Jaune Quick-to-See Smith, Handel (dary otrzymane od białych ludzi w zamian za ziemię)

W 1992 roku obchodzono 500-lecie przybycia Krzysztofa Kolumba do Północnej Ameryki. Artystka Jaune Quick-to-See Smith, pochodząca ze Zjednoczonych Plemion Saliszów i Kootenai Indian Flathead, w odpowiedzi na to wydarzenie stworzyła olbrzymie dzieło Handel (Dary Otrzymane od Białych Ludzi w Zamian za Ziemię). Handel jest częścią serii “Pięćsetlecie Anty-Święta” i ilustruje historyczną oraz współczesną niesprawiedliwość na linii rdzenni Amerykanie - Rząd Stanów Zjednoczonych.

Trade references the role of trade goods in allegorical stories like the acquisition of the island of Manhattan by Dutch colonists in 1626 from unnamed Native Americans in exchange for goods worth 60 guilders or $24.00. Though more apocryphal than true, this story has become part of American lore, suggesting that Native Americans had been lured off their lands by inexpensive trade goods. The fundamental misunderstanding between the Native and non-Native worlds—especially the notion of private ownership of land—underlies Trade. Smith stated that if Trade could speak, it might say: "Why won't you consider trading the land we handed over to you for these silly trinkets that so honor us? Sound like a bad deal? Well, that's the deal you gave us."[1]

Handel składa się z wielu warstw farby oraz wizerunków i przedmiotów umieszczonych na płótnie mających odzwierciedlać liczne warstwy historii i całą jej złożoność. Dzieło jest podzielone na trzy duże panele, jest tryptykiem, który przypomina wyglądem średniowieczny ołtarz. Jest kolażem złożonym z artykułów prasowych dotyczących życia Rdzennych Amerykanów wyciętych z plemiennej gazety Char-Koosta, a także przedmiotów ozdobionych stereotypowymi wizerunkami Indian, takimi jak zdjęcia, papierki po tytoniu i gumie do żucia, etykiety po owocach, reklamy, strony z komiksów. Artystka pomieszała to wszystko z fotografiami jeleni, bawołów oraz Rdzennych Amerykanów w tradycyjnych strojach, z piórami we włosach i trzymających w dłoniach fajki. Wśród nich znajdziemy Indianina o imieniu Plenty Horses—postać z wcześniejszego dzieła Smith o długim tytule Paper Dolls for a Post Columbian World with Ensembles Contributed by US Government z lat 1991-92.

Kolaż jest pokryty grubymi warstwami żółtej, zielonej oraz przede wszystkim czerwonej farby. Czerwony ma dla Smith szczególne znaczenie. Odnosi się on nie tylko do jej indiańskiego pochodzenia, ale także do koloru krwi, wojny, nienawiści i poświęcenia. Decydując się na wyraźne pociągnięcia pędzlem i strużki kapiącej farby, artystka odwołała się do ekspresjonizmu abstrakcyjnego lat 40. i 50. XX wieku, w którym ślady pędzla miały oznaczać głębokie emocje oraz chaos społeczny. Najbardziej zewnętrzną warstwę obrazu zdobi prawie naturalnej wielkości kajak. Był on łodzią, używaną zarówno przez Rdzennych Amerykanów oraz innych: badaczy i handlarzy XVIII, XIX oraz początku XX wieku do poruszania się drogami wodnymi Północnej Ameryki. Kajak w pracy Smith ma kojarzyć się z handlem oraz przywoływać kulturowe odniesienia, mimo, że jest utkwiony w miejscu i niezdolny do ruchu.

Ponad płótnem Smith umieściła sznur do suszenia bielizny, z którego zwisają zabawki, pamiątki i sportowe maskotki o tematyce indiańskiej. Znajdują się tam zabawkowe tomahawki, dziecięce nakrycie głowy z kolorowymi piórami, człowiek żujący tytoń, czapka i tablica rejestracyjna drużyny Redskins, naklejka drużyny Florida State Seminoles, proporczyk i czapka Cleveland Indians, tablica Atlanta Braves, a takżę ozdobny pas, zabawkowy kołczan ze strzałą i plastikowa indiańska lalka. Smith oferuje te tanie przedmioty w zamian za utraconą ziemię, powracając w ten sposób do sprzedaży ziemi za bezwartościowe świecidełka. Przedmioty przypominają nam o utowarowieniu życia Indian i zamianie kulturowo związanych z nimi obiektów w tanie przedmioty sprzedawane bez prawdziwego zrozumienia ich oryginalnych znaczeń.

