Główna zawartość
Kurs: Historia świata > Rozdział 6
Lekcja 12: Prawa człowiekaRuchy niepodległościowe w XX wieku - film z polskimi napisami
W XX wieku, zwłaszcza po zakończeniu II wojny światowej, antykolonialne ruchy niepodległościowe nabierają rozpędu i odnoszą sukcesy w takich miejscach jak Indie, Algieria i Nigeria. Ruch Państw Niezaangażowanych.
Chcesz dołączyć do dyskusji?
Na razie brak głosów w dyskusji
Transkrypcja filmu video
Jak już wiemy z innych filmów,
mapa ta przedstawia kolonie europejskie, a zwłaszcza
zachodnioeuropejskie kolonie, na dużym obszarze świata na początku XX wieku przed
wybuchem I wojny światowej. Widzimy tutaj znaczne tereny francuskie nie tylko w Afryce, ale też w Indochinach. Brytyjczycy też mieli wiele kolonii w Afryce, ale też w Azji. Niemcy, Belgia, Włochy
również mieli własne kolonie. Później nastała I wojna światowa, która zmieniła mapę Europy
w dość dramatyczny sposób, o czym będziemy mówić w innych filmach, ale do najważniejszych zmian,
a przynajmniej jeśli mowa o imperializmie, należał
rozpad Austro-Węgier, co zmieniło mapę Europy Wschodniej, rozpad Imperium Osmańskiego, przez co większość Bliskiego Wschodu
kontrolowali Brytyjczycy lub Francuzi, oraz oczywiście, po wycofaniu się
Rosji z I wojny światowej i po rewolucji bolszewickiej w 1917 r. - - powstanie Związku Radzieckiego. Po zakończeniu I wojny światowej
zaczynamy dostrzegać, jak nabierają rozpędu
ruchy niepodległościowe, jak rozpada się ta imperialna struktura. W 1922 Egipt uzyskuje niepodległość
od Wielkiej Brytanii. Irak, który przez wieki był częścią
Imperium Osmańskiego, a po I wojnie światowej znalazł się
pod kontrolą brytyjską, w 1932 r. też odzyskuje niepodległość. Potem wybucha II wojna światowa,
był to bardzo traumatyczny czas nie tylko dla Europy, ale
dla całego świata. Po zakończeniu II wojny światowej znowu widzimy dalszy rozkwit różnych antykolonialnych ruchów
niepodległościowych. Indonezja - początkowo była
kolonią holenderską, podczas II wojny światowej
dostała się pod kontrolę Japonii i weszła w skład jej imperium, ale gdy w sierpniu 1945 roku
Japończycy zostają zbombardowani w Hiroszimie i Nagasaki, co skutecznie
kończy II wojnę światową, Indonezyjczycy mogli wtedy
domagać się niepodległości od Holendrów. Potem, od 1944 do 1946 r. kolejne tereny, które pierwotnie były częścią
Imperium Osmańskiego, a po I wojnie światowej
znalazły się pod kontrolą Francuzów i Brytyjczyków,
Syria i Jordania, zyskały niepodległość, Syria od Francji, a Jordania
od Wielkiej Brytanii. A następnie, w 1947 roku niepodległość zyskuje
subkontynent indyjski. Była to szczególnie godna uwagi walka pod przywództwem Mohandasa Gandhiego, znanego jako Mahatma Gandhi,
tytuł mahatma oznacza "Wielki Duch". Był to pokojowy opór, który doprowadził do
zdobycia niepodległości. Subkontynent został później podzielony na dwie części: Pakistan i Indie. Z obszarów, na których większość
stanowili muzułmanie, powstał Pakistan i widać go
tu, na zachodzie, ten region na wschodzie też później stanie się niezależny, w 1971
powstał tam Bangladesz, natomiast z obszarów, na których
większość stanowili hinduiści, powstały Indie. Nie był to czysty podział, ponieważ
pozostały pewne terytoria, księstwa, obszary,
gdzie ta większość nie była wyraźna, i stały się
one punktami spornymi. Kaszmir, po dziś dzień,
jest kością niezgody pomiędzy Indiami a Pakistanem. Subkontynent indyjski był
mocno wymieszany, niektóre obszary były w 60% hinduistyczne,
a w 40% muzułmańskie lub na odwrót, co doprowadziło do jednej
z największych migracji w historii ludzkości, największego
przemieszczania się ludności, i ze względów religijnych
bywała ona dość krwawa. Ale i po tym, Indie nadal są jednym z największych
muzułmańskich krajów. Ojcami-założycielami Pakistanu
byli Muhammad Ali Jinnah oraz pierwszy premier Indii,
obaj byli aktywni w ruchu niepodległościowym,
Jawaharlal Nehru, który zasłynął później z Ruchu
Państw Niezaangażowanych - - ruchu nowo wyzwolonych krajów
nie chcących stawać po żadnej ze stron zimnej wojny, stworzył on też termin "Trzeci Świat", który teraz kojarzy się ze
