If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Aleksandra Wielkiego

Streszczenie

  • Aleksander Wielki był znany ze swojej potęgi militarnej i jest legendarną postacią historyczną.
  • Jednakże duża cześć naszej wiedzy o Aleksandrze jest niepewna i owiana w mit - wiele z tych mitycznych opowieści o Aleksandrze była używana przez jego następców.
W Królestwie Tracji, podczas panowania Lizymacha - następcy Aleksandra Wielkiego, żyjącego od 361 do 281 r. p. n. e. - bito ciekawą monetę. Ta moneta, przedstawiająca głowę Aleksandra z koźlimi rogami na głowie, była bita w starożytnym mieście Parion (Parium), leżącym w północno-wschodniej części współczesnej Turcji. Rogi były symbolem egipskiego boga Amona - lub Zeusa, który był często z Amonem utożsamiany - od którego Aleksander miał pochodzić. Przedstawiony z tymi boskimi rogami, Aleksander osiągnął status boga.
Srebrna moneta; na lewo przód monety, głowa Aleksandra Wielkiego z rogami Amona/Zeusa; na prawo tył monety, siedząca Atena.
Srebrna moneta; na lewo przód monety, głowa Aleksandra Wielkiego z rogami Amona/Zeusa; na prawo tył monety, siedząca Atena. Obrazek za: British Museum
Co ciekawe, Aleksander sam nie wypuszczał monet ze swoją podobizną; jego następcy to robili. Dlaczego zatem jego następcy znów kierowali uwagę ludzi na swojego zmarłego poprzednika? Powód jest prosty: Aleksander Wielki był - i wciąż jest - wielkim symbolem potęgi, militarnego geniuszu i podboju, niezależnie od tego, czy jest to historycznie prawdziwe. Jego wizerunek, imię i legendarna potęga rezonowały - między innymi w polityce - jeszcze długo po jego śmierci.

