If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Kampania mezopotamska, synajska i palestyńska - film z polskimi napisami

Stworzone przez: Sal Khan.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.

Transkrypcja filmu video

Do tej pory skupialiśmy się głównie na Europie, i niektórzy z was stwierdzili: "Dlaczego to jest I wojna ŚWIATOWA? Powinna nazywać się I wojna EUROPEJSKA". Prawdę mówiąc, głównie dlatego, że największe europejskie potęgi posiadały imperia na całym świecie, to naprawdę była światowa wojna. Najważniejszymi frontami były front zachodni i front wschodni, ale istniało wiele, wiele innych frontów, wiele innych kampanii. Sporo z nich pomogło ukształtować współczesny świat, zwłaszcza świat dwudziestego wieku. Były fronty i kampanie afrykańskie, pomiędzy różnymi koloniami posiadanymi przez imperia w Afryce. Był front na Kaukazie pomiędzy Imperium Osmańskim a Rosją. Zaangażowana była też Japonia. Japonia podczas I wś była po stronie aliantów. Nie należała do głównych graczy I wojny światowej, ale pomogła zapewnić wsparcie morskie i pomogła w walce z niektórymi koloniami niemieckimi na Pacyfiku i w Chinach. To, na czym chciałbym się skupić w tym filmie, to jedna z najciekawszych kampanii, albo raczej kilka kampanii I wojny światowej, bo mocno przyczyniły się one do ukształtowania dzisiejszego Bliskiego Wschodu i wiele z tego, jak teraz wyglądają kraje i wiele konfliktów obecnych dziś na Bliskim Wschodzie można w pewnym stopniu powiązać z wydarzeniami poprzedzającymi I wojnę światową i tymi, które miały miejsce po jej zakończeniu. Trochę kontekstu: cały ten region o tutaj, który uważamy teraz za Bliski Wschód, a zwłaszcza Arabia, był nominalnie pod kontrolą osmańską. Władza Imperium Osmańskiego słabła przez całe stulecia poprzedzające XX wiek, zwłaszcza biorąc pod uwagę Półwysep Arabski. Turcy nie mieli tam bezpośredniej kontroli. Bardzo ciężko było kontrolować licznie występujące tam plemiona arabskie. Egipt w czasie, gdy wkraczamy w I wojnę światową... pod koniec XIX wieku Brytyjczycy zaczęli okupować Egipt, w zasadzie przejęli nad nim kontrolę. W czasie, gdy wkraczamy w I wś, Egipt jest oficjalnie protektoratem Imperium Brytyjskiego. Oznacza to w zasadzie, że jest własnością Brytyjczyków. Egipt stanowił ogromne znaczenie strategiczne w tamtym momencie. Tak naprawdę, nadal się to nie zmieniło ze względu na Kanał Sueski. Znajduje się on o tutaj. Jest to sztuczny kanał, zbudowany w 1869 roku przez Francuzów, i łączy on Morze Śródziemne z Czerwonym. Aby zrozumieć jego znaczenie, wystarczy spojrzeć na mapę z szerszej, globalnej perspektywy. To najszybszy sposób, aby dostać się z Europy drogą morską przez Morze Czerwone i Morze Arabskie do Indii, które stanowiły znaczącą część brytyjskiego imperium, albo żeby popłynąć dalej na wschód, wpłynąć na Ocean Indyjski i popłynąć dalej na wschód. Miało to ogromne, ogromne, ogromne znaczenie strategiczne. To właściwie stanowiło powód rozpoczęcia wielu kampanii. Często nazywa się je zbiorczo kampaniami bliskowschodnimi lub rozdziela się je czasem jako kampanię synajską i palestyńską oraz kampanię mezopotamską. Mezopotamia, czyli dzisiejszy Irak. Półwysep Synaj, to część obecnego Egiptu. Palestyna w 1914 roku, to co wtedy było uważane za Palestynę, teraz jest częścią Izraela, częścią Zachodniego Brzegu, częścią Strefy Gazy, częścią Libanu. Jak się przekonamy, wszystkie te kraje, które teraz uznajemy za odrębne państwa, Liban, Jordania, Syria, zostały uformowane, ukształtowane przez to, wydarzyło się podczas I wojny światowej i pod jej koniec. Na samym początku, w 1914 roku, Brytyjczycy wylądowali w tym miejscu, na południowym krańcu Mezopotamii. W miarę przebiegu wojny wciąż przemieszczali się na północ wzdłuż rzeki Tygrys. Wciąż na północ, na północ, na północ. Pod koniec wojny zajęli już zasadniczo teren stanowiący większą część dzisiejszego Iraku. Przez większość czasu była to bardzo udana kampania dla Brytyjczyków, chociaż mieli kilka znaczących porażek. W szczególności, pod koniec 1915 roku Brytyjczycy zostali zatrzymani w Kut. Byli zasadniczo oblegani przez Turków, oblężenie trwało 147 dni. Po tych 147 dniach musieli się poddać. Głodowali. Nie mogli dostać