Powiązania sikhizmu z hinduizmem i islamem - film z polskimi napisami

W poprzednich filmach zagłębiliśmy się w to, jak wyglądały początki sikhizmu, religii zapoczątkowanej przez Guru Nanaka, oraz jak rozwijał się pod wpływem kolejnych guru aż do dziesiątego guru i na koniec jak zostało to skompilowane w Guru Granth Sahib, uważanego przez Sikhów za ostatniego guru. Sikhizm jest często porównywany zarówno do hinduizmu jak i do islamu. Niektórzy wyznają pogląd, że zawiera elementy obu religii, podczas gdy inni twierdzą, że nie, że jest to całkowicie niezależna religia i wszelkie podobieństwa są po prostu przypadkowe, i tym się właśnie zajmiemy. Jakie elementy ciągłości reprezentuje sikhizm? W tym filmie zastanowimy się nad ciągłością pod kątem religijnym, a w szczególności tym, czy ma w sobie elementy islamu lub hinduizmu? Skupimy się najpierw na niektórych z kulturowych i historycznych pułapek sikhizmu oraz zastanowimy się nad powiązaniami z hinduizmem i islamem. Pierwszym oczywistym związkiem jest to, że Guru Nanak, pierwszy guru, i wielu z pierwszych guru dorastało w hinduskich rodzinach. Jednak występują też kulturowe powiązania z islamem. Religia sikhów powstała w Pendżabie, w którym, albo blisko którego mieli swoje stolice ówczesni muzułmańscy władcy, na przykład Sułtanat Delhijski, panujący już od 250 lat w chwili, gdy sikhizm zaczął się wyłaniać dzięki Guru Nanakowi, ale także Wielcy Mogołowie, którzy rozwinęli się na początkowym etapie w tym samym czasie co sikhizm. Tak więc wielu wyznawców sikhizmu było zarówno hinduistami jak i muzułmanami. Terminologia sikhizmu w dużej mierze zapożycza słowa i idee zarówno z islamu jak i hinduizmu. Słowo Allah jest używane w odniesieniu Boga w Guru Granth Sahib, ale tak samo jest ze słowem Ram. Jednym z pierwszych i najbliższych zwolenników Guru Nanaka, towarzyszącym mu przez większość swojego życia był Bhai Mardana. Nawet obecnie wiele ilustracji Guru Nanaka przedstawia też Bhai Mardana. Guru Nanak, będąc znanym z tego, że pod względem duchowym był ponad wiek rozwinięty i dociekliwy, podróżował przez Indie i Persję oraz Bliski Wschód i odwiedział wiele świątyń. Istnieje też wiele historycznych relacji o jego wyjeździe do Mekki i odbyciu hadżdżu. Guru Granth Sahib, która jest uważana za świętą księgę, jedenastego i ostatniego guru według sikhów, jednym z jej współautorów był Kabir, który dorastał w muzułmańskiej rodzinie, żył albo w tym samym czasie co Guru Nanak albo wiek wcześniej, i napisał zarówno o Allahu jak i Ramie, chociaż często był krytycznie nastawiony do hinduizmu i islamu. Kolejny przykład to Shaikh Farid, muzułmański pisarz sufi i duchowy autorytet, także przyczynił się do powstania Guru Granth Sahib. Z hinduizmu zaczerpnięto też ważne rytuały, na przykład, kiedy sikhowie umierają, tak jak hindusi zostają skremowani. Teraz patrząc tylko na tę listę, od razu widać, że zdecydowanie występują kulturalne elementy - czy to słowa, czy to rytuały, czy nawet chociażby historyczne relacje o tym, jak i gdzie zaczął się sikhizm, które są blisko związane z ideami hinduizmu i ideami islamu. Teraz przyjrzyjmy się samej świętej księdze i zobaczmy, czy możemy odkryć więcej podobieństw albo różnic. To Mul Mantra, czyli główna mantra lub podstawowa nauka sikhizmu. Jej autorem jest Guru Nanak i jest to jej polskie tłumaczenie, są różne wersje, ale zasadniczo brzmi tak: "Jeden uniwersalny Bóg Stwórca. Prawda - oto jego imię. On jest stwórcą wszystkiego. Nie ma w Nim strachu ani nienawiści. Nie podlega narodzinom i śmierci. Samoistny. Poznany dzięki łasce Prawdziwego