Porównanie: powstanie imperiów - film z polskimi napisami

W tym filmie zamierzamy zastanowić się nad powstawaniem imperiów i porównać ze sobą cztery bardzo wczesne imperia, o których się uczyliśmy, Persję Achemenidów, dynastię Maurjów w Indiach, Chiny dynastii Han i Cesarstwo Rzymskie. A więc, zacznijmy od podstaw. Więc pierwsze pytanie brzmi: czym jest imperium? Ogólna definicja imperium to gdy gdy jedna grupa ma kontrolę nad dość zróżnicowaną populacją. Gdy jedna grupa ma kontrolę nad inną grupą, która może mieć inny język, inną kulturę, to wtedy jest uważana za imperium. Więc w jaki sposób zazwyczaj powstają imperia? Cóż, powiedzmy, że jestem władcą i kontroluję to terytorium tutaj i albo dzięki mojej charyzmie, mojej taktyce wojskowej, może dzięki nowej broni, kilku politycznym intrygom, kilku słabym sąsiadom, jestem w stanie podbić trochę więcej terytorium, o tutaj. Co to dla mnie znaczy? Gdy się rozwijam, daje mi to więcej ziemi i więcej ludzi do rządzenia i mogę opodatkować tę ziemię i ludzi, by mieć więcej przychodów i większe armie, a te dwie rzeczy są całkiem dobrymi składnikami, dzieki którym mogę podbić jeszcze więcej z moich sąsiadów i rozwijać się jeszcze bardziej. Można się zastanawiać, dlaczego ten proces nie ciągnie się w nieskończoność? Cóż, trwa to całkiem długo, jak widać te imperia są dość duże, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę technologię i możliwości komunikacji w tamtych czasach, ale w którymś momencie może sie pojawić słabe przywództwo, mogą nastąpić problemy w kontrolowaniu tych wielkich i rozległych imperiów, zwłaszcza jeśli nie można się komunikować, jeśli nie można uzyskać dobrych informacji. Ale teraz zagłębmy się w temat tych czterech imperiów, o których właśnie mówiliśmy. Więc zacznijmy od Persji Achemenidów, założonej w 550 roku p.n.e. przez Cyrusa Wielkiego. Było to tak dawno temu, że większość sprawozdań o tym, jak Cyrus doszedł do władzy pochodzi od Greków, a ci nie byli przyjaciółmi Persów, byli ich rywalami, ale z tych sprawozdań jasno wynika, że Cyrus Wielki był uważany za bardzo silnego i skutecznego przywódcę, więc na pewno postawiłbym tu na przywództwo. Zaczyna on jako stosunkowo mało znaczący król podległy władcy Medów, jak można powiedzieć, który jest jego dziadkiem, i którego później obalił, a dzięki wojskowemu przywództwu, zdolności do zjednywania sobie ludzi, tego, że był znany jako tolerancyjny wobec ludzi, którymi rządził, to wszystko pomogło mu kontrolować i powiększyć to wielkie imperium. Więc myślę, że przywództwo było najważniejsze u Cyrusa Wielkiego i powiedziałbym też, że jeszcze kultura. Pomyślmy teraz o dynastii Maurjów w Indiach. Została założona przez Ćandraguptę Maurję i tu po raz kolejny powiedziałbym, że przywództwo było głównym czynnikiem, pomagał mu jego doradca polityczny Ćanakja, który jest znany w Indiach ze swojego strategicznego myślenia. Legenda mówi, że Ćandragupta Maurja poznał Aleksandra Wielkiego, kiedy ten dotarł nad Indus, ale gdy Aleksander Wielki odszedł, powstała tam próżnia władzy. Można powiedzieć, że ta próżnia władzy pomogła w powstaniu imperium Maurjów. Pojęcie posiadania słabszych sąsiadów przypomina sytuację, kiedy odszedł Aleksander Wielki. Tak więc Chiny Han, Chiny Han