słabo rozwijającymi się krajami, ale pierwotnie znaczył on:
'nie chcemy być z Pierwszym Światem, związanym z zachodnimi
krajami kapitalistycznymi, nie chcemy być też z Drugim Światem, powiązanym z blokiem komunistycznym, chcemy być niezależni
i należeć do Trzeciego Świata'. Na przełomie lat 40. i 50. XX wieku można było zauważyć niepodległościowe
dążenia również we francuskich Indochinach. Państwa te ostatecznie przekształcą
się w Wietnam Północny, Wietnam Południowy, Laos i Kambodżę,
i związaną z tym ważną postacią był Hồ Chí Minh, który odegrał
wielką rolę podczas gdy I wojna indochińska przekształciła się w wojnę wietnamską, w którą
włączyły się Stany Zjednoczone w ramach ich strategii powstrzymywania. Lata 50. to także okres ważnych
ruchów niepodległościowych na terenie całej Afryki. W 1951 r. Libia uzyskuje niepodległość. W latach 1956-1958 niepodległość uzyskują
Tunezja, Maroko, Ghana i Gwinea. W latach 1956-1958 niepodległość uzyskują
Tunezja, Maroko, Ghana i Gwinea. Na szczególną uwagę zasługuje Ghana,
pierwotnie nazwana Złotym Wybrzeżem. Jej pierwszym prezydentem i premierem
został Kwame Nkrumah, znany jako jeden z założycieli Organizacji Jedności Afrykańskiej. Chciał zobaczyć świat, w którym
wszystkie afrykańskie kraje są niepodległe i zjednoczone, bo wiedział, że Afryka byłaby
o wiele silniejsza w jedności niż podzielona. Był on więc głównym propagatorem
idei panafrykanizmu. Był on więc głównym propagatorem
idei panafrykanizmu. Te ruchy niepodległościowe nabrały
jeszcze większego tempa w latach 60-tych. Rok 1960 w szczególności był rokiem
wielu ruchów niepodległościowych, i jak tu widać, większość Afryki
stała się już niezależna pod koniec lat 60-tych. Na niebiesko zaznaczone są kolonie
francuskie, które uzyskały niepodległość w tym okresie. W kolorze łososiowym - kolonie brytyjskie, a w żółtym - kolonie belgijskie. W ciągu następnych kilku dekad
nadal dochodziło do zmian, ale świat wyglądem zaczął
już bardzo przypominać ten, który znamy obecnie. Chcę wam jeszcze pokazać przemówienie,
które Jawaharlal Nehru wygłosił w Waszyngtonie w 1956 roku, a które podkreśla jego
dążenie do neutralności: "Utrzymanie pokoju stanowi główny cel polityki Indii. To w dążeniu do realizacji tej polityki wybraliśmy ścieżkę nieangażowania się w żadne militarne lub podobne pakty. Neutralność nie oznacza bierności
umysłu lub działania, braku wiary lub przekonania, nie oznacza poddania się temu,
co uważamy za złe. Jest to pozytywne i dynamiczne podejście do problemów, które przed nami stoją. Wierzymy, że każdy kraj ma nie tylko
prawo do wolności, ale także do decydowania o własnej polityce i sposobie życia". Było to wielkie wydarzenie, bo pamiętajmy - to przemówienie miało
miejsce w Waszyngtonie, gdzie bardzo chcieliby, żeby jasno stanął
po stronie bloku zachodniego i kapitalistycznych krajów na czele z USA, jednak po tak ciężkiej walce
o swoją niepodległość wiele z tych narodów, jak Indie,
nie było zainteresowanych utratą swojej autonomii i dostosowaniem
się do potężniejszych krajów. Na zakończenie tego filmu
zostawię was z ciekawym pytaniem, a raczej serią ciekawych pytań. Dlaczego tak wielu krajom
udało się zdobyć niezależność w drugiej połowie XX wieku? Czy to dlatego, że kraje imperialne
nie miały już energii, siły ani woli, by kontrolować te kolonie? Czy może zmieniło się coś
w nastawieniu tych krajów - - przeżyli właśnie tę okropną wojnę i uświadomili sobie, że nie
są już zainteresowani kontrolowaniem losu innych ludzi? Czy było to spowodowane skutecznością
tych ruchów niepodległościowych, na przykład pokojowych protestów
prowadzonych przez Gandhiego? A może raczej tych bardziej brutalnych walk, jak ta w Algierii przeciwko Francuzom? Nie trzeba jednak dodawać, że w tym okresie świat uległ
gruntownej zmianie. Wkraczając w XX wiek, mieliśmy do czynienia ze
światem imperialnym, kontrolowanym głównie przez
mocarstwa zachodnioeuropejskie. Po dwóch tragicznych wojnach
imperializm dobiega końca i zastajemy świat znany nam obecnie.