Główna zawartość
Zdrowie i medycyna
Kurs: Zdrowie i medycyna > Rozdział 17
Lekcja 1: Narkomania i uzależnienia- Narkomania i uzależnienie
- Przegląd leków psychoaktywnych - film z polskimi napisami
- Leki psychoaktywne: depresanty i opiaty - film z polskimi napisami
- Leki psychoaktywne: stymulanty - film z polskimi napisami
- Leki psychoaktywne: halucynogeny - film z polskimi napisami
- Drogi podawania leków - film z polskimi napisami
- Uzależnienie od leków psychoaktywnych i homeostaza - film z polskimi napisami
- Szlak nagrody w mózgu - film z polskimi napisami
- Tolerancja i zespół odstawienny - film z polskimi napisami
- Czynniki ryzyka w przypadku zażywania substancji psychoaktywnych i narkomanii - film z polskimi napisami
- SUD: zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych
- Rozwój uzależnienia - dlaczego ludzie używają substancji psychoaktywnych? - film z polskimi napisami
- Dlaczego w przypadku niektórych osób używanie substancji psychoaktywnych prowadzi do ich nadużywania? - film z polskimi napisami
- Uzależnienie - terapie i czynniki wyzwalające - film z polskimi napisami
- W jaki sposób zażywanie substancji psychoaktywnej zamienia się w uzależnienie - film z polskimi napisami
- Zapobieganie zażywaniu narkotyków - programy szkolne i czynniki ochronne
© 2023 Khan AcademyWarunki użytkowaniapolitykę prywatnościInformacja o plikach cookie
Narkomania i uzależnienie
W tym artykule tłumaczymy, czym są substancje psychoaktywne oraz jak można się od nich uzależnić.
Nadużywanie substancji psychoaktywnej jest zaburzeniem psychicznym, które polega na przyjmowaniu przez osobę danej substancji pomimo negatywnego wpływu jaki posiada ona na różne aspekty życia tej osoby, a w szczególności aspekt zdrowotny oraz społeczny.
Co to właściwie jest substancja psychoaktywna?
W kontekście zaburzeń związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, substancja jest grupą używek mających podobny wpływ na twój mózg, ciało oraz zachowanie. Podczas diagnozowania tego typu zaburzeń medycyna kieruje się dziesięcioma klasami substancji.
- Alkohol: piwo, wino, wódka
- Kofeina: kawa, herbata, orzeszki kola
- Konopie indyjskie: marihuana, haszysz, olejek haszyszowy
- Halucynogeny: fencyklidyna (PCP), dwuetyloamid kwasu lizergowego (LSD), psylocybina (grzyby psylocybinowe), pejotl
- Wdychane: farby w sprayu, markery, kleje
- Opiaty heroina, leki przeciwbólowe wydawane na receptę, metadon
- Środki uspokajające, hipnotyzujące, lub przeciwlękowe: barbituriaty, benzodiazepiny, leki antyhistaminowe
- Stymulanty: kokaina, amfetamina, inne stymulanty
- Tytoń: papierosy, cygara, fajki, tytoń do żucia, e-papierosy
- Inne (lub nieznane)
Grupy te nie są całkowicie odrębne (wiele używek należy do więcej niż jednej kategorii), ale mogą być pomocne w zrozumieniu, jak cechy każdego leku sprawiają, że mniej lub bardziej prawdopodobnie mogą być one nadużywane.
Co sprawia, że substancja uzależnia?
Wspólną cechą wszystkich substancji uzależniających jest to, że, pośrednio lub bezpośrednio, pobudzają one system nagradzania w mózgu.
Podstawową rolą systemu nagradzania jest zachęcanie do zaspokojenia potrzeb istotnych dla przetrwania (jedzenie, picie, seks). Pomimo tego, że sam system jest złożony, działa według jednej prostej zasady: jeśli robisz coś, co sprawia, że czujesz się dobrze, jest bardziej prawdopodobnym, że zrobisz to ponownie. Gdy twoje potrzeby są zaspokojone, rejon w śródmózgowiu zwany brzuszne pole nakrywkowe (VTA) uwalnia małą dawkę dopaminy, co sprawia, że czujesz satysfakcję i przyjemność. VTA wysyła dopaminę do kilku obszarów mózgu, w tym:
- Ciało migdałowate
- wykrywanie i wyrażanie emocji
- Jądro półleżące: kontrola motoryczna
- Hipokamp: tworzenie pamięci
- Kora przedczołowa: skupienie uwagi i planowanie
Te obszary mózgu reagują na wzrost dopaminy w sposób, który kieruje Twoją, pamięć, uwagę oraz zachowanie w stronę powtarzania tego, co wyzwoliło tę przyjemną dawkę substancji. Takie reakcje dosłownie zmieniają kształt oraz funkcjonowanie mózgu! squared
Zawsze pamiętaj: Komórki, które reagują razem (w odpowiedzi na obecność dopaminy) łączą się ze sobą (wzmacniają więzi między sobą, więc jest im łatwiej reagować wspólne w przyszłości).