są interesujące. Pierwsi cesarze Chin dynastii Han nie są tymi, którzy jako pierwsi zjednoczyli Chiny, co dzieje się za czasów dynastii Qin, Q-I-N, dynastii Qin, która poprzedzała dynastię Han, a byli oni w stanie to zrobić, będąc bardzo silnymi, bardzo autorytarnymi, bardzo scentralizowanymi, ale gdy cesarz Qin umierał, pozostawiał wyraźną próżnię władzy, a potem następowała walka o sukcesję, ale ostatecznie uformowała się dynastia Han. Jednym ze sposobów, w jaki Dynastia Han była w stanie utrzymać władzę mimo że nie była tak autorytarna jak Qin jest to, że zrewitalizowali konfucjanizm i użyli tej ideologii i tej kultury do większego zjednoczenia narodu chińskiego. Cesarstwo Rzymskie zbadamy bardziej szczegółowo. Ciężko jest dokładnie stwierdzić, kiedy stało się imperium. Na tej osi czasu, ten pierwszy okres tutaj odpowiada Rzymowi królewskiemu, tu mamy Republikę rzymską, a potem mamy Cesarstwo Rzymskie. Można więc debatować, kiedy faktycznie stało się imperium, nawet gdy było to wczesne królestwo, podbijało ono sąsiednie terytoria na Półwyspie Apenińskim i mogło to wtedy wyglądać jak imperium, bo ci ludzie mogli czuć się inaczej. Czas płynął, a oni byli zjednoczeni, pod zjednoczonym królestwem, mogło je coraz bardziej przypominać, ale potem, gdy podbili jeszcze więcej terytorium, wyglądało to coraz bardziej jak imperium. Ale jasne jest, że nawet w okresie późnej republiki, to było imperium. Juliusz Cezar podbił Galię, germańskie ludy, przed powrotem i zasadniczo przejęciem kontroli, by zostać zastąpionym przez pierwszego oficjalnego cesarza rzymskiego, po długiej i krwawej wojnie domowej, Oktawiana Augusta. Te trzy pozostałe imperia powstały stosunkowo szybko, mówimy tu o okresie krótszym niż 50 lat, podczas gdy Cesarstwo Rzymskie tworzyło się setki lat. Tak więc ciężko jest przypisać je do jednego przywódcy. Można powiedzieć, że istniała tam kultura ekspansji, niektórzy mogą argumentować, że byli technologicznie bardziej wyrafinowani niż niektórzy ich sąsiedzi, zwłaszcza jeśli chodzi o siłę militarną i w miarę jak się rozwijała, na pewno była w stanie wykorzystać słabych sąsiadów. Zróbmy teraz krok do tyłu. To, co zrobiliśmy w tym ćwiczeniu, to ogólne przybliżenie różnych czynników, które mogą doprowadzić do powstania imperium. Oczywiście nie jest to wyczerpujące i sugeruję zastanowić się, jakie czynniki można by jeszcze dodać? Może można by dodać do tego wymiar polityczny, a może mieści się to w przywództwie. Może warto by dodać wymiar ekonomiczny, tego, jak bogaty jest naród. A kiedy przeniesiemy się dalej w historii, zobaczymy różne wagi tych różnych czynników, to, jak ważne są one dla tworzenia się imperium. Zwłaszcza, gdy jesteśmy coraz bliżej czasów współczesnych, technologia zyskuje jako czynnik w kwestii tworzenia imperium. Ideologia odgrywa znaczącą rolę w tworzeniu imperiów opartych na religii, ale mamy też imperia oparte na ideologii ekonomicznej, komunizm vs kapitalizm, i na politycznej ideologii. I czy imperium musi być pod ścisłą kontrolą? Czy można mieć imperium kulturowe bez konieczności bezpośredniej kontroli nad ludźmi? Zostawiam was z tymi pytaniami, to fascynujące pytania, o których warto pomyśleć w kontekście tych imperiów ale także całej historii świata.