If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Tracey Emin, My Bed (Moje łóżko)

Tekst: dr Tom Folland

Young British Artist

Tracey Emin, My Bed, 1998 (Tate Britain)
Tracey Emin, My Bed (pl. Moje łóżko), 1998 (Tate Britain)
W 1998 roku brytyjska artystka Tracey Emin na skutek depresji spędziła kilka dni marniejąc w łóżku. Gdy udało jej się odzyskać siły, postanowiła przekształcić to doświadczenie w sztukę, czego owocem była instalacja My Bed, składająca się z jej nieposłanego łóżka i asortymentu różnych osobistych obiektów związanych ze spędzonym w nim czasem. Nie był to pierwszy raz, kiedy Emin przekształciła w sztukę rzeczy, które wielu uznałoby za skrajnie prywatne. Niegdyś umieściła na wystawie paczkę papierosów należącą do wujka, który zginął w wypadku samochodowym. W 1997 roku stworzyła instalację zatytułowaną Everyone I Have Ever Slept With 1963-1995 (pl. Wszyscy, z którymi sypiałam, 1963-1995), będącą namiotem obwieszonym odpowiednimi nazwiskami. Niektóre elementy My Bed były tak szokujące (na przykład zabrudzona bielizna), że artystka stała się tabloidową sensacją.
Tracey Emin, Everyone I Have Ever Slept With 1963 – 1995 (pl. Wszyscy, z którymi sypiałam, 1963-1995), 1995, namiot, materac i elementy świetlne, 122 x 245 x 214 cm (Saatchi Gallery)
Tracey Emin, Everyone I Have Ever Slept With 1963 – 1995 (pl. Wszyscy, z którymi sypiałam, 1963-1995), 1995, namiot, materac i elementy świetlne, 122 x 245 x 214 cm (Saatchi Gallery)
Emin należała do grona artystów, którzy studiowali w Goldsmith College i Royal College of Art w Londynie i zostali okrzyknięci YBAs (Young British Artists) (pl. Młodzi brytyjscy artyści). Członkowie tej spontanicznej grupy, w tym między innymi Damien Hirst, Sarah Lucas, Liam Gillick i Gary Hume bardzo szybko uformowali ruch i zaczęli wspólnie organizować wystawy w magazynach i innych niekonwencjonalnych przestrzeniach pod koniec lat 80. Hirst zorganizował wystawę Freeze w pustostanie na terenie londyńskich Docklands w 1988 roku, uważaną powszechnie za początek ruchu.
Damien Hirst, Mother and Child (Divided) (pl. Matka z dzieckiem, rozdzieleni), kopia z 2007 (oryginał z 1993), szkło, stal nierdzewna, Perspex, farba akrylowa, krowa, cielę i aldehyd mrówkowy; ekspozycja z dwóch części: 208.6 × 322.5 × 109.2 cm i 208.6 × 322.5 × 109.2 cm (Tate Britain)
Damien Hirst, Mother and Child (Divided) (pl. Matka z dzieckiem, rozdzieleni), kopia z 2007 (oryginał z 1993), szkło, stal nierdzewna, Perspex, farba akrylowa, krowa, cielę i aldehyd mrówkowy; ekspozycja z dwóch części: 208.6 × 322.5 × 109.2 cm i 208.6 × 322.5 × 109.2 cm (Tate Britain)
Twórczość YBA szybko zaczęła kojarzyć się z sensacyjnością i efektem szoku, których wpływ został spotęgowany przez panującą jeszcze dekadę postmodernizmu, która, dla młodszej generacji artystów, stawała się coraz bardziej zdepersonalizowana i zbyt zależna od zwartych ram teorii. Doskonale pamiętam, jak wówczas jedna z kanadyjskich szkół artystycznych opublikowała ogłoszenie o naborze prac na wystawę studencką z listą zastrzeżeń, wśród których znalazło się: "Zakaz roztrząsania relacji między signifié a signifiant" (nawiązanie do popularnej wówczas teorii semiotycznej). Wyglądało na to, że reakcją na ugłaskany postmodernizm jest powrót do rzeczywistości mniej zmanipulowanej technologicznie. Czym więcej transparentności, tym lepiej. Wśród znanych dzieł sztuki YBA można wymienić cielę zawieszone w aldehydzie mrówkowym (Damien Hirst), rzeźbę dwóch smażonych jajek i kebaba ułożonych w kształt kobiecego ciała (Sarah Lucas) i oczywiście My Bed Emin, które zbulwersowało brytyjską publiczność szczerym przedstawieniem szczątków czterech dni depresji spędzonych w łóżku.
Sarah Lucas, Self Portrait with Fried Eggs (pl. Autoportret ze smażonymi jajkami), 1996, druk cyfrowy na papierze, 74.5 x 51.4 cm (Tate Britain)
Sarah Lucas, Self Portrait with Fried Eggs (pl. Autoportret ze smażonymi jajkami), 1996, druk cyfrowy na papierze, 74.5 x 51.4 cm (Tate Britain)