Artystka urodziła się 15 styczna 1940 roku w jezuickiej misji rezerwatu Indian Flathead. Była wychowywana przez ojca, jeźdźca rodeo i handlarza końmi, miała dziesięcioro rodzeństwa. Jej pierwsze imię wywodzi się z francuskiego słowa "jaune" (żółty), upamiętniającego jej przodków: francuskich oraz Indian Kri. Jej drugie imię, "Quick-to-See" (Szybkowidząca), nie odnosiło się do jej dobrego wzroku, lecz zostało nadane przez babkę pochodzenia Szoszońskiego dla podkreślenia jej umiejętności szybkiego pojmowania. Od najmłodszych lat Smith chciała być artystką: jako dziecko miała zwyczaj fotografować się przebrana Toulouse'a-Lautrec'a. Mimo, że jej ojciec był niepiśmienny, edukacja była dla niej szczególnie ważna.

W 1976 roku artystka ukończyła wydział sztuki w Framingham State College w Massachusetts. Specjalizowała się raczej w edukacji artystycznej, a nie w sztuce studyjnej. Jej wykładowcy twierdzili, że kobieta nie może zawodowo zajmować się sztuką, mimo, iż przyznali, że posiadała lepsze umiejętności niż mężczyźni uczący się razem z nią. W 1980 roku zdobyła tytuł magistra sztuk pięknych Uniwersytetu w Nowym Meksyku. Jej inspiracjami stały się zarówno źródła indiańskie jak i te pochodzące z poza tej kultury. Należały do nich petroglify, malunki z płyt nagrobnych Indian z Wielkich Równin, czapraki Indian Nawaho i wczesne grafiki Charles'a Russell'a przedstawiające krajobrazy Zachodu, a także malowidła XX wiecznych artystów, takich jak Paul Klee, Joan Miró, Willem DeKooning, Jasper Johns i przede wszystkim Kurt Schwitters i Robert Rauschenberg (zdjęcie poniżej). Zarówno Schwitters jak i Rauschenberg zasłyęli z włączania do swoich prac codziennych przedmiotów: biletów, bibułek do papierosów czy zwykłego sznurka.

Poza pracą twórczą, Smith była również kuratorką ponad trzydziestu wystaw promujących sztukę innych Rdzennych Amerykanów. Dawała ona liczne wykłady, była artystą-rezydentem na wielu uniwersytetach, a także uczyła sztuki w American Indian Arts Institute w Santa Fe (Nowy Meksyk), jedynym uniwersytecie zajmującym się nauczaniem młodych Indian w Północnej Ameryce. Zdobyła ona wiele wyróżnień, w tym członkostwo Muzeum Eitelijorg w 2007 roku, stypendium Joan Mitchell Foundation na stworzenie pełnego archiwum swojej pracy, nagrodę za całokształt dokonań (Lifetime Achievement Award) organizacji Women's Caucus for Art, nagrodę Committee on Women in the Arts nadaną przez College Art Association. W 2005 gubernator Nowego Meksyku przyznał jej nagrodę za doskonałość w sztuce, a także cztery honorowe doktoraty.

W swojej sztuce Smith dzieli się swoim sposobem postrzegania świata, oferując nam punkt widzenia artystki, Rdzennej Amerykanki i kobiety. Jej sztuka zgłębia problemy indiańskiej tożsamości oraz tworzy dialog pomiędzy sztuką a widzem, który nie zawsze jest rdzennym mieszkańcem Ameryki. Handel na nowo przedstawia znane opowieści o historii Stanów Zjednoczonych, odwołując się przede wszystkim do amerykańskiego dążenia do zajmowania terenów "od morza do morza" związanego z ideologią Boskiego Przeznaczenia (wiary, że ekspansja na Zachód jest przeznaczona kolonizatorom przez Opatrzność, ang. Manifest Destiny), a także porusza problem nierówności zakorzenionej w kolonializmie.

Autor eseju: dr Suzanne Fricke

“Smith, Jaune Quick-to-See” w Historia Indian Amerykańskich Online

Lawrence Abbot, I Stand in the Center of the Good: Interviews with Contemporary Native American Artists, University of Nebraska Press: Lincoln, 1994.

Carolyn Kastner, Jaune Quick-to-See Smith: An American Modernist, University of New Mexico Press: Albuquerque, 2013.

Melanie Herzog, “Building Bridges Across Canada: Jaune Quick-to-See Smith.” School Arts, Październik 1992, s. 31–34.

Tricia Hurst, “Crossing Bridges: Jaune Quick-to-See Smith, Helen Hardin, Jean Bales.” Southwest Art, kwiecień 1981, s. 82–91.

Tricia Hurst, ”Jaune Quick-to-See Smith,” 17 stycznia–14 marca 1993. Norfolk, Wirginia: Chrysler Museum, 1993.

Joni L. Murphy, “Beyond Sweetgrass: The Life and Art of Jaune Quick-To-See Smith.” Rozprawa doktorska. University of Kansas, 2008.