tylko istotne on-line, ale wręcz niezbędne dla interakcji w sieci komputerowej.

Blackness for Sale

W 2001 r. Mendi i Keith Obadike opublikowali Blackness for Sale, projekt internetowy, którego celem była sprzedaż przynależności do rasy czarnoskórej (ang. Blackness) Keitha na portalu eBay. W ciągu czterech dni wpłynęło aż dwanaście ofert, zanim eBay zamknął aukcję, określając ją „niestosowną”. Opis przedmiotu aukcji wypunktował korzyści takie jak: "Blackness może być używana do tworzenia żartów o czarnoskórych osobach lub śmiania się z czarnego humoru bez poczucia dyskomfortu", jak również ostrzeżenia takie jak: "Sprzedawca nie zaleca używania Blackness podczas głosowania w Stanach Zjednoczonych lub na Florydzie"[7]. Projekt tym samym uświadamia nas, że termin „Blackness” nie odnosi się tylko do neutralnego pod względem wartości koloru lub odcienia skóry danej osoby. Jest on raczej związany ze skomplikowaną historią, przywołując jednocześnie doświadczenia konkretnej jednostki i wygląd stosunków rasowych w całych Stanach Zjednoczonych.

Zwracając uwagę na pole znaczeniowe odnoszące się do języka, Blackness for Sale zwraca również wskazuje na to, w jaki sposób postrzegamy platformę, która służyła do realizacji projektu, czyli eBay. Jak zauważył Keith Obadike, wiele słów, których używamy, by opisać nasze działania w sieci, opisuje również działania związane z kolonizacją i niewolnictwem[8]. Przekraczamy nową 'cyfrową granicę', korzystając z przeglądarek takich jak Navigator, Explorer czy Safari, by 'plądrować' na Amazonie i handlować na eBayu. Znajdujemy tam reprezentację czarnoskórej osoby, która powróciły na blok aukcyjny, nie tylko w tym projekcie, ale także w postaci

i innych rasistowskich pamiątek sprzedawanych jako "Fine Arts and Black Americana"[9]. Blackness for Sale argumentuje, że ta 'cyfrowa granica' jest ideologicznie powiązana z prawdziwą historią kolonializmu i handlu niewolnikami. Są to historie, których nie można odsperować od tego, jak wyglądają relacje w cyberprzestrzeni. Innymi słowy, nawet jeśli internetowe wymiany zdają się być wirtualne, a zatem bezcielesne, co MCI nazwał "komunikowaniem umysłu z umysłem", wciąż dokonujemy tych wymian przy pomocy naszej fizycznej postaci i wszelkich historii, które ją ukształtowały.

Strona internetowa Whitney Museum of American Art

Mendi i Keith Obadike kontynuowali swoje dochodzenie w sprawie istoty koloru i rasy w sieci poprzez projekt Interaction of Coloreds (2002), stronę internetową, którą pierwotnie opracowali dla projektu Whitney Museum of American Art, czyli Artport. Zarówno tytuł pracy, jak i format siatki jego strony tytułowej odnoszą się do Interaction of Color (1963) Josefa Albersa. Jest to modernistyczny tekst, który omawia związek między kolorem a osobistymi preferencjami. Przesuwając kursor myszy nad siatką, można zauważyć słynne słowa piosenki Big Billa Broonzy'ego, które przypominają, w jaki sposób preferencje koloru wpływają na nasze wyobrażenia o rasie: "jeśli jesteś biały masz rację / jeśli jesteś czarny cofnij się / jeśli jesteś brązowy trzymaj się blisko / jeśli jesteś żółty jesteś łagodny".

Po wejściu na stronę główną, znaleźć można IOC Color Check System®, który artyści opisują jako "brown paper bag test dla Internetu"[10]. Przy wykorzystaniu zdjęć skóry użytkowników oraz ich odpowiedzi na pytania kwestionariusza "Hyper-Race Analysis", System ma określić dokładny kolor skóry zapisany w systemie szesnastkowym. Jest to sześciocyfrowy kod HTML (hypertext markup language), który przekazuje przeglądarce internetowej, jaki kolor ma wyświetlić lub, w tym przypadku, przypisuje wartość koloru do istoty ludzkiej. System entuzjastycznie wyświetla wiadomość: "Kolory websafe nie są tylko dla webmasterów", odnosząc się do faktu, że kiedy IOC został wyprodukowany, istniała tylko ograniczona liczba kodów "websafe", które wyświetlałyby się konsekwentnie na wszystkich przeglądarkach. Zaznaczając, że kolor osoby może być również użyty do oznaczenia jej jako "websafe", IOC pokazuje, jak oddziaływania społeczne są przewartościowywane, gdy istoty ludzkie interpretują pozornie neutralny matematyczny system HTML. W Color Check System® "prawdziwa biel" (ang. "true white") kodu #FFFFFF jest jak "właściwa biel" (ang. "right white") z piosenki Big Billa Broonzy'ego, reprezentująca nie tylko pełne zjawisko syntezy addytywnej, ale także pełną istotę ludzką. Natomiast kod #000000 "absolutnej czerni" (ang. "absolute black") nie oznacza tylko braku światła; oznacza brak człowieczeństwa zbyt często kojarzony z "czernią". (Albo, jak to zostało ujęte w Blackness for Sale: "Sprzedający nie zaleca używania Czerni (ang. Blackness) przy wysuwaniu roszczeń intelektualnych".)