Historia zmieniona w mit

Więc jak opowiedzieć historię Aleksandra, odsiewając mity i legendy, aż zostanie tylko prawda? To trudne zadanie, ale przez to nie mniej ważne, ponieważ historia Aleksandra jest historią imperium greckiego, które miało ogromny wpływ na rozległe regiony od Azji, przez Europę i aż do Afryki.
Dysponujemy starożytnymi opisami życia Aleksandra, stworzonymi pomiędzy 30 r. p. n. e. a III w. n. e. - stulecia po jego śmierci. Najwcześniejszym znanym opisem życia Aleksandra jest ten stworzony przez greckiego historyka, Diodora Sycylijskiego, ale istnieją również inne źródła pisane, stworzone przez różnych historyków, między innymi rzymskich. Ci pisarze są nazywani historykami aleksandryjskimi. Interpretowali oni źródła pisane stworzone krótko po śmierci Aleksandra, pióra tych, który walczyli u jego boku w licznych kampaniach.
Zbliżenie ukazujące Aleksandra Wielkiego.
Zbliżenie ukazujące Aleksandra Wielkiego. Zdjęcie za: Wikipedia
Nie jest do końca jasne, w jakim stopniu przekazy historyków aleksandryjskich są precyzyjne - nie wiadomo, jak bardzo propaganda rozsiewana przez różnych następców Aleksandra oddziaływała na te zapisy. Aby uzyskać pełniejszy obraz, historycy interpretują źródła z innych regionów imperium Aleksandra, jak na przykład Babilon. Na jednej z babilońskich tabliczek śmierć wodza skwitowana jest słowami w akadyjskim języku: "29. dnia, król zmarł".
Gliniana tabliczka; fragment babilońskiego kalendarza astronomicznego, w którym astronomiczne i meteorologiczne zjawiska zaobserwowane podczas 323 - 322 r. p. n. e. były zapisywane; podczas miesiąca drugiego, znajduje się tam wspominka o 29. dniu miesiąca księżycowego Aleksandra Wielkiego, który jest określany po prostu jako "król".
Gliniana tabliczka; fragment babilońskiego kalendarza astronomicznego, w którym astronomiczne i meteorologiczne zjawiska zaobserwowane podczas 323 - 322 r. p. n. e. były zapisywane; podczas miesiąca drugiego, znajduje się tam wspominka o 29. dniu miesiąca księżycowego Aleksandra Wielkiego, który jest określany po prostu jako "król". Obraz za: British Museum
Sam fakt, że jesteśmy w stanie zebrać dowody o życiu i militarnych kampaniach Aleksandra z miejsc tak odległych od siebie, zarysowuje szkic ekspansywnego imperium.On sam poprowadził kampanie i rozszerzył imperium od Grecji poprzez Persję, Babilon do Egiptu i dalej, wykorzystując wewnętrzne sytuacje polityczne podbitych terytoriów.
Mozaika przedstawiająca Aleksandra Wielkiego, stworzona dla właściciela Domu Fauna w Pompejach; artysta nieznany; 100 r. p. n. e.; Narodowe Muzeum Archeologiczne, Neapol.
Mozaika przedstawiająca Aleksandra Wielkiego, stworzona dla właściciela Domu Fauna w Pompejach; artysta nieznany; 100 r. p. n. e.; Narodowe Muzeum Archeologiczne, Neapol. Obraz za: Wikipedia
Ważną do zapamiętania rzeczą jest to, że historia nie składa się wyłącznie z opowieści o wielkich ludziach. Imperium Aleksandra rozwinęło sie nie tylko dzięki jego militarnemu geniuszowi, ale również dzięki sukcesom jego ojca, który wykorzystał niestabilną sytuację w Grecji. Również podboje Aleksandra miały miejsce w konkretnej sytuacji politycznej, co pozwoliło mu rozszerzać imperium z małym oporem.
Jednak ostatecznie panowanie Aleksandra było bardzo krótkie - trwało tylko lekko ponad dekadę. Być może największym wpływem jego imperium było rozszerzenie się greckiej kultury poprzez nowe imperia powstałe na bazie tego oryginalnego.

Początek imperium

Po wojnach peloponeskich greckie państwa-miasta były podzielone i brakowało im wielu zasobów. To otworzyło furtkę do agresji ze strony ich północnego sąsiada, Macedonii, której liderzy rośli w siłę i konsolidowali swoją potęgę. Macedonia była postrzegana przez Greków raczej jako zacofany kraj, nadający się wyłącznie do dostarczania drewna i paszy dla owiec. Macedończycy porozumiewali się greckim dialektem i w odróżnieniu od greckich polis, władzę tam sprawowali królowie i wiele pół-autonomicznych klanów. Jednym z najpotężniejszych królów był Filip II Macedoński.
Chociaż często wspominany jest tylko jako ojciec Aleksandra Wielkiego, Filip II Macedoński, który rządził od 359 do 336 r. p. n. e. był znakomitym królem i dowódcą wojskowym. Jego osiągnięcia umożliwiły jego synowi zwycięstwo nad Dariuszem III i podbój Persji. Filip odziedziczył słabe, nierozwinięte państwo z nieefektywną, niezdyscyplinowaną armią i przemienił ich w znaczącą siłę militarną, która w końcu podbiła terytoria otaczające Macedonię i zhołdowała większą część Grecji. Często używał przekupstwa, agresji i gróźb, aby zabezpieczyć swoje królestwo. Bez jego wnikliwości i determinacji, historia nigdy nie usłyszałaby o Aleksandrze.
Popiersie Filipa II Macedońskiego.
Popiersie Filipa II Macedońskiego. Obraz za: Wikimedia