Guru." Całe Guru Granth Sahib i wiele pism, szczególnie Guru Nanaka, skupia się na oddaniu Bogu, jedynemu uniwersalnemu Bogu. Wielu z was może pomyśleć, cóż, to wydaje się mieć związek z islamem. Można by wtedy odpowiedzieć, że nawet w hinduizmie, mimo wielu aspektów boga, różnych bóstw, to istnieje fundamentalne pojęcie Absolutu - Brahmana, więc może część wzięła się stąd, a może po prostu rozwinęło się to niezależnie, ale na pewno są fragmenty Guru Granth Sahib, które wydają się mieć elementy bliskie islamowi. To cytat Guru Nanaka. "On jest Allah. Nieznany. Nieosiągalny. Wszechmocny i Miłosierny Stwórca." Argumentem jest użycie arabskiego słowa oznaczającego Boga, używa tu słowa Allah. Inny argument, kontrargument - cóż, on po prostu używa języka znanego jego zwolennikom, wielu z nich było muzułmanami, więc to, że używał słowa Allah na Boga nie koniecznie oznaczało, że chodziło mu o to samo pojęcie Boga jak w islamie. To cytat Kabira. "...ktoś stawia kamiennego bożka i cały świat go czci jako Pana. Ci, którzy trzymają się tego przekonania, zostaną utopieni w rzece ciemności." Jest to zapisane w Guru Granth Sahib. Sprzeciw wobec kultowi bożków jest w tym cytacie jasno widoczny i jest to kolejna koncepcja, która często kojarzy się z islamem. Ale jak już wspomniałem, nie brakuje też podobieństw do hinduizmu. W pierwszym filmie o sikhizmie, przytoczyłem cytat Guru Nanaka - "Świat to dramat wystawiony we śnie." Nawiązuje on do hinduskiego pojęcia maji, materialna rzeczywistość to iluzja, chcemy przebić się przez tę zasłonę. "Czego miałby bać się jogin? Drzewa, rośliny i wszystko wewnątrz i na zewnątrz to On Sam." To idea w oczywisty sposób pochodząca z Upaniszad - jakiekolwiek pojęcie dwoistości, tego, że ja jestem inny niż ty, czy nawet człowieka kontra Boga, to wszystko iluzja, wszystko jest jednością. "Przez karmę przeszłych działań, szata tego ciała fizycznego jest uzyskiwana. Dzięki Jego Łasce, Brama Wyzwolenia jest znajdowana." Są to wyraźne odniesienia do hinduistycznych pojęć karmy, działanie pociąga za sobą konsekwencje, wchodzimy w jedno fizyczne ciało po drugim, ale nie jest to nasze prawdziwe ja, to szata ciała, istnieje prawdziwe "ja", i ewentualnie, dzięki łasce Absolutu, możesz zyskać wyzwolenie, osiągnąć mokszę. Są to wyraźne hinduistyczne odniesienia. Możliwe, że Guru Nanak, ogólnie sikhizm, miał na celu reformację obu, przyjmując pewne ważne elementy jednego nich, a następnie oczyszczając je i czyniąc je bardziej skupionymi na wnętrzu, a mniej na rytuałach, mniej skoncentrowanymi na otoczeniu, a bardziej na medytacji i prawdziwym "ja". Istnieje wiele cytatów dotyczących obu religii jasno pokazujących, że było to coś innego i krytycznie odnoszących się do tego, jak obie religie były praktykowane w Indiach w tym czasie. Słynne słowa Guru Nanaka brzmią: "Nie ma żadnego hindusa, nie ma żadnego muzułmanina.". Według większości osób, mówi on tutaj, że rozróżnienie, które tworzymy pomiędzy ludźmi w oparciu o czyjąś wiarę, jest płytkie, powierzchowne i do pewnego stopnia przemijające, że wszyscy jesteśmy częścią wszechświata, częścią Absolutu, częścią Boga. To słowa Guru Ardżana : "Muzułmański bóg Allah i hinduski bóg Paarbrahm są jednością i tym samym." Jest to próba zjednoczenia tych idei, podczas gdy znaczna część jego zwolenników to muzułmanie i hinduiści, i przedstawienia tego w słowach które rozumieją. "Moje ciało i oddech życia należą do Allaha - - do Ramy - do Boga obu." Po raz kolejny jest widoczne pojęcie bhakti, aspekt dewocyjny, oddanie się Bogu i stosowanie terminologii znanej ludziom w tamtym