Społeczeństwo Grecji okresu klasycznego

Starożytna Grecja składała się z setek zasadniczo niezależnych miast-państw, częściowo z powodu ukształtowania geograficznego. Społeczeństwa oddzielały góry, wzgórza i woda. Starożytna Grecja bardziej niż zjednoczony naród przypominała sieć społeczności, które łączyły wspólna religia i język, co czasami dawało im poczucie wspólnej tożsamości.

Pomimo kulturowych podobieństw, relacje między miastami-państwami były luźne i nietrwałe. Na przykład Związek Delijski i Związek Peloponeski były zdominowane przez jedno przodujące miasto-państwo. Innym dobrym przykładem jest konflikt z Persją, który zaskutkował zjednoczeniem kilku miast-państw przeciw wspólnemu wrogowi, jednak nie wszystkich. Ponadto, gdy tylko zewnętrzne zagrożenie znikło, konflikty między miastami wybuchły na nowo.

Nawet podczas greckiej kolonizacji wybrzeży Morza Śródziemnego i Czarnego nowe kolonie, choć uznawały miasta-matki, były w znacznej mierze niezależne. Nawet po tym, jak Filip II Macedoński podporządkował sobie kontynentalną Grecję za pomocą Związku Korynckiego, poszczególne miasta-państwa zachowały sporo ze swojej zasadniczej niepodległości.

Starożytnych Greków łączyły wspólne tradycje, jak igrzyska panhelleńskie i inne wydarzenia sportowe. Te zawody także miały religijne znaczenie i często występowały w Greckiej mitologii. Najważniejszymi z nich wszystkich były Igrzyska Olimpijskie.

Starożytne Igrzyska Olimpijskie organizowano co cztery lata w świętym miejscu w Olimpii ku czci Zeusa, najwyższego boga w wierzeniach Greków. Skupiając zawodników i obserwatorów z Grecji i nie tylko, Igrzyska Olimpijskie były najważniejszym wydarzeniem kulturowym starożytnej Grecji i były organizowane nieprzerwanie od 776 r. p.n.e. do 393 r. n.e., co daje serię 293 olimpiad.

W świecie starożytnej Grecji religia dotyczyła każdego, w sposób bezpośredni i we wszystkich aspektach życia. Obracała się wokół mitów, które opisywały pochodzenie ludzkości i dawały bogom ludzką twarz. Świątynie dominowały nad miejskim krajobrazem, a festiwale miejskie oraz narodowe konkursy sportowe i artystyczne były częste, więc religia zawsze była obecna w umysłach Greków.

Poszczególni Grecy zapewne nie byli religijni w takim samym stopniu - i niektórzy mogli być sceptykami - lecz greckie społeczeństwo mogło funkcjonować w charakterystyczny dla siebie sposób tylko, jeżeli pewne fundamentalne założenia były powszechnie akceptowane: bogowie istnieli, mogli wpływać na życie ludzi oraz z zadowoleniem przyjmowali i odpowiadali na ofiary i cześć.

Świątynia była miejscem, gdzie przy specjalnych okazjach religia przybierała bardziej formalny ton. Bogów czczono w świętych przybytkach i świątyniach we wszystkich ważnych miastach podczas ceremonii, którym przewodzili kapłani i ich pomocnicy.

Początkowo święte przybytki tworzyły jedynie skromne ołtarze w specjalnych miejscach, z czasem jednak przeobraziły się w ogromne kompleksy poświęcone konkretnym bogom. Te świątynie zwykle mieściły posąg honorowego bóstwa. Słynne przykłady to olbrzymi posąg Ateny w Partenonie Ateńskim i posąg Zeusa w Olimpii.

Zawody atletyczne, konkursy muzyczne oraz teatralne - zarówno tragedie, jak i komedie - odbywały się podczas festiwali ku czci poszczególnych bogów, na przykład Dionizje Wielkie w Atenach, czy też panhelleńskie igrzyska w świętych przybytkach w Olimpii, Delfach, Nemei i Istmii. Na te wydarzenia ściągali goście z całej Grecji i być może przypominało to bardziej pielgrzymkę niż dzisiejsze imprezy sportowe. Podczas tych świąt nie wolno było prowadzić działań wojennych, a pielgrzymi mieli gwarantowane wolne przejście w całej Grecji.

Chociaż każde polis miała swoje własne, charakterystyczne instytucje i zwyczaje, istniało kilka cech wspólnych większości Greckich miast-państw. W większości polis przeważająca liczba ludności mieszkała w mieście i nie była rozproszona po małych farmach w okolicznym terytorium. Ponadto sercem miasta zazwyczaj był święty obszar z jedną lub kilkoma świątyniami.

Od siódmego wieku p.n.e. miasta zwykle otaczano murami - Sparta jest tu godnym uwagi wyjątkiem - oraz wyznaczano przestrzeń na agorę, miejsce aktywności obywatelskiej i handlowej. Wiele polis powstałych od V wieku p.n.e. zostało wybudowanych według wcześniejszego projektu - szczególnie nowo powstałe kolonie - z miejscami przeznaczonymi na cele prywatne, publiczne i religijne. Wiele polis miało miejsca wyznaczone na zebrania publiczne, zarówno w celach politycznych, jak i dla rozrywki - na przykład teatr lub gimnazjon.

W greckim społeczeństwie to mężczyźni trzymali władzę, ale inne grupy społeczne - kobiety, dzieci, niewolnicy, wyzwoleńcy, robotnicy i cudzoziemcy - mogli tworzyć nawet 90% populacji polis. Wszystkie te grupy musiały być zaangażowane w życie polis, by mogła spójnie funkcjonować.

Jednym ze sposobów było stworzenie solidarnego poczucia tożsamości, która odróżniała polis od wszystkich innych. Tożsamość uzyskiwano na różne sposoby, na przykład tworzono wspólną przestrzeń, gdzie ludzie mogli się lepiej poznać - agorę. Festiwale unikatowe dla danej polis oraz obchody charaterystycznych dni w roku - zwykle religijnej natury - umacniały ideę, że polis ma wyjątkowego, najczęściej mitycznego założyciela i patronujące bóstwo.