Rządy Aleksandra

W 336 r. p. n. e., po zamordowaniu Filipa, Aleksander został szybko koronowany. Po pokonaniu wszystkich poważnych zagrożeń dla swoich rządów oraz z greckimi polis wyraźnie pod panowaniem macedońskim po bitwie pod Charoneą, Alexander rozpoczął kampanię, która zaplanował jego ojciec: podbój wszechmocnego imperium perskiego.
Aleksander zdołał wykorzystać niestabilność polityczną w Persji i sięgnął poza nią do Azji Mniejszej, Syrii, Egiptu, Mezopotamii i Baktrii. Mimo licznych podbojów Aleksander nie zmieniał jednak panujących systemów administracyjnych, a raczej adaptował je do swoich celów. Wielki wódz nie był zainteresowany narzucaniem własnych ideałów, religii czy zachowań podbitym ludom, tak długo, jak zgodziły się zaopatrywać jego wojska w żywność i ekwipunek, co było ważnym aspektem rządów nad tak wielkim terytorium. To jednak nie znaczy, że nie tłumił krwawo powstań czy wahał się unicestwiać tych, którzy mu się sprzeciwiali.
Mapy pokazujące przemarsz Aleksandra Wielkiego w drodze do Egiptu, Mezopotamii, Persji i Baktrii.
Mapy pokazujące przemarsz Aleksandra Wielkiego w drodze do Egiptu, Mezopotamii, Persji i Baktrii. Obraz za: US Military Academy, uploaded by Jan van der Crabben, on December 20, 2011, domena publiczna
Przez okres swojego panowania, Aleksander założył dwadzieścia miast noszących jego imię, większość na wschód od Tygrysu. Pierwszym i największym takim miastem była Aleksandria w Egipcie, która miała się stać ważnym ośrodkiem miejskim w basenie morza Śródziemnego. Lokacje miast odzwierciedlały trasy szlaków handlowych i pozycje obronne. Na początku miasta nie nadawały się do stałego zamieszkania i nie były niczym więcej jak garnizonami obronnymi. Po śmierci Aleksandra, wielu Greków, którzy osiedlili się w tych miastach powróciło do Grecji. Jednak po całym eonie po śmierci Aleksandra, wiele z tych społeczności wciąż rozkwitało - znajdowały się tam nawet publiczne budynki i liczna populacja złożona z Greków i tubylców.
Miasta założone przez Aleksandra miały pełnić role administracyjne dla jego imperium, zasiedlane przez Greków, z których wielu służyło w kampaniach militarnych Aleksandra. Przeznaczeniem tych ośrodków administracyjnych była kontrola nowo podbitych ludów. jednak ten cel nie został zrealizowany za życia Aleksandra. Usiłował on stworzyć jednolitą klasę rządzącą w terytoriach podbitych, takich jak Persja, często używając powiązań poprzez małżeństwo, aby mieszać zdobywców z podbitymi. Zaadaptował on również elementy perskiej kultury dworskiej, wprowadzając własną wersję szat królewskich i imitując niektóre z ceremonii dworskich. Jednak ta polityka napotykała na opór wielu Macedończyków, którzy uważali próby połączenia greckiej i obcej kultury za brak szacunku. Próby unifikacji przeprowadzane przez Aleksandra dotknęły również armii. Desygnował on perskich żołnierzy trenowanych w macedońskim stylu do ważnych zadań, rozwiązując chroniczny problem braku rezerw ludzkich.
W 327 r. p. n. e., z zhołdowanym imperium perskim , Aleksander zwrócił swoją uwagę na Indie. Odniósł już kilka zwycięstw przed dotarciem do Gangesu, który zamierzał przekroczyć, aby podbić większą część Indii. Jednak jego wykończeni żołnierze zbuntowali się i odmówili ruszenia do walki. Krótko po tym, w czasie powrotu do domu w 323 r. p. n. e., Aleksander zmarł, najprawdopodobniej przez chorobę.
Śmierć Aleksandra była tak nagła, że kiedy wieści dotarły do Grecji, nie uwierzono im od razu. Aleksander nie miał oczywistego lub legalnego dziedzica, ponieważ jego syn, Aleksander IV urodził się już po śmierci ojca.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.