The YBAs, The London-based Young British Artists

"Young British Artists" inaczej znani jako YBAs [Młodzi Brytyjscy Artyści], jednak dłużej nie możemy nazwać ich "młodymi", ponieważ większość z nich ma teraz około 50 lat i nie są już tylko z Londynu, ale z całego świata i rzadko mają wspólny styl. Jednak ta niewielka grupa londyńskich artystów, która zyskała rozgłos w latach dziewięćdziesiątych, zmieniła międzynarodowy świat sztuki. Fenomen YBA bezpośrednio wpłynął na klimat akceptacji sztuki nowoczesnej i współczesnej w Wielkiej Brytanii, co umożliwiło sukces Tate Modern, gdy zostało otwarte w 2000 roku. YBA pozostaje dziś potężną siłą w międzynarodowym świecie sztuki.

Po raz pierwszy zetknęłam się z Young British Artists pod koniec lat dziewięćdziesiątych, gdy jako niezależna dziennikarka prasowa zajmowałam się sztuką. W tym czasie sztuka nie ograniczała się już do jednokolumnowych recenzji na odległych stronach, jak to miało miejsce przez dziesięciolecia. Zamiast tego sztuka współczesna została umieszczona na okładce i pojawiła się na pierwszych stronach gazet. Doroczna Nagroda Turnera dla sztuki współczesnej Turner Prize organizawana przez Tate stała się tematem głównych wiadomości, a ceremonia wręczenia nagród była transmitowana na żywo w telewizji. W tym czasie Londyn był miejscem oszałamiającego sukcesu, był centrum międzynarodowego kreatywnego świata, a wszystko to w dużej mierze dzięki YBA.

YBA byli luźną i zróżnicowaną grupą, bardzo mocno kojarzoną z Londynem w latach 90., okresem zwiększonej dumy z popularnej kultury brytyjskiej zwanej „Cool Britannia”. Artystami związanymi z YBA byli Jake i Dinos Chapman, Tracey Emin, Damien Hirst, Gary Hume, Sarah Lucas, Chris Ofili, Marc Quinn, Sam Taylor-Johnson, Mark Wallinger oraz Rachel Whiteread. Wielu artystów studiowało razem w Goldsmiths College of Art w Londynie, gdzie zniesiono tradycyjny podział na formy sztuki (malarstwo, rzeźba, fotografia, grafika) i skupiono się na sztuce konceptualnej conceptual art, jednakże YBA nie posiada jednego charakterystycznego stylu. Dzieła mogły być szokujące, koncepcyjne, a nawet tradycyjne w swoich formalnych cechach: założeniem głównym łączącym artystów YBA była postawa społeczna.

Większość artystów pochodziła ze środowisk pozasystemowych, dorastała w czasach gdy była premierem. Być może to było powodem, że poczuli przedsiębiorcze “can-do” [ „ja potrafię”] podejście do sztuki i życia. Gdy mieli po dwadzieście, trzydzieści lat byli atrakcyjnymi artystami, uwielbiającymi imprezować, a świat sztuki lat dziewięćdziesiątych – i „Cool Britannia” – chętnie dały im wolną rękę.

No więc jakie były właściwie początki YBA? Damien Hirst był bez wątpienia liderem YBA. W 1988 roku, gdy był jeszcze studentem Goldsmiths College, zorganizował i wypromowa wystawę "pop-up" składającą się z dzieł jego i jego rówieśników zatytułowaną Freeze, która odbyła się w pustym magazynie. Charles Saatchi, gigant branży reklamowej oraz kolekcjoner sztuki, kupił prace artystów z wystawy Hirsta Freeze, którzy zapoczątkowali nowy styl. W 1992 r. nazwa "Young British Artists" została użyta po raz pierwszy przez magazyn Art Forum w celu opisania grupy. Jeszcze w tym samym roku Saatchi wystawił ich dzieła w swojej liczącej prawie 3000 metrów kwadratowych zaadaptowanej fabryce malarskiej w Północnym Londynie i zatytułował ten pokaz Young British Artists. Tak narodził się nowy kierunek w sztuce. Prace były nowe, nieszablonowe i ekscytujące: pomimo, że przystępne dla odbiorców wciąż w wysokim stopniu odwołujące się i rezonujące ze sztuką.

Damiena Hirsta Fizyczne Niemożliwość Śmierci w Umyśle Istoty Żyjącej z 1991 r., rekin zawieszony i przechowywany w zbiorniku wypełnionym formaldehydem, sprawiał rewelacyjne wrażenie na wystawie Young British Artists w 1992 r., która miała miejsce w Galerii Saatchi, miejscu stylizowanym na magazyn. Goniący za sensacją magazyn The Sun opublikował artykuł o tym eksponacie tytułując go "50 000 funtów za rybę bez frytek?" a "rekin” stał się ikoną sztuki i kultury lat 90. W rezultacie Hirst zakwalifikował się do corocznie odbywającego się konkursu Turner Prize i w 1995 otrzymał nagrodę, która została mu wręczona przez Charlesa Saatchiego. Gwiazda YBAs zaczęła wyraźnie wschodzić.