System nagradzania odpowiada nie tylko na twoje podstawowe potrzeby. W miarę jak rośniesz i rozwijasz się, zaczyna on także reagować na zaspokajanie potrzeb, które są ważne dla bardziej abstrakcyjnych celów (takich jak zdobycie dobrej oceny na teście). Każda substancja, która (bezpośrednio lub pośrednio) zwiększa uwalnianie dopaminy, ma potencjał, aby przejąć twój systemu nagradzania, dając ci dużo motywacji, do ponownego użycia substancji. Dla niektórych osób motywacja ta może przewyższyć zapotrzebowanie zaspokajania innych potrzeb (wysypania się, jedzenia tyle ile należy, oszczędzania pieniędzy) co prowadzi do szkodliwych skutków. W myśl sprawdzonej zasady stopień uzależnienia od substancji jest mierzona intensywnością efektu, jaki ma na uwalnianie dopaminy.
Jakie są objawy związane z zaburzeniami użycia substancji?
Ważne jest, aby zrozumieć różnicę pomiędzy skutkiem używania substancji psychoaktywnych (intoksykacja, zespół odstawienny, zróżnicowane problemy psychiczne i fizyczne) a unikalnymi objawami zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych (SUD). Pozytywne i negatywne skutki zażywania substancji różnią się w zależności od konkretnego narkotyku, powodów i sposobów przyjmowania go oraz cech osoby zażywającej. Z tego powodu efekty konkretnej substancji nie są uważane za objawy SUD.
Podstawowe cechy zaburzeń użycia substancji są zespołem poznawczych, behawioralnych i fizjologicznych objawów, które wskazują na to, że osoba w dalszym ciągu używa substancji, pomimo znacznych problemów z tym związanych.
| Przykładowa substancja | Negatywne skutki zażywania konkretnej substancji (niekoniecznie objaw SUD) | SUD |
|---|---|---|
| Tytoń | Choroby płuc i serca | Kontynuacja zażywania substancji (z powodu niechęci lub niemożności zaprzestania), pomimo znacznych negatywnych konsekwencji fizycznych, umysłowych lub socjalnych w wyniku zażywania substancji. Odnosi się to do wszystkich wymienionych substancji. |
| Rak | ||
| Utrata produktywności w pracy ze względu na częste przerwy na papierosa | ||
| Problemy w relacjach z bliskimi z powodu palenia | ||
| Alkohol | Kac | |
| Ośmieszanie się podczas bycia pijanym na imprezie | ||
| Urazy związane z zatruciem alkoholem (upadek, wypadek samochodowy pod wpływem alkoholu, etc.) | ||
| Choroby wątroby | ||
| Marihuana | Problemy z pracą, szkołą lub policją w wyniku zażywania | |
| Urazy związane z intokstykacją (upadek, wypadek samochodowy, etc.) | ||
| Depresja; brak motywacji | ||
| Psychoza wywołana substancjami psychoaktywnymi |
Objawy SUD dzielą się na cztery kategorie: zaburzona kontrola, zaburzenia społeczne, ryzykowne zażywanie, oraz kryteria farmakologiczne.
Zaburzona kontrola nad przyjmowaniem substancji psychoaktywnych
- Przyjmowanie substancji w większych ilościach lub przez wydłużony okres czasu niż pierwotnie założono
- Uporczywe pragnienie lub nieudane wysiłki ograniczenia lub kontroli nad przyjmowaniem substancji
- Spędzanie długiego czasu na pozyskiwaniu, zażywaniu, lub rekonwalescencji po skutkach zażywania substancji psychoaktywynych
- Intensywne pragnienie lub chęć zażycia substancji (żądza), szczególnie w miejscach, gdzie wcześniej substancja była pozyskiwana lub zażywana.
Zaburzenia społeczne
- Nawracające zażywanie substancji, skutkujące porażką w wykonywaniu obowiązków w pracy, szkole lub domu
- Ciągłe zażywanie pomimo uporczywych lub nawracających problemów społecznych, spowodowanych lub pogorszonych skutkami zażywania substancji psychoaktywnych
- Porzucenie lub ograniczenie społecznych, zawodowych, lub rekreacyjnych aktywności z powodu zażywania substancji.
Ryzykowne zażywanie
- Nawracające zażywanie substancji w miejscach fizycznie niebezpiecznych
- Ciągłe zażywanie substancji pomimo stałych lub nawracających problemów ze zdrowiem fizycznym lub psychicznym, prawdopodobnie wynikających z używania substancji psychoaktywnych.