IOC Color Check System® zachęca również do rozważenia, dla kogo jesteśmy oznaczeni jako "websafe". Oprócz żartobliwej wzmianki o portalach randkowych i liniach lotniczych pragnących „zaoferować niższe stawki w Internecie klientom o niegroźnych ciałach", System sugeruje, że może być użyteczny dla „nowego afrykańsko-amerykańskiego portalu internetowego lub starego klubu społecznego Negro szukającego sposobu na utrzymanie dyskryminujących gustów klubu w erze szybkiego przepływu informacji". Jest to odniesienie do proto-sieci społecznościowych zorientowanych na tło rasowe, które rozkwitły w latach 90-tych, takich jak niezwykle popularna

. Chociaż sieci te stanowiły istotną platformę dla wielu osób, które nie dostrzegały swojego miejsca w innych dziedzinach kultury internetowej, IOC podkreśla, że zagrażały one również wyolbrzymieniem segmentacji rasowej i zredukowaniu znaczenia czarnoskórych użytkowników Internetu do kategorii konsumentów. W ten sposób Obadike nie tylko kwestionują ideę, że rasa nie ma znaczenia w Internecie, ale krytykują również założenie, że większa liczba osób czarnoskórych w Internecie sprawi, że stanie się on bardziej sprawiedliwym miejscem.[11]

The Pink of Stealth a Keeping Up Appearances

Ostatnia praca, którą Mendi i Keith Obadike uwzględnili w Black.Net.Art Actions różni się w zależności od adresu url, z którego jest wyszukiwana. W niektórych publikacjach jest to The Pink of Stealth (2003), a w innych Keeping Up Appearances (2001)[12]. Za część wspólną tych prac można uznać nacisk na płeć i politykę seksualną, które są jedynie przywoływane w Blackness for Sale i The Interaction of Coloreds. Keeping Up Appearances jest wierszem hipertekstowym Mendi Obadike i bada związek między Blackness a kobietą, w części poprzez wykorzystanie wizualnego znacznika koloru różowego. Ten znacznik jest odbierany przez The Pink of Stealth, który łączy w sobie stronę internetową, wiersz hipertekstowy, kolaż dźwięku, i grę Flash do odtwarzania różnych znaczeń klasowych, płciowych, seksualnych, a nawet zdrowotnych, które z czasem zostały powiązane z różowością. Włączenie obu prac do Black.Net.Art Actions dopełnia całość, skupiając się na wielorakich znaczeniach języka koloru i podkreślając, że dyskursów rasowych nie można oddzielić od ich powiązań z innymi czynnikami, które wpływają na nasze doświadczenia — zarówno w sieci, jak i poza nią.

Jak wspomniano na początku, fakt, że rasa nie jest już postrzegana w Internecie jako zjawisko peryferyjne, stanowi diametralną zmianę w stosunku do lat, w których realizowano Black.Net.Art Actions. W latach 90. i na początku XXI wieku przekonanie, że rasa zanika w sieci, wciąż kształtowało postrzeganie emancypacyjnego potencjału sieci komputerowych. Wspomniane powyżej projekty pomogły obalić ten mit, ukazując, w jaki sposób historie, które wpływają na nasze wyobrażenia i doświadczenia dotyczące rasy, utrzymują się podczas kolejnych kontaktów w sieci. Jednocześnie prace te pokazały, że związek między rasą a sieciami komputerowymi jest istotnym tematem dla sztuki internetowej.

