Główna zawartość
Kurs: Historia świata > Rozdział 3
Lekcja 1: Cesarstwo Bizantyjskie- Justynian i Cesarstwo Bizantyjskie - film z polskimi napisami
- Porównanie Cesarstwa Bizantyjskiego z Cesarstwem Rzymskim - film z polskimi napisami
- Przewodnik z ćwiczeniem: stare i nowe elementy w Cesarstwie Bizantyjskim
- Kultura i społeczeństwo Bizancjum
- Pojęcia kluczowe: Cesarstwo Bizantyjskie
- Pod kątem ciągłości i zmiany: państwowość Bizancjum
© 2024 Khan AcademyWarunki użytkowaniapolitykę prywatnościInformacja o plikach cookie
Przewodnik z ćwiczeniem: stare i nowe elementy w Cesarstwie Bizantyjskim
Przeczytaj o elementach odziedziczonych po Cesarstwie Rzymskim oraz różnicach między Rzymem i Bizancjum, wypełniając przewodnik z ćwiczeniem. Tłumaczenie na język polski: fundacja Edukacja dla Przyszłości.
Streszczenie
- Cesarstwo Bizantyjskie to wschodnia kontynuacja Cesarstwa Rzymskiego po tym, jak Cesarstwo Zachodniorzymskie upadło w V wieku n.e. Trwało od upadku Cesarstwa Rzymskiego aż zostało podbite przez Osmanów w 1453 roku n.e.
- Elementy stare: Cesarstwo Bizantyjskie początkowo kontynuowało wiele rzymskich aspektów prawa, sprawowania władzy i tradycji kulturowych. Bizantyjczycy określali się "Rzymianami". "Cesarstwo Bizantyjskie" zostało tak nazwane długo po jego upadku.
- Elementy nowe: Stolicą Cesarstwa Bizantyjskiego był Konstantynopol, nie Rzym, jego religią państwową było chrześcijaństwo, a językiem urzędowym w miejsce łaciny stała się greka .
Od Rzymu do Bizancjum
Upadek Cesarstwa Rzymskiego był przełomowym momentem w historii świata. Ale czasami zapominamy, że część Cesarstwa Rzymskiego przetrwała. Chociaż Cesarstwo Zachodniorzymskie ze stolicą w Rzymie rozpadło się, Cesarstwo Wschodniorzymskie przetrwało jako Cesarstwo Bizantyjskie.
Cesarstwo Bizantyjskie przetrwało przez tysiąc lat po upadku Cesarstwa Rzymskiego, aż zostało podbite przez Osmanów w 1453 roku. Chociaż stolicą Cesarstwa Rzymskiego był (przez większość historii) Rzym, miastem stołecznym Cesarstwa Bizantyjskiego był Konstantynopol, wcześniej znany pod nazwą Bizancjum, a dziś jako Stambuł. Stolica ma korzystne położenie koło aktywnych szlaków handlowych łączących wschód z zachodem. Konstantynopol został nazwany po cesarzu Konstantynie I, pierwszym cesarzu Bizancjum.
W tym artykule omówimy niektóre elementy Cesarstwa Bizantyjskiego będące kontynuacją Cesarstwa Rzymskiego. Przeanalizujemy także kilka zmian, w wyniku których Cesarstwo Wschodniorzymskie stało się Cesarstwem Bizantyjskim.
Proces przemiany wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego w Cesarstwo Bizantyjskie trwał stopniowo, ciężko więc o ostry rozdział historii obydwu cesarstw, ale większość uczonych zgadza się, że Cesarstwo Bizantyjskie rozpoczęło się wraz z rządami cesarza Konstantyna.
Konstantyn - władca w latach 324 - 337 n.e. - dokonał kilku istotnych zmian w Cesarstwie Rzymskim. Dwie z nich to nowa stolica w Bizancjum i nowy, chrześcijański charakter cesarstwa (Konstantyn zalegalizował chrześcijaństwo i ostatecznie sam dał się ochrzcić). Te zmiany z biegiem czasu zaowocowały odrębną kulturą, charakterystyczną dla Cesarstwa Bizantyjskiego po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 roku n.e.
Mimo to, obywatele Cesarstwa Bizantyjskiego w dalszym ciągu uznawali się za Rzymian i określali swoje państwo jako Cesarstwo Rzymskie; Terminy "Cesarstwo Bizantyjskie" oraz "Cesarstwo Wschodniorzymskie" wykuto znacznie później.
