Główna zawartość
Biologia - program rozszerzony
Rozdział 5: lekcja 3
Genetyka niemendlowska- Wariacje na temat praw Mendla (przegląd)
- Thomas Hunt Morgan i muszki owocówki
- Chromosomowa podstawa dziedziczenia
- Dziedziczenie sprzężone z chromosomem X
- Sprzężenie genów & mapowanie
- Pedigrees review
- Extranuclear inheritance 1
- Dziedziczenie mitochondrialnego i chloroplastowego DNA
- Genetyka niemendlowska
© 2023 Khan AcademyWarunki użytkowaniapolitykę prywatnościInformacja o plikach cookie
Wariacje na temat praw Mendla (przegląd)
Rozwinięcia, wyjątki i powtórzenie tych praw. Powtórz prawa Mendla, w tym allele wielokrotne, niepełną dominację, kodominację, plejotropię, allele letalne, sprzężenie z płcią, interakcje genetyczne, cechy wielogenowe i wpływ na środowisko. Tłumaczenie na język polski zrealizowane przez Fundację Edukacja dla Przyszłości dzięki wsparciu Fundacji „HASCO-LEK".
Przegląd: podstawowy model Mendla
Podstawowe zasady modelu dziedziczenia Grzegorza Mendla zatrzymały się na takim etapie jak ponad sto lat temu. Mogą wyjaśnić jak wiele różnych cech jest dziedziczonych wśród szeregu organizmów, w tym ludzi.
Niektórymi z kluczowych elementów oryginalnego modelu Mendla były stwierdzenia:
- Dziedziczne cechy są zdeterminowane przez dziedziczne czynniki, obecnie nazywane genami. Geny występują w parach (to znaczy, są obecne w dwóch kopiach we wszystkich organizmach).
- Geny występują w dwóch różnych wersjach, obecnie nazywanych allelami. Kiedy organizm ma dwa różne allele genu, jeden (allel dominujący) zamaskuje obecność drugiego (allelu recesywnego) i określi wygląd.
- Podczas produkcji gamet, każda komórka jajowa lub plemnik otrzymuje tylko jedną z dwóch kopii genu obecnych w organizmie i rozdzielanie kopii do każdej z gamet jest losowe (prawo czystości gamet).
- Geny dla różnych cech są dziedziczone niezależnie od siebie (prawo niezależnej segregacji cech).
Te zasady nadal kształtują fundament naszego rozumienia dziedziczenia - to znaczy tego, jak cechy są przekazywane i jak genotyp organizmu (zestaw alleli) determinuje jego fenotyp (cechy widzialne). Jednakże obecnie wiemy o kilku wyjątkach, rozszerzeniach oraz odmianach, które muszą zostać dodane do tego modelu, aby w pełni wyjaśnić wzory dziedziczenia, które widzimy wokół siebie.
Wariacje obejmujące pojedyncze geny
Niektóre z odmian praw Mendla obejmują pojedyncze geny. Do tych należą:
- Allele wielokrotne. Mendel badał dwa allele genu groszku, ale w prawdziwych populacjach często występuje wiele alleli danego genu.
- Niepełna dominacja. Dwa allele mogą wytwarzać pośredni fenotyp, kiedy oba są obecne, zamiast sytuacji, kiedy jeden z nich w pełni determinuje fenotyp.
- Kodominacja. Dwa allele mogą wspólnie ulegać ekspresji, kiedy oba są obecne, zamiast sytuacji, kiedy jeden z nich w pełni determinuje fenotyp.
- Plejotropia. Niektóre geny wpływają na wiele różnych cech, nie tylko na jedną.
- Allele letalne. Niektóre geny mają allele, które uniemożliwiają przeżycie, kiedy są homozygotyczne lub heterozygotyczne.
- Sprzężenie genów. Geny niesione na chromosomach, takich jak chromosom X u ludzi, pokazują inne wzory dziedziczenia niż geny na autosomach.
Przeskocz do szczegółowych artykułów i filmów w tych tematach:
- Allele wielokrotne, niepełna dominacja i kodominacja (artykuł)
- Plejotropia i allele letalne (artykuł)
- Cechy sprzężone z płcią (film).
Wariacje obejmujące wiele genów
Inne odmiany praw Mendla obejmują interakcje pomiędzy parami (lub potencjalnie, dużymi liczbami) genów. Wiele cech jest kontrolowanych przez więcej niż jeden gen i kiedy dwa geny wpływają na ten sam proces, wpływają one na siebie nawzajem na wiele różnych sposobów. Na przykład:
- Geny komplementarne. Allele recesywne dwóch różnych genów mogą dawać ten sam fenotyp.
- Epistaza. Allele jednego genu mogą maskować lub zakryć allele innego genu.
Oprócz tego, niektóre pary genów leżą blisko siebie na chromosomie i są genetycznie sprzężone, co znaczy, że nie segregują niezależnie.
Dziedziczenie wielogenowe i wpływ środowiska
Wiele ważnych cech w naszym codziennym życiu, takich jak wzrost, kolor skóry, kolor oczu i ryzyko chorób takich jak cukrzyca, jest kontrolowanych przez wiele czynników. Te czynniki mogą być genetyczne, środowiskowe lub oba.
- Dziedziczenie wielogenowe. Niektóre cechy są wielogenowe, co znaczy, że są kontrolowane przez wiele różnych genów. W dziedziczeniu wielogenowym, cechy często obejmują spektrum fenotypów zamiast należeć do jasno wyznaczonej kategorii.
- Wpływ środowiska. Większość rzeczywistych cech jest determinowanych nie tylko przez genotyp, ale także przez czynniki środowiskowe, które wpływają na to, jak genotyp jest przekształcany na fenotyp.
Podłoże genetyczne i środowisko przyczyniają się do zjawiska niepełnej penetracji, w którym nie wszystkie jednostki z danym genotypem wykazują odpowiadający mu fenotyp i zmienna ekspresja, w której osobniki o konkretnym fenotypie mogą posiadać mocniejszą lub słabszą wersję fenotypu.
Przeskocz do szczegółowych artykułów w tym temacie:
Chcesz dołączyć do dyskusji?
Na razie brak głosów w dyskusji