If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Karta Praw

Pierwsze dziesięć poprawek do konstytucji USA gwarantuje obywatelom podstawowe prawa i wolności.

Wprowadzenie

  • Karta Praw to nazwa nadana pierwszym 10 poprawkom do Konstytucji USA.
  • Karta praw składa się z gwarancji swobód obywatelskich i kontroli władzy państwowej; została dodana w celu przekonania stanów do ratyfikacji Konstytucji.

Konwencja Konstytucyjna

Kiedy Konwencja Konstytucyjna zebrała się w Filadelfii w 1787 roku, dla wielu amerykańskich przywódców stało się jasne, że potężniejszy rząd federalny jest niezbędny, aby skutecznie radzić sobie z wyzwaniami stojącymi przed młodym narodem.
Na mocy artykułów konfederacji rząd centralny nie miał uprawnień do podnoszenia podatków ani do regulowania handlu międzystanowego. Ponadto nie istniał żaden mechanizm, za pomocą którego stany mogłyby rozstrzygać konflikty. Wielu delegatów Konwencji Konstytucyjnej rozumiało, że artykuły konfederacji będą musiały zostać całkowicie zastąpione, a nie tylko zmienione.
W tym celu delegaci spędzili miesiące na debacie i kształtowaniu zakresu i zarysów nowego i potężniejszego rządu federalnego.1

Ratyfikacja Konstytucji

Rezultatem Konwencji Konstytucyjnej była Konstytucja Stanów Zjednoczonych. Konstytucja stworzyła rząd federalny składający się z trzech oddzielnych gałęzi w celu narzucenia kontroli i równowagi na uprawnienia każdej z nich.
  • Na czele gałęzi wykonawczej stałby wybrany rzez stany prezydent.
  • Władza ustawodawcza składałaby się z izby wyższej, Senatu, i izby niższej - Izby Reprezentantów. Reprezentacja w Izbie Reprezentantów opierałaby się na liczbie ludności - w tym na liczbie zniewolonych mężczyzn i kobiet w proporcji trzy do pięciu dla celów reprezentacji i opodatkowania. Każdy stan wybierałby dwóch przedstawicieli do Senatu.
  • Władza sądownicza składałaby się z Sądu Najwyższego i sądów niższych instancji, których zadaniem byłoby interpretowanie i stosowanie prawa.
Nie wszyscy uważali, że nowa Konstytucja to dobry pomysł. Wiele osób, które odegrały ważną rolę w rewolucji, jak Samuel Adams i John Hancock, martwiło się, że potężny rząd federalny nieuchronnie stanie się tyranią i że nowa konstytucja będzie jedynie zastąpieniem brytyjskiej tyranii jej rodzimą odmianą. Obawiali się, że prezydent będzie uzurpował sobie uprawnienia podobne do królewskich i wkraczał w indywidualne prawa i wolności obywateli.
Aby Konstytucja mogła wejść w życie, musiałaby zostać ratyfikowana przez co najmniej dziewięć stanów, ale kilka stanów zagroziło, że odmówi ratyfikacji dokumentu, jeśli nie będzie on zawierał silnych gwarancji praw i wolności jednostki. W tym celu delegaci, pod przewodnictwem obywatela stanu Wirginia, Jamesa Madisona, rozpoczęli pracę nad sporządzeniem listy kontroli władzy federalnej, która zapewniłaby pełne korzystanie z wolności jednostki.
Portrait of James Madison
Gilbert Stuart, portret Jamesa Madisona, ok. 1821 r. Źródło: Wikimedia Commons

Karta Praw

Karta Praw składa się z 10 poprawek, które wyraźnie gwarantują obywatelom USA pewne prawa i ochronę poprzez ograniczenie władzy rządu federalnego.
  • Pierwsza Poprawka zapobiega ingerencji rządu w wolność słowa, pokojowych zgromadzeń i wyznania.
  • Druga Poprawka deklaruje, że prawidłowo powołane milicje są gwarancją wolności i że prawo do noszenia broni będzie chronione.
  • Trzecia Poprawka ogranicza kwaterowanie żołnierzy w domach prywatnych - była to niezwykle kontrowersyjna kwestia, która doprowadziła kolonistów do wojny z Wielką Brytanią.
  • Czwarta Poprawka chroni obywateli przed nieuzasadnionymi rewizjami i konfiskatami własności prywatnej.
  • Piąta, Szósta, Siódma i Ósma Poprawka ustanawiają różnorodne gwarancje odnoszące się do postępowania prawnego i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, włączając w to prawo do procesu przez ławę przysięgłych; ochronę przed samooskarżeniem i podwójnym oskarżeniem, czyli byciem sądzonym dwa razy za to samo przestępstwo; prawo do rzetelnego procesu sądowego; zakaz okrutnego i nadzwyczajnego karania; oraz prawo do stanięcia twarzą w twarz ze swoim oskarżycielem, uzyskania obrońcy i bycia poinformowanym o wszystkich zarzutach karnych.
  • Dziewiąta poprawka uznaje, że pozostałe osiem poprawek nie stanowi wyczerpującej listy wszystkich praw i ochrony, które są zagwarantowane obywatelom, a Dziesiąta poprawka deklaruje, że wszelkie uprawnienia, które nie zostały wyraźnie przekazane rządowi federalnemu w Konstytucji, mają być pozostawione stanom. Wzmocniło to zasadę federalizmu, czyli podziału władzy, zapewniając, że rząd federalny nie może uzurpować sobie praw i uprawnień, które nie zostały wyraźnie upoważnione w Konstytucji.
First draft of the Bill of Rights
Pierwszy projekt Karty Praw, w wersji zaproponowanej w 1789 r. Źródło: National Archives
Karta Praw okazała się być jednym z najbardziej wpływowych dokumentów we współczesnej historii, ustalając teorię przyrodzonych praw, która zakłada, że ludzie otrzymują pewne wolności i swobody od Boga, a państwo nie powinno mieć uprawnień do uzurpowania sobie lub naruszania tych praw w inny sposób. Było to poważne odejście od wcześniejszych teorii praw jednostki, które były przyznawane obywatelom przez państwo lub monarchę. Karta praw wpłynęła na niezliczoną ilość przywódców politycznych na całym świecie od czasu jej wprowadzenia w życie w Stanach Zjednoczonych.

Jak uważasz?

Dlaczego delegaci Konwencji Konstytucyjnej uznali za konieczne opracowanie Karty Praw?
Czy uważasz, że są pewne poprawki w Karcie Praw, które są ważniejsze od innych dla efektywnego funkcjonowania demokracji?

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.