Pomimo, że za początek Cesarstwa Rzymskiego uznaje się moment przeniesienia stolicy do Bizancjum przez Konstantyna, historycy nie uważali go za osobne cesarstwo aż do upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 roku.
Nawet podczas tego okresu przejściowego natura części zachodniej i wschodniej zaczynała się odmieniać. W szczególności greka zyskiwała popularność kosztem łaciny.
Na dodatek Konstantyn zalegalizował chrześcijaństwo. Jednakże był to wciąż okres przemian. Dopiero znacznie później, za Teodozjusza I - władcy w latach 379-395 n.e. - chrześcijaństwo zostało oficjalną religią państwową Cesarstwa Rzymskiego (zarówno wschodu, jak i zachodu).
Podczas panowania Konstantyna w państwie istniała mieszanka elementów chrześcijańskich i pogańskich. Przeczytajmy ten fragment napisany przez historyka Timothy E. Gregory'a:
Nie ma żadnych wątpliwości, że począwszy od 312 r. n.e. Konstantyn faworyzował Kościół chrześcijański i zapewnił mu znaczne bogactwo. W wyraźny sposób głęboko zaangażował się w spory religijne swoich czasów i faworyzował chrześcijan w mianowaniu na stanowiska państwowe. Jednocześnie Konstantyn w dalszym ciągu sprawował urząd pontifexa maximusa (naczelnego kapłana religii państwowej), a pogańskie symbole dalej pojawiały się na jego monetach, co najmniej do 323 roku n.e.
Wczesne państwo Bizantyjskie
Gdy Cesarstwo Zachodniorzymskie upadło na rzecz germańskich zdobywców w 476 roku n.e. Cesarstwo Wschodniorzymskie istniało nadal jako twór, który późniejsi historycy określali Cesarstwem Bizantyjskim.
Pierwszym prawdziwie silnym cesarzem Bizancjum był Justynian - władał w latach 572 - 565 n.e. - za swych rządów zdołał odzyskać wiele ziem dawnego Cesarstwa Zachodniorzymskiego.
Cesarz Justynian opierał się na rzymskich ideach, gdy wprowadzał jednolite rzymskie prawo. W latach poprzedzających jego panowanie prawa Rzymu różniły się w zależności od regionu i często wzajemnie sobie przeczyły.
To za czasów Justyniana powstała większość ikonicznych budynków i dzieł sztuki bizantyjskiej. W Konstantynopolu Hagia Sophia powstała z rozkazu Justyniana. W owym czasie był to największy kościół na świecie. Justynian przyczynił się też do rozwoju Konstantynopola stwarzając szlaki handlowe łączące stolicę z ważnymi miastami wschodu i zachodu.
Zmieniające się cesarstwo
Nawet pomimo wysiłków Justyniana w kierunku ponownego zjednoczenia Cesarstwa Bizantyjskiego, odbicia terytoriów i wprowadzonych reform, stabilność Cesarstwa Bizantyjskiego wciąż była zagrożona. Ataki ze stron sąsiednich grup - w tym Persów, Słowian, Arabów i Turków ze stepów - osłabiły integralność cesarstwa. Cesarstwo miało zbyt mało przychodów i ledwie nadążało ze zbieraniem pieniędzy na wydatki militarne.
Cesarz Herakliusz - władał w latach 610-641 n.e. - w odpowiedzi na te zagrożenia ustanowił nowy zestaw reform. Zrestrukturyzował wojsko, a pieniąde na ten cel zdobył walcząc z korupcją i zwiększając podatki. Obniżył też ilość złota w monetach, dzięki czemu mógł wybijać ich więcej i opłacić liczniejsze wojsko.
Pomimo tych reform, wojny z Arabami i Słowianami znacząco osłabiły Cesarstwo Bizantyjskie i zmniejszyły jego terytorium. Chociaż organizacja rządu pozostała właściwie niezmieniona od czasów Rzymu, to w następstwie tych niszczycielskich wojen Cesarstwo Bizantyjskie poczęło bardziej wyraźnie się zmieniać.