Efekt szoku

Oczywiście wywoływanie szoku nie jest niczym nowym w sztuce; odbiorcy sztuki byli rutynowo bulwersowani co najmniej od XIX wieku, kiedy to artyści po raz pierwszy postępowali wbrew przyjętym normom określającym, co konstytuuje sztukę. Wartość instalacji Emin nie ogranicza się jednak jedynie do waloru szokującego — wszak szok jest zazwyczaj zjawiskiem krótkotrwałym. Projekt Emin nominowano w 1999 roku do Nagrody Turnera, prestiżowej nagrody w dziedzinie sztuk wizualnych przyznawanej corocznie w Wielkiej Brytanii. Zatem co czyni My Bed istotnym dziełem sztuki? — otóż Emin poddała kontroli jedno z najtrwalszych przekonań sztuki zachodniego modernizmu, a więc przekonanie, że sztuka ma zawsze charakter autobiograficzny, stanowiąc odbicie wnętrza artysty.
Albrecht Dürer, Melencolia I,1514, miedzioryt, 24 x 18,5 cm (The Metropolitan Museum of Art)
Albrecht Dürer, Melencolia I,1514, miedzioryt, 24 x 18,5 cm (The Metropolitan Museum of Art)
W miarę jak sztuka zachodnia stawała się coraz bardziej podporządkowana indywidualistycznemu podejściu do stylu, a patronat religijny i królewski ustąpił miejsca rynkowi w XIX wieku, kojarzenie sztuki z indywidualną tożsamością stało się przyjętą normą. "Każdy malarz maluje samego siebie" jest powiedzeniem znanym od czasów renesansu i stanowi metaforę koncepcji, zgodnie z którą sztuka jest zawsze w swej istocie wyrazem własnego "ja". Jednakże co to właściwie znaczy? Który aspekt "ja" podlega ekspresji? Pod poczuciem presji trudno jest zaproponować coś innego niż najbardziej ogólną odpowiedź: "ja" odzwierciedla emocje lub uczucia, a być może także wrażliwość. To, co czyni Emin, to ujęcie tego w jego najbardziej dosłownym sensie i w najbardziej prowokacyjny sposób. Niemniej jednak, Emin przedstawia portret melancholijny (nawiązujący do tradycji sięgającej aż do ryciny niemieckiego renesansowego artysty Albrechta Dürera z 1514 roku Melencolia I) alegorycznej uskrzydlonej postaci kobiecej w stanie głębokiego przygnębienia, uważanej za portret samej artystki. Twórczość Emin to nieoszlifowana i niewyidealizowana wersja depresji, w której gloryfikowane wyobrażenia zostają porzucone na rzecz szczerego, dosadnego wizerunku twórczyni, spędzającej całe dnie w łóżku, pijącej i uprawiającej seks. Emin wypacza tradycję i właśnie w tym tkwi jej zakwestionowanie konwencjonalnego gustu.

Nowa sztuka konceptualna

Chris Burden, Through the Night Softly, 1973, performance (Gagosian)
Chris Burden, Through the Night Softly, 1973, performance (Gagosian)
W latach 90., kiedy artyści poszukiwali nowych alternatyw, wielu z nich uznało sztukę konceptualną lat 70. za projekt niewyczerpany. Chociaż miał on swoje korzenie w sztuce konceptualnej, skupienie postmodernizmu na spektrum medialnym i obiektach konsumpcyjnych stało się nadmiernie przywiązane do zorientowanej na rynek koncepcji świata sztuki. Twórcy rozpoczęli ponowny przegląd strategii uprzednich artystów, ze szczególnym uwzględnieniem bardziej namacalnego doświadczenia cielesnego, które było ważnym aspektem sztuki konceptualnej. Bezwzględna transparentność łóżka Emin nie byłaby możliwa w postmodernistycznych latach 80., ale z całą pewnością istniała w latach 70., kiedy artyści tacy jak Chris Burden pełzali wśród tłuczonego szkła (Through the Night Softly, 1973) lub przybijali się do karoserii samochodu (Trans-fixed, 1974).
Vito Acconci, Claim Performance, 1971, grafit, pastele i czarno-biały kolaż zdjęć na desce, 58 x 71 cm
Vito Acconci, Claim Performance, 1971, grafit, pastele i czarno-biały kolaż zdjęć na desce, 58 x 71 cm
W latach 1968-1971 Valie Export podróżowała po europejskich miastach konstrukcją wykonaną ze styropianu, która pozwalała ludziom sięgać do jej wnętrza i dotykać piersi Export. Z kolei artysta Vito Acconci kazał zawiązać sobie oczy w piwnicy galerii i uzbrojony w metalowe rury oraz łom groził, że zaatakuje każdego, kto się do niego zbliży (Claim, 1971). Kwestionowanie konwencjonalnych idei związanych z twórczością artystyczną, tak jak to czynili ci artyści, stanowi w istocie cenną tradycję w sztuce nowoczesnej i współczesnej. Twórcy nieustannie rewidują zasady i warunki tego, co stanowi sztukę czy twórczość artystyczną.
Podobnie jak artyści konceptualni porzucający malarstwo jako zbyt klasyczne na rzecz nowszych i bardziej eksperymentalnych form i idei, Emin porzuciła tworzenie obrazów, a nawet zniszczyła wiele z nich. Podczas głośnej kłótni z artystą i chłopakiem Billy Childishem, określiła jego obrazy jako "stuck" (pl. "zastygłe") w czasie. W odpowiedzi Childish założył ruch o nazwie "Stuckism" (pl. "Zastygł-izm"), który promował malarstwo i twórczą ekspresję, potępiając konceptualną sztukę Emin. "Stuckism" okazał się krótkotrwały, ale My Bed Emin stało się jednym z najbardziej wyrazistych dzieł lat 90.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.