Główna zawartość
Kurs: Historia USA > Rozdział 7
Lekcja 1: Epoka imperialnaWojna amerykańsko-hiszpańska
W trwającym jedynie sześć tygodni konflikcie, Stany Zjednoczone pokonały Hiszpanię i stały się imperium.
Streszczenie
- Kubański ruch niepodległościowy, mający za cel osiągnięcie niezależności od Hiszpanii, zdobył w 1895 r. spore poparcie Amerykanów. Kiedy USS Maine zatonął, Stany Zjednoczone uznały, że tragedia ta była rezultatem sabotażu ze strony Hiszpanii i wypowiedziały jej wojnę.
- Wojna amerykańsko-hiszpańska trwała zaledwie sześć tygodni i zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Stanów Zjednoczonych. Późniejszy prezydent USA, Theodore "Teddy" Roosevelt, zyskał powszechne uznanie dzięki roli jaką odegrał podczas konfliktu.
- Mimo że Stany Zjednoczone obiecały, że nie zaanektują Kuby po wygranej wojnie, zmusiły ją do zgodzenia się na przejęcie szeroko zakrojonej kontroli nad jej polityką
- Rezultatem wojny było przekazanie USA nowych terytoriów, Portoryko, Guamu i Filipin.
Imperializm a demokracja - konflikt poglądów
Pod koniec XIX wieku narody Europy rywalizowały o zamorskie kolonie w Afryce i Azji. Wielu Amerykanów uważało, że Stany Zjednoczone powinny wziąć udział w tej rozgrywce imperiów i zademonstrować światu swoją rosnącą potęgę.
Pamięć o kolonialnej przeszłości była jednak w USA wciąż żywa. Kiedy brytyjskie kolonie w Ameryce powstały przeciwko Wielkiej Brytanii frustracja ich obywateli spowodowana koniecznością okazywania posłuszeństwa zamorskiemu rządowi pomogła zdefiniować założenia amerykańskiej demokracji reprezentatywnej. Przybranie przez USA roli zamorskiego władcy wydawało się być całkowitym pogwałceniem przyjętych przez ten kraj zasad.
Z początku wydawało się, że korzyści oferowane przez imperializm nie staną się wabikiem dla Stanów Zjednoczonych. Kiedy w 1893 r. amerykańscy właściciele plantacji trzciny cukrowej przygotowali przewrót pałacowy w celu pozbawienia tronu królowej Lili'uokalani i zaanektowania Wysp Hawajskich, Stany odmówiły udziału w tym niepraworządnym przedsięwzięciu. Na jak długo jednak skrupuły mogły je powtrzymać ?
Niepokoje na Kubie
Niedługo po przewrocie pałacowym na Hawajach nadeszły niepokojące wieści z Kuby. W 1895 r. Kubańczycy powstali przeciwko Hiszpanii, która kontrolowała ich wyspę od XVI wieku.
Próbując stłumić powstanie Hiszpanie zatrzymywali Kubańczyków i osadzali ich w obozach koncentracyjnych, gdzie kiepskie warunki sanitarne i choroby zabiły tysiące z nich. Amerykańskie gazety w celu napędzenia sprzedaży donosiły o wstrząsających wydarzeniach (prawdziwych i zmyślonych), czym wzbudziły wśród czytelników wzmożoną wrogość do Hiszpanów. Tego typu praktyki dziennikarskie znane są jako żółta prasa. Wydawcy gazet twierdzili, że Kubańczycy cierpieli ucisk ze strony europejskich tyranów, tak jak Amerykanie przed wojną o niepodległość
By chronić swoich obywateli oraz aktywa pozostające na objętej chaosem Kubie, Stany Zjednoczone wysłały krążownik USS Maine do portu w Hawanie. Zaledwie dziewięć dni po przybyciu na Maine doszło do eksplozji, w wyniku której zginęło 260 amerykańskich marynarzy. Hiszpanie twierdzili, zresztą zgodnie z prawdą, że eksplozja była spowodowana usterką na statku, ale Amerykanie byli przekonani, że Maine został zniszczony za sprawą sabotażu przeprowadzonego przez Hiszpanów.
Po kilku nieudanych próbach mediacyjnych, 11 kwietnia 1898 r., Stany Zjednoczone wypowiedziały Hiszpanii wojnę. By nie dopuścić do aneksji Kuby, Kongres uchwalił poprawkę Tellera. Stanowi ona, że Stany Zjednoczone pomogą Kubańczykom w walce o niepodległość od Hiszpanii, lecz nie zaanektują ich wyspy po zwycięstwie.
Świetna mała wojenka
Będące kiedyś chlubą hiszpańskiego imperium, a teraz już mocno wysłużone okręty nie były w stanie dorównać dopiero co oddanym do użytku amerykańskim krążownikom. Amerykanie szybko pokonali flotę hiszpańską. Zdumieli też Hiszpanów zdobywając Filipiny, ich placówkę na Pacyfiku, na której również rozgorzała przeciw nim rebelia.
Na lądzie walka była dla Amerykanów trudniejsza, ponieważ w skład ich oddziałów wchodzili głównie ochotnicy, niewyposażeni odpowiednio na ekspedycję w tropikach. Teddy Roosevelt, przyszły prezydent USA, utworzył regiment kawalerii ochotniczej znany jako Rough Riders (Surowi Jeźdźcy) i zdobył sławę po natarciu na wroga, które nie zakończyłoby się sukcesem gdyby nie doświadczeni czarnoskórzy żołnierze służący w podzielonych rasowo oddziałach piechoty i kawalerii. .