Przypisy

Donovan X. Ramsey i Meredith D. Clark, "The Truth About Black Twitter", The Atlantic (10 kwietnia 2015), https://www.theatlantic.com/technology/archive/2015/04/the-truth-about-black-twitter/390120/.
Aria Dean, "An Introduction to New Black Portraitures," Rhizome (blog), 26 października 2017, http://rhizome.org/editorial/2017/oct/26/an-introduction-to-new-black-portraitures/.
Listy mailingowe, takie jak Afro-Am Listserv, zaczęły pojawiać się na początku lat dziewięćdziesiątych, a pod koniec dekady komercyjne przedsiębiorstwa, takie jak Community Connect, uruchamiały rasowo zorientowane sieci społecznościowe, takie jak AsianAvenue i BlackPlanet. Druga z nich szybko stała się rozbudowaną platformą, która pod względem wielkości i popularności została przyćmiona dopiero przez MySpace.
Wśród najbardziej znanych propagatorów koncepcji Internetu jako bezcielesnego domu umysłu są John Perry Barlow, współzałożyciel grupy obrońców Internetu Electronic Frontier Foundation (EFF), oraz Howard Rheingold, autor książki The Virtual Community: Homesteading on the Electronic Frontier (1993), często cytowanej książki o The WELL, pierwszej internetowej sieci społecznej. Ten pełen dobrych intencji wywód opiera się na założeniu, że świat umysłu byłby z natury bardziej sprawiedliwy. Nie uwzględnia on jednak faktu, że ucieleśnione doświadczenie kształtuje życie w sieci, na dobre i na złe, jak również tego, że nie wszyscy są w stanie pozbyć się historii związanych ze swoimi cechami cielesnymi nawet w pozornie całkowicie wirtualnym środowisku i nie wszyscy tego chcą.
Alondra Nelson, "Introduction: FUTURE TEXTS", Social Text 20, nr 2 (71) (lato 2002): 1, https://doi.org/10.1215/01642472-20-2_71-1. W 1998 roku Nelson założyła wpływową internetową grupę dyskusyjną Afrofuturism. Podczas gdy badania nad rasą we wczesnej kulturze sieciowej również były stosunkowo rzadkie, nie jest ona jedyną osobą pracującą w tej dziedzinie. Inne znaczące postaci to Lisa Nakamura, Wendy Hui Kyong Chun, Jennifer González i Tara McPherson.
Należy zauważyć, że choć rasa nie była głównym tematem wczesnej sztuki sieciowej, nie była też całkowicie marginalizowana. Guillermo Gómez-Peña, grupa Mongrel, Prema Murthy, Tana Hargest oraz Mendi + Keith Obadike to tylko kilka przykładów artystów, którzy w latach 90. i na początku XXI wieku stworzyli dość szeroko rozpowszechnione prace dotyczące relacji między rasą a sieciami komputerowymi.
To nawiązanie do pozbawienia praw wyborczych na szeroką skalę na Florydzie podczas wyborów prezydenckich w USA w 2000 r., które w znacznej części dotknęło czarnoskórych wyborców. Więcej na ten temat: Ari Berman, "How the 2000 Election in Florida Led to a New Wave of Voter Disenfranchisement", The Nation, 28 lipca 2015 r., https://www.thenation.com/article/archive/how-the-2000-election-in-florida-led-to-a-new-wave-of-voter-disenfranchisement/.
Coco Fusco, "All Too Real: The Tale of an On-Line Black Sale; Coco Fusco Interviews Keith Townsend Obadike," September 24, 2001, http://blacknetart.com/coco.html.
Jest to kategoria, w której Obadike'owie umieścili Blackness for Sale w 2001 r. Od tego czasu eBay zmienił swoje kategorie, ale wyszukiwanie "Black Americana" wciąż ujawnia mnóstwo rasistowskich pamiątek, z których większość znajduje się w kategorii "Ethnic & Cultural Collectibles".
Test brązowej papierowej torby jest historyczną formą uprzedzeń rasowych w społecznościach osób o różnym kolorze skóry, który podobno był stosowany w celu dopuszczenia lub odmowy dostępu do pewnych afroamerykańskich instytucji społecznych. Historie o tym teście mówią, że tylko ci, których skóra była jaśniejsza od brązowej papierowej torby, byli wpuszczani do środka.
Jednym obszarem, na którym w tym okresie badacze skupili się na związku między rasą a sieciami komputerowymi, była kwestia dostępu, często określana jako "cyfrowy podział". Choć możliwość dostępu i korzystania z Internetu stała się już niepodważalnie ważna, badacze tacy jak Alondra Nelson twierdzą, że narracja "cyfrowego podziału" ma tendencję do przedstawiania osób czarnoskórych jako osób z natury antytechnologicznych, a jednocześnie nie zwraca uwagi na to, jak rasa wpływa na doświadczenia ludzi, którzy są już w sieci.
Mendi i Keith Obadike uzględnili The Pink of Stealth jako trzeci projekt dla Black.Net.Art Actions na stronie Keith + Mendi Obadike, "The Black.Net.Art Actions: Blackness for Sale" (2001), The Interaction of Coloreds (2002), and The Pink of Stealth (2003)", opublikowano w Re:Skin, ed. Mary Flanagan i Austin. Booth (Cambridge, Mass.: MIT Press, 2006), 245-50. Później publikacja została zastąpiona przez Keeping Up Appearances na Black.Net.Art Actions' dostęp do Rhizome Net Art Anthology. Żadne ze źródeł nie jest bardziej wiarygodne; odzwierciedla to raczej płynność sztuki internetowej, która, podobnie jak sztuka performance, często charakteryzuje się zmianami w czasie.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Zaloguj się

Sortuj według

Na razie brak głosów w dyskusji

Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.