Kryteria farmakologiczne
Doświadczanie tolerancji poprzez:
- Potrzebę przyjmowania większej ilości substancji do osiągnięcia tych samych efektów
- Posiadanie zmniejszonych efektów przy ciągłym zażywaniu tej samej ilości substancji
Doświadczanie zespołu odstawiennego poprzez:
- Charakterystyczne objawy odstawienne dla konkretnej substancji (dokładna charakterystyka zespołu odstawiennego jest rózna dla różnych substancji)
- Przyjmowanie substancji aby złagodzić lub uniknąć objawów odstawienia
Aby zdiagnozować zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych (SUD), osoba musi wykazywać problematyczny schemat zażywania substancji, przejawiający się w przynajmniej dwóch z powyższych objawów, w ciągu 12-miesięcznego okresu. Z zasady, dwa lub trzy objawy są podstawą do zakwalifikowania jako łagodne zaburzenia, cztery do pięciu jako umiarkowane, a sześć lub więcej jako ciężkie.
Co powoduje SUD?
Nie ma jednej przyczyny SUD. Jak większość innych chorób, jest wiele czynników, które wpływają na czyjąś podatność na rozwinięcie się SUD.
- Genetyczne/biologiczne: Zakłada się, że geny odpowiadają za 40-60% podatności człowieka na SUD.cubed Jednakże nie oznacza to, że istnieje gen odpowiadający za uzależnienie, lecz raczej kombinacja wielu genów (podobnie jak innych czynników genetycznych), które razem mogą skutkować większym prawdopodobieństwem do nadużywania substancji. Na przykład osoba z biologicznymi predyspozycjami do słabej odpowiedzi dopamina-nagroda może być bardziej narażona na nadużywanie narkotyków, które powodują intensywny wyrzut dopaminy.
- Środowiskowe: Dorastanie w domu pełnym chaosu; mieszkanie w dzielnicy, gdzie narkotyki są łatwo dostępne; posiadanie członków rodziny, przyjaciół lub rówieśników, którzy nadużywają alkoholu lub innych używek, zostało powiązane z rozwijaniem się SUD. Podobnie jak z czynnikami genetycznymi, te czynniki środowiskowe raczej bezpośrednio nie powodują zaburzeń, lecz mogą zwiększyć na nie podatność.
- Rozwojowe: Stan fizyczny i rozwój psychiczny danej osoby odgrywa znaczącą rolę w ich podatności na rozwój SUD. Zażywanie narkotyków w każdym wieku może być ryzykowne, jednak osoby, które rozpoczęły przyjmowanie używek przed dorastaniem lub w trakcie (kiedy mózg wciąż się rozwija) są w grupie większego ryzyka rozwinięcia się SUD.
Jak powszechne są zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywynych (SUD)?
Zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych są dosyć powszechne i dotykają ludzi ze wszystkich grup rasowych, kulturowych i ekonomicznych. Na całym świecie szacowane występowanie mieści się pomiędzy 0 a 16%. Mężczyźni są bardzie narażeni niż kobiety na wystąpienie SUD.
Jak możesz zapobiec SUD?
Pomimo braku znanej przyczyny SUD, udało się określić wiele strategii prewencyjnych. Jak wcześniej wspomniano, rozpoczęcie przyjmowania substancji psychoaktywnych w młodym wieku jest ogromnym czynnikiem ryzyka rozwoju SUD. Badania wykazały, że programy prewencyjne angażujące rodziny, szkoły, społeczności i placówki opieki zdrowotnej, skierowane na edukację młodych ludzi, odnośnie ryzyka zażywania narkotyków, przynoszą efekty w zmniejszaniu występowania SUD.
Jak leczy się SUD?
Niestety nie ma lekarstwa na zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych, ale jest kilka skutecznych terapii. Ze względu na zróżnicowane postacie SUD, terapia jest dopasowywana do konkretnych potrzeb każdej osoby. To leczenie może przybierać różne formy (terapia 12-kroków, wsparcie farmakologiczne, rehabilitacja szpitalna, terapia indywidualna), ale musi być skupione na pomocy danej osobie w zaprzestaniu zażywania narkotyków, utrzymania stylu życia wolnego od używek oraz aktywnym funkcjonowaniu w społeczeństwie. Ponieważ SUD jest chorobą przewlekłą wiele osób wymaga długoterminowej lub nawracającej terapii aby utrzymać rekonwalescencję.
Chcesz dołączyć do dyskusji?
po co to komu skoro kazdy chyba to wie nie?@\ haahahahhihihihi heuheueheuh(1 głos)