Mimo trudności siły amerykańskie zdobyły w sześć tygodni kontrolę nad ostatnimi dwoma dużymi terytoriami zamorskimi Hiszpanii, Kubą i Filipinami. Obawiając się, że Japonia może wykorzystać konflikt Stanów Zjednoczonych z Hiszpanią i spróbować przejąć kontrolę nad Hawajami, prezydent William McKinley podpisał uchwałę o ich aneksji 7 lipca 1898 r.
Wyczerpana wojną Hiszpania podpisała porozumienie pokojowe 2 sierpnia 1898 r. W walkach zginęło mniej niż czterystu Amerykanów, co skłoniło sekretarza stanu Johna Haya do nazwania tego konfliktu "świetną małą wojenką". Za mniej świetny, za to rzadko wspominany, może uchodzić fakt, że ponad 5000 biorących udział w działaniach wojennych Amerykanów zmarło na skutek chorób takich jak malaria i żółta febra.
Konsekwencje wojny amerykańsko-hiszpańskiej
Jesienią i zimą 1898 roku dyplomaci reprezentujący Hiszpanię i Stany Zjednoczone spotykali się, by ustalić warunki pokoju. Podpisując traktat paryski, Hiszpania zobowiązywała się uznać niepodległość Kuby i przekazać wyspy Guam i Portoryko Stanom Zjednoczonym. Amerykanie natomiast zgodzili się zapłacić Hiszpanom 20 milionów dolarów za Filipiny (Manila została zdobyta przez wojska USA po zawieszeniu broni 12 sierpnia z powodu opóźnień komunikacyjnych i Hiszpania początkowo chciała zwrotu tego terytorium). Stany Zjednoczone stały się imperium.
Fakt, że przedstawiciele Kuby i Filipin nie dostali zgody na uczestnictwo w negocjacjach był wymowny. Czy zatem Stany Zjednoczone chciały podtrzymać swoją decyzję o wspieraniu dążeń wolnościowych Kuby, czy zastąpić Hiszpanię w roli odległego tyrana? Prawda leży pośrodku. Mimo że Stany Zjednoczone nie zaanektowały Kuby, zmusiły ją do przyznania im w swojej nowej konstytucji prawa do decydowania o jej sprawach. Zgodnie z poprawką Platta Kuba zezwalała na dyplomatyczne, ekonomiczne i militarne interwencje ze strony Amerykanów i oddawała im w dzierżawę zatokę Guantánamo.
Filipińczycy sprzymierzyli się z Amerykanami, by pokonać Hiszpanię, jednak rezultat wojny mogli uznać za okrutny żart. Mimo że Amerykanie chcieli wyswobodzić Filipiny z rąk hiszpańskich, w ich intencjach nie leżało pozwolenie wyspiarzom na uzyskanie całkowitej niepodległości. Amerykańscy politycy uważali, że ich "brązowi młodsi bracia" (jak nazwał ich późniejszy prezydent USA William H. Taft) byli niezdolni do samodzielnego sprawowania rządów .
Filipińczycy szybko zdali sobie sprawę, że ich wyspy przeszły z rąk jednego imperium w ręce drugiego i rozpoczęli powstanie przeciwko Stanom Zjednoczonym. Amerykanie walczyli z powstańcami przed dwa lata, a na ironię zakrawa fakt, że posługiwali się tymi samymi taktykami, których Hiszpanie używali wcześniej przeciwko Kubańczykom. Rebelianci zostali pokonani w 1901 r. i Filipiny stały się amerykańskim terytorium.
Nie jest łatwo podać jednoznaczną definicję amerykańskiego terytorium zależnego. Przed wojną amerykańsko-hiszpańską Stany Zjednoczone anektowały terytoria mając intencję nadać im później status stanu. Portorykańczycy otrzymali (w końcu) amerykańskie obywatelstwo, ale nie mogli sami stanowić o swoim kraju. Filipińczycy nie otrzymali ani obywatelstwa, ani niepodległości.
Jedna rzecz była pewna. Po wojnie amerykańsko-hiszpańskiej Stany Zjednoczone nie mogły pozostać takie same. Przetrwały ponad sto lat jako państwo hołdujące idei izolacjonizmu, oddzielone oceanem od europejskich potęg. Później, po wojnie secesyjnej wyłoniły się jako mocarstwo przemysłowe. Natomiast decydujące zwycięstwo nad Hiszpanią i stworzenie rozległego imperium wprowadziło je jako jednego z głównych graczy na arenę międzynarodową.
Jak uważasz?
Dlaczego Stany Zjednoczone ruszyły na wojnę z Hiszpanią? Czy uważasz, że szukały powodu, by wypowiedzieć wojnę?
Czy uważasz, że Stany Zjednoczone dotrzymały obietnic, w oparciu o które zapisano poprawkę Tellera? Jeśli nie, dlaczego?
Dlaczego, twoim zdaniem, Stany Zjednoczone zaanektowały Portoryko i Filipiny jako terytoria zależne, a nie stany?
Chcesz dołączyć do dyskusji?
Na razie brak głosów w dyskusji