czasie i w tamtym miejscu. Zachęcam was do samodzielnego zbadania tematu. Sikhizm z pewnością ma swoją własną unikalną tożsamość, praktycznie każda religia jest produktem kontekstu, w którym się pojawiła i zawiera elementy innych religii, czy to celowo, czy też nie, czy to przez przypadek, czy nie, istnieją podobieństwa. Możemy stworzyć całe drzewo religii, jeśli chcemy. Ustawmy tu sikhizm, główny problem tego filmu to w jakim stopniu ta "gałąź" islamu miała wpływ na sikhizm? Wielu powiedziało by, że zwłaszcza sufickie zakony islamu mają wiele wspólnego z sikhizmem. Sufizm to szkoła islamu skupiona bardziej na wnętrzu, na pobożnej miłości do Boga i właśnie na tym w dużej mierze skupia się sikhizm. Ale jak już wspomniałem, można by też pomyśleć o hinduizmie, o wiele starszej religii niż jakakolwiek inna religia dzisiaj, i w innych filmach mówimy o ruchu bhakti, który dotyczy dewocyjnej miłości do Boga, inna szkoła myślenia w hinduizmie to wedanta, która jest bardziej skoncentrowana na głównych duchowych ideach Upaniszad, pojęciu ostatecznego "ja", Absolucie, ucieczce od cyklu narodzin i śmierci, od samsary, osiągnięciu wyzwolenia, mokszy. Te wszystkie pojęcia zawarte są w sikhizmie. Żeby się przekonać, że wszystkie główne religie są ze sobą powiązane, będziemy kontynuować rysowanie tego drzewa. Buddyzm wywodzi się z hinduizmu, Budda był hinduistą i prawdopodobnie była to reakcja na niektóre z rytuałów i kasty widoczne w hinduizmie, a przynajmniej w kulturze hinduskiej. Tak naprawdę, częściowo te same powody mogły zmotywować Guru Nanaka. Islam, o czym mówiliśmy w innych filmach, jest znany ze swoich żydowsko-chrześcijańskich korzeni. Najważniejsi prorocy w islamie po Mahomecie to Jezus, Mojżesz, Abraham. Oczywiście chrześcijaństwo pochodzi z żydowskiej tradycji, Jezus był Żydem. Można powiedzieć, że są nawet pewne bezpośrednie powiązania między judaizmem a islamem, niejedzenie wieprzowiny, halal, koszerność, obrzezanie. Można by nawet stwierdzić, że judaizm i islam mają też bliskie powiązania z zaratusztrianizmem, bardzo starożytną religię monoteistyczną. To Cyrus II Wielki, król Persji, tak naprawdę rozpowszechnił zaratusztrianizm, i wśród narodu żydowskiego jest on uważany za mesjasza, ponieważ wyzwolił ich z babilońskiej niewoli, pomógł im ponownie osiedlić się w Jerozolimie, i pomagał w odbudowie świątyni w Jerozolimie. Zaratusztrianizm ma też powiązania z islamem. Zaratusztrianiści modlą się pięć razy dziennie, tak jak muzułmanie, odbywają rytualną kąpiel przed modlitwą, tak jak muzułmanie, o tej samej porze dnia. Widać więc, że te wszystkie religie na pewno zetknęły się ze sobą w jakimś momencie, i na pewno pewne pojęcia i idee łączą te religie. To powiedziawszy, zostawiam Was z ostatnim cytatem Guru Nanaka. Jest on prawdopodobnie zaadresowany do jego muzułmańskich zwolenników. Daje też poczucie jego próby sprowadzenia ludzi z powrotem do wnętrza, próby, by ludzie byli mniej skoncentrowani na zewnętrznych rytuałach, materialnej rzeczywistości, a bardziej na wewnętrznej dobroci i tym, że działania są ważniejsze niż słowa czy rytuały. "Uczycie dobroć waszym meczetem, szczerość waszym modlitewnikiem, co jest słuszne i zgodne z prawem waszego Koranu, skromność waszym obrzezaniem, uprzejmość waszym postem, tedy będziecie muzułmanami. Uczyńcie właściwe postępowanie waszą Kaabą", to odniesienie do miejsca pielgrzymek muzułmanów, w kierunku którego się modlą, "prawdę waszym duchowym przewodnikiem, dobre uczynki waszym kredo i waszą modlitwą, Wolę Bożą waszym różańcem, a Bóg zachowa waszą cześć..." - Guru Nanak.