Sarkofag w kościele Santa Maria Antiqua — film z polskimi napisami

Sarkofag w rzymskim kościele Santa Maria Antiqua najpewniej stworzony został na zlecenie dość zamożnej osoby w III wieku n.e. Jak widać na nim i na sarkofagach poniżej, chrześcijańska sztuka używała motywów obecnych wcześniej w sztuce pogańskiej.

Filozof widoczny w centrum rzeźby przypomina inny sarkofag z trzeciego wieku (poniżej), ale ten drugi nie jest chrześcijański.

Na sarkofagu z Santa Maria Antiqua widać także wyraźnie koło filozofa postać kobiety, która wyciąga swoje ręce i w ten sposób łączy dwie różne konwencje. Wyciągnięte tak ręce w czasach wczesnego chrześcijaństwa reprezentują tzw "orant" lub postać modląca się. Taki sam gest widoczny był na katakumbach z Jonaszem wypluwanym przez rybę, jak i na sarkofagach z trzema Hebrajczykami i Danielem w jaskini.

Takie zestawienie postaci filozofa i postaci kobiety przypomina konwencję muzy z sztuki starożytnej Grecji i Rzymu (czyli źródła inspiracji dla filozofa). Możemy zobaczyć inny przykład. Na grafice poniżej widzimy Dioskurydesa, greckiego lekarza, farmaceutę i botanika.

Z lewej części sarkofagu Jonasza jest ukazany w śnie tuż po tym, gdy opuścił żołądek ryby jako część wymiocin. Poza, w jakiej został przedstawiony na wzór greckiego (pogańskiego) mitologicznej postaci Endymiona. Endymion był popularny jako dekoracja na wczesnych chrześcijańskich sarkofagach. Jego życzeniem do bogów była możliwość wiecznego snu, dzięki czemu mógł stać się nieśmiertelny.

Innym ciekawym i popularnym motywem na omawianym sarkofagu jest postać Dobrego Pasterza. Jest to postać znana nam z Psalmów Dawida oraz z Nowego Testamentu. Podobny motyw dostrzec możemy jednak już w starożytnej sztuce. Niżej widzimy figurkę tak zwanego Moschophoros, czyli opiekuna źrebiątek.

W części najbardziej wysuniętej na prawo sarkofagu widzimy przedstawienie chrztu Chrystusa. Umieszczenie wizerunku samego Chrystusa (co było dość rzadkie w tych czasach) podkreśla istotność tego sakramentu, który mógł oznaczać śmierć i odrodzenie w nowej wierze jako Chrześcijanin.

Ciekawy detal związany z przedstawieniem postaci kobiecych i męskich pośrodku sarkofagu Santa Maria Antiqua jest to, iż ich twarze są niedokończone. Jednym z możliwych wytłumaczeń jest to, iż grobowiec nie odnosił się do żadnego konkretnego kupca. Zamiast tego artysta po sprzedaniu sarkofagu był gotów wyrzeźbić w tych miejscach np. twarze kupca i jego żony. Jeśli tak było to już w III wieku chrześcijańska sztuka musiała być chętnie kupowana. Stworzenie takiej rzeźby to obowiązek wymagający ogromu pracy i czasu. Nikt by się tego nie podjął nie mając pewności, że sprzeda swoje dzieło.

Autor: dr Allen Farber