zaopatrzenia. Umierali z powodu chorób. To zdjęcie hinduskiego żołnierza po oblężeniu Kut, po tym jak zostali pojmani przez Turków po ich kapitulacji. Choć kampania mezopotamska zakończyła się sukcesem Brytyjczyków, to oblężenie Kut zapisało się w historii brytyjskiej wojskowości, czy też światowej historii wojskowości, jako jedno z największych upokorzeń armii brytyjskiej, kiedy to tak ogromne wojsko musiało się poddać. Dosłownie umierali z głodu. Jedno powinienem zaznaczyć: będę mówić o aliantach, o wojskach brytyjskich, ale w bliskowschodnich kampaniach oraz w kampanii synajskiej i palestyńskiej, a także w kampanii mezopotamskiej, indyjskie wojska, należące do Imperium Brytyjskiego, odegrały istotną rolę, zwłaszcza w mezopotamskiej kampanii, podobnie jak wojska australijskie i nowozelandzkie. Kiedy mówimy o brytyjskich wojskach, mamy na myśli też wszystkie inne narodowości wchodzące w skład imperium brytyjskiego. Do 1918 roku udało im się opanować znaczną część dzisiejszego Iraku, czyli większą część Mezopotamii. Po drugiej stronie, można by to chyba nazwać egipską stroną kampanii, kilka pierwszych ofensyw zostało podjętych przez Turków. Stwierdzili: 'Słuchajcie, Brytyjczycy kontrolują Kanał Sueski. Jeśli udałoby nam się go odzyskać, byłby to dość paraliżujący cios dla Brytyjczyków, zwłaszcza jeśli chodzi o możliwość dotarcia do różnych portów ich imperium'. Tak więc w 1915 roku Turcy próbują przeprowadzić ofensywę, aby zdobyć Kanał Sueski. Zostaje ona odparta. Nie udaje się. Próbują znowu w 1916 roku. I znowu się nie udaje. Po tym, to Brytyjczycy przechodzą do ofensywy. Mówimy - Brytyjczycy, ale mamy na myśli wojska egipskie, wojska arabskie... Czyli Egipcjanie i Arabowie. Mają ze sobą też wojska australijskie i wojska indyjskie. Rozpoczynają ofensywę. Ofensywa ta trwa w zasadzie przez całą I wojnę światową. W 1915 r. udaje im się obronić Kanał Sueski. W 1916 roku obronili go ponownie. W 1917 roku rozpoczynają ofensywę. Po kilku próbach, w 1917 roku udaje im się zająć Gazę. Następnie zdobywają Jerozolimę, co było dla nich wielkim osiągnięciem. Jak wiadomo, Jerozolima ma tysiącletnią historię różnych armii próbujących ją zdobyć. Dalej kontynuują te działania, a widząc, że koniec wojny jest bliski, szczególnie w 1918 roku, Brytyjczycy i alianci skupili się na zgarnianiu ziemi. Wiedzieli, że jak tylko zostanie ogłoszone zawieszenie broni, to jest to ostatnia szansa na zgarnięcie terenu, a potem już tylko biurokratom pozostają negocjacje. Więc w 1918 Brytyjczycy zdobywali kolejne tereny, w szczególności alianci. Zdobywają Damaszek. Docierają na północ aż do Aleppo. Pod koniec 1918 roku mamy koniec wojny. Zawarto zawieszenie broni z Imperium Osmańskim pod koniec października. Wiemy, że Austro-Węgry podpisały rozejm na początku listopada, podobnie jak Niemcy, i jest po I wojnie światowej. W międzyczasie działo się wiele ciekawych rzeczy, ja robię bardzo ogólny przegląd tych kampanii. Jedną opisuje znany film "Lawrence z Arabii". Akcja rozgrywa się w czasie tych kampanii. To zdjęcie T.E. Lawrence'a, który był bardzo, bardzo ciekawą postacią, ale znany jest z tego, że pomógł Arabom powstać przeciwko Turkom, przeciwko rządom tureckim. Był mocno zaangażowany w pomocy w koordynowaniu powstania Arabów przeciwko Turkom. W tamtym czasie Arabowie pomagali aliantom "przegonić" Turków z powrotem. Najciekawszą rzeczą jest tego wynik, i omówimy to bardziej szczegółowo w przyszłych filmach, ponieważ pod koniec wojny alianci mieli pod kontrolą całe to terytorium ... pod kontrolą... może wezmę lepszy kolor ... pod kontrolą całe to terytorium, o tutaj, więc pozostało im jedynie ukształtować współczesny Bliski Wschód. Wcześniej ustalono, że Francuzi zdobędą kontrolę nad obszarem, który teraz jest Syrią i Libanem. Liban znajduje się mniej więcej tutaj. Syria to byłby ten region. wliczając Damaszek, czyli mniej więcej region o tutaj, Brytyjczykom pozostawiono kontrolę nad dzisiejszym Izraelem, Palestyną, Jordanią i Irakiem. Jak pokażą to lata dwudzieste, to wszytsko było brytyjskim mandatem. Podzielili go i wiele z ich decyzji doprowadziło do tego, jak obecnie wygląda Bliski Wschód, Francuzi natomiast sprawowali kontrolę nad Libanem i Syrią w ramach ich mandatu.