Wystawa Hirsta podczas Turner Prize obejmowała [Mother and Child Divided](http://www.tate.org. k/sztuka/sztuka/hirst-mother-and-child divided-t12751) (1993), krowę i cielę przecięte na pół i zachowane w witrynach wypełnionych formaldehydem. Praca ta wywołała oburzenie wśród kochającej zwierzęta brytyjskiej opinii publicznej. Hirst skomentował to następująco "Pamiętam, co powiedział Warhol: nie czytaj swoich recenzji, tylko je rozważ." Równie dobrze mógłby dodać jeszcze jednen z aforyzmów Warhola: "Zarabianie jest sztuką. Praca jest sztuką. A dobry biznes to najlepsza sztuka”.

Był to ponownie Charles Saatchi, mistrz prezentacji i mediów, który dzięki wystawie Sensation zorganizowanej w 1997 r. spowodował, że YBA znaleźli się w głównym nurcie popularnej kultury. Royal Academy w Londynie wypełniła się 110 dziełami 42 artystów z osobistej kolekcji Saatchiego. 1997 był rokiem śmierci księżnej Diany i wyboru Tony'ego Blaira na premiera. Wielka Brytania była gotowa na zmiany. YBA otrzymywali coraz więcej uwagi: wystawę odwiedziło 285 tysięcy osób, z których połowa nie miała jeszcze ukończonych 30 lat. Nowa publiczność oraz atmosfera panowały wokół sztuki współczesnej, która stanowiła istotne miejsce w świadomości społeczeństwa.

Do czasu otwarcia Tate Modern w 2000 r., Londyn był jedynym dużym miastem europejskim bez publicznej galerii sztuki nowoczesnej i współczesnej. Brytyjczycy mieli filisterskie podejście do sztuk wizualnych, czego przykładem było społeczne oburzenie wywołane wystawą Carla Andre, Ekwiwalent VIII w 1976 roku [Equivalent VIII](http://www. ate.org.uk/art/art/artworks/andre-odpowiednik-viii-t01534) (1966) nowego nabytku Tate Gallery w Millbank (obecnie Tate Britain). The Evening Standard opisał rzeźbę jako "stos cegieł". Krytyka dotyczyła głównie wydania "pieniędzy podatników" na minimalistyczną pracę Minimalist wykonaną z cegieł. Jak widać, wiele musiało się zmienić zanim muzeum sztuki współczesnej zostałoby zaakceptowane w Londynie. Do tego potrzebne były prywatne fundusze, aby kolekcje publiczne mogły nabywać nowoczesne i współczesne eksponaty, by ostatecznie można było stworzyć w londyńskim muzeum wystawę poświęconą sztuce współczesnej.

W 1984 r., Tate Gallery ufundowała Nagrodę Turnera dedykowaną nowej sztuce. Długoterminowym celem nagrody było stworzenie klimatu otwartego na sztukę nowoczesną i współczesną. Dzięki nominacjom prominentnych i przyciągających uwagę YBA, rozdania Nagród Turnera zaczęły być postrzegane jako ważne wydarzenia już przed połową lat dziewięćdziesiątych. Wystawy nominowanych artystów odwiedzały rekordowe liczby zwiedzających, a kolacje galowe i ceremonie rozdania nagród były entuzjastycznie opisywane w mediach. Nagrody wręczane była przez osobistości takie jak m.in. Madonna. Cel Nagrody Turnera został osiągnięty w dużej mierze dzięki YBA oraz opinii publicznej, która w końcu była gotowa na otwarcia Tate Modern.

Kiedy w maju 2000 roku w Londynie otwarto Tate Modern (muzeum poświęcone sztuce nowoczesnej i współczesnej), impreza inauguracyjna dla 4000 osób stała się najgorętszym tematem w mieście i była transmitowana na żywo w BBC. Mówiono, że zaproszenia sprzedawano nawet za1000 funtów, a ludzie woleli wyjechać z miasta niż przyznać, że nie znajdowali się na liście osób zaproszonych. „Wszyscy” tam byli, niemniej to dzięki talentom, energii i wdziękowi Young British Artists oczy świata sztuki po raz pierwszy zwróciły się w kierunku Londynu (to oni stworzyli klimat akceptacji dla sztuki współczesnej). YBA zapewnili, że impreza inauguracyjna Tate Modern była miejscem, na którym trzeba było się pokazać, a muzeum odniosło natychmiastowy sukces co potwierdziła liczba odwiedzających znacznie przewyższająca początkowe oczekiwania.

Jak powiedział duet artystyczny [Gilbert & George](http://www.tate.org. k/sztuka/artysts/gilbert-george-1163), otwierając Galerię wcześniej tego dnia przed Królową Anglii, „Sztuka to potęga." YBA rządzili establishmentem: artyści byli celebrytami i wszyscy chcieli wiedzieć o nich jak najwięcej. Przez jakiś czas był to sposób na życie. Potem wszystko nagle się skończyło. Dzień 11 września 2001 r. stanowił punkt zwrotny. Niedługo po atakach na bliźniacze wieże, Charles Saatchi zamknął prywatną Galerię, która zrobiła tak wiele by ruch YBA mógł powstać i się rozwijać. Zaczął uczyć i teraz uczy prac wielu artystów, z którymi przeprowadzał wywiady. Młodzi dorośli, których uczy, są konsekwentnie zafascynowani pracami YBA, które bardzo mocno do nich przemawiają. Przekonuje to Saatchiego, że nawet teraz – długo po tym, jak imprezy i scena przeminęły – sama praca przetrwała próbę czasu.

Essay by Rose Aidin