Jak się zmieniło? Przeczytajmy fragment autorstwa specjalisty od Bizancjum Roberta Browninga:
Od czasów Dioklecjana i Konstantyna na przełomie III i IV wieku twardą zasadą był podział władzy obywatelskiej i wojskowej. Cywilni gubernatorzy prowincji nie mieli władzy nad wojskami stacjonującymi na ich obszarze. Dowódcy wojskowi nie mieli władzy nad obywatelami. [...] System został zaprojektowany tak, by generałowie nie mieszali się w politykę i nie mogli zorganizować puczu wojskowego i to działało. Lecz to rozwiązanie sprawiało kłopoty, gdyż do realizacji polityki rządu potrzebna była dobra współpraca organów zarządzających miast, a to utrudniało i spowalniało koordynację działań wojskowych i obywatelskich. Teraz, gdy żaden region Bizancjum nie był bezpieczny od ataków, potrzebne było inne rozwiązanie. [...] Terytoria w dalszym ciągu znajdujące się pod kontrolą Bizancjum, zostały podzielone w okręgi militarne znajdujące się pod władzą strategosa (dowódcy wojskowego), który był odpowiedzialny za całą administrację i sprawy obywatelskie i militarne. [...] Te nowe okręgi militarne były zwane temami, które to słowo pierwotnie oznaczało dywizję wojsk.
W tym fragmencie Browning opisuje powstanie systemu tem. Za rządów Herakliusza Cesarstwo Bizantyjskie odeszło od podziału administracyjnego na prowincje. System tem zakładał przyznawanie ziemi rolnikom, którzy w zamian dostarczali cesarstwu lojalnych żołnierzy. Jeden okręg to jedna tema. Wydajność tego systemu umożliwiała cesarstwu utrzymanie się w Azji Mniejszej.
Poprzedni system prowincjonalny opierał się na administracji obywatelskiej, lecz system tem stopił administrację obywatelską z administracją wojskową. System okazał się dość udany. Ponieważ nie było wystarczająco dużo pieniędzy na opłacenie żołnierzy, skuteczną formą zapłaty były nadania ziemskie. Ponadto żołnierze mieli osobisty interes w bronieniu własnej ziemi.
Na początku VIII wieku Cesarstwo Bizantyjskie bardzo różniło się już od Cesarstwa Rzymskiego. Utrata najbogatszych prowincji w połączeniu z kolejnymi najazdami zubożyło cesarską ekonomię i ograniczyło terytorium do ziem dość ubogich w porównaniu do surowców dostępnych dla sąsiednich muzułmańskich imperiów arabskich.
Rząd i wojsko Bizancjum zostały zrestrukturyzowane, za czym zmieniła się eż kultura cesarstwa. Za rządów Herakliusza greka zastąpiła łacinę jako oficjalny język urzędowy. W miejsce zurbanizowanej, kosmopolitycznej cywilizacji, Cesarstwo Bizantyjskie stało się rolniczą, skupioną na wojnie społecznością, wciągniętą w nieustanne wojny z sąsiadami.
Pomiędzy IX i XI wiekiem Cesarstwo Bizantyjskie przeszło do ofensywy i poszerzyło swoje terytorium, podbijając Kretę, Cypr i większość Syrii. W tym okresie Bułgarzy, Serbowie i Rusini nawrócili się na prawosławie, co na stałe zmieniło religijną mapę Europy i oblicze Cesarstwa Bizantyjskiego.
Przez cały okres systemu tem arystokraci silnie rywalizowali o ziemię. Skoro posiadacze ziemscy mogli zbierać podatki i kontrolować wojsko w obrębie swoich tem, stawali się niezależni od cesarza i działali na własną rękę. To osłabiało władzę cesarską. Posiadacze ziemscy mieli tendencję do podwyższania podatków dla małorolnych i bogacenia się tym sposobem. Podwyższone podatki powodowały zamieszki i dalszą destabilizację i niepokoje w już osłabionym państwie.
Chociaż sytuacja wyglądała niewesoło, Cesarstwo Bizantyjskie przetrwało do XV wieku i przeszło kolejne transformacje. Jednakże ponosiło znaczne straty terytoriane i w czasie, gdy Osmani stali pod murami Konstantynopola, Cesarstwo Bizantyjskie władało niewiele ponad samym miastem.
Chcesz dołączyć do dyskusji?
Na razie brak głosów w dyskusji