Główna zawartość

Czym jest zaburzenie ze spektrum autyzmu?

Ile miałeś lat, gdy po raz pierwszy zacząłeś bawić się zabawkami, uśmiechać się do swojej rodziny lub wypowiadać nowe słowo? Niektórzy z nas mieli te umiejętności już bardzo wcześnie, podczas gdy innym ich opanowanie zajęło nieco więcej czasu - każde dziecko bowiem rozwija się i zmienia w swoim własnym, niepowtarzalnym tempie. Zazwyczaj jednak dzieci podążają podobną ścieżką rozwoju i opanowują nowe umiejętności w czasie podobnym do reszty rówieśników.

Jeśli dziecko natomiast nie osiąga kluczowego etapu dla swojej grupy wiekowej, może być to dla nas znak, że dzieje się coś niedobrego. Na przykład, nieprawidłowe tempo rozwoju umiejętności społecznych i komunikacyjnych dziecka, może mieć związek z zaburzeniem ze spektrum autyzmu. Autyzm jest zaburzeniem rozwoju neurologicznego, które powoduje szeroki zakres problemów z językiem, umiejętnościami społecznymi i zachowaniem. Zaburzenia te wpływają na zdolności dziecka, jego funkcjonowanie i prowadzenie normalnego życia.

W jaki sposób dzieci mogą rozwijać się normalnie?

Zanim przyjdziemy na świat, otrzymujemy od naszych rodziców informacje genetyczne, które pomagają stworzyć nas takimi, jakimi jesteśmy. Dzieje się tak, ponieważ otrzymane od rodziców geny, działają jak wzór dla rozwoju naszego organizmu i pomagają tworzyć podstawową architekturę mózgu i ciała. Nasz rozwój fizyczny, zazwyczaj odpowiada rozwojowi psychologicznemu i behawioralnemu, co oznacza, że wraz ze wzrostem naszego mózgu, zaczynają się pojawiać i rozwijać podstawy naszej osobowości, uczuć, myśli i zachowań. Na przykład, w miarę jak rozwijają się części mózgu związane z językiem, u dzieci pojawia się gaworzenie i formowanie dźwięków. U zdrowego organizmu, proces ten zwykle przebiega w sposób przewidywalny i rodzice mogą spodziewać się pewnych zachowań, cech i umiejętności w pewnych momentach życia dziecka.

A co, jeśli coś pójdzie nie tak?

Mózg dziecka jest niezwykle wrażliwy szczególnie w okresie ciąży, niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa. W tym czasie niekorzystny wpływ na rozwój organizmu mają nieprawidłowe geny, toksyczne substancje chemiczne i infekcje. Stres i niedożywienie organizmu matki również negatywnie oddziałują na dziecko. Wobec tego, kiedy mózg jest pod naporem wielu szkodliwych czynników środowiskowych, podczas wczesnego rozwoju, jego struktura, wzrost i dojrzewanie może ulec dramatycznej zmianie. Obecnie wiadomo, że spektrum zaburzeń autyzmu związane jest z problemami rozwojowymi w kilku różnych częściach mózgu.

Część mózgu	Zazwyczaj odpowiada za...	Jaka jest różnica w mózgu osoby z autyzmem?
Ciało migdałowate	Odpowiedź emocjonalną	Zwiększone zachowanie agresywne
Hipokamp	Pamięć	Zwiększone trudności przyswajania nowych informacji
Pień mózgu	Podstawowe funkcje i przekazywanie komunikatów między ciałem a korą mózgową	Większy, problemy sensoryczne, szczególnie u chłopców
Kora mózgowa	Wyższe funkcje umysłowe, ogólny ruch, percepcja i reakcje behawioralne	Mniejsza, opóźnienia językowe, deficyty inteligencji
Jądra podstawne	Automatyzacja ruchu	Mniejsze, opóźnienia językowe
Ciało modzelowate	Łączy półkule mózgu i umożliwia im komunikację	Cieńsze niż normalnie, zakłócona łączność między półkulami
Móżdżek	Aktywność ruchowa, równowaga, ruchy ciała, koordynacja i mowa	Anomalie komórkowe, deficyty ruchu, języka, interakcji społecznej
Neurony	Komórki w mózgu	Mniejsze, gęściej upakowane oraz krótsze i mniej rozwinięte gałęzie w mózgu osoby z zaburzeniem autyzmu

Symptomy

Słowo "spektrum" odnosi się do faktu, że objawy zaburzeń autystycznych mogą być bardzo różne u poszczególnych osób - niektóre dzieci są poważnie dotknięte, a inne mają tylko łagodne problemy. Autyzm powoduje problemy z komunikacją, umiejętnościami społecznymi i zachowaniem.

Symptomy komunikacyjne: problemy z językiem, mową, słuchaniem i rozumieniem, takie jak:

znaczne opóźnienia w nauce mówienia lub brak mowy
mówienie zbyt głośno lub w nietypowym tonie głosu
problemy w zrozumieniu wyobrażeń abstrakcyjnych, sarkazmu lub humoru
problemy w zrozumieniu prostych wyrazów i zdań
nieprawidłowa mowa ciała
kłopoty z rozpoczęciem lub podtrzymaniem rozmowy
prowadzenie monologu
mówienie dla samego mówienia, często z następującymi nagłymi zmianami tematu
nieustanne powtarzanie tych samych słów lub pytań

Symptomy społeczne: problemy z podstawową interakcją społeczną, takie jak:

unikanie albo opieranie się dotykowi, czy uczuciom fizycznym (na przykład przytulaniu w dzieciństwie i stosunkom seksualnym w dorosłości)
obojętność uczuć w sytuacji oddzielenia od rodziny lub rodziców
brak zainteresowania przyjaźniami lub doświadczeniami społecznymi
trudności w angażowaniu się w zabawę z innymi
trudności w nawiązywaniu przyjaźni lub utrzymywaniu relacji z innymi
trudności w zrozumieniu emocji i zachowań innych
trudności w utrzymywaniu kontaktu wzrokowego lub unikanie kontaktu wzrokowego wszystkich rozmówców
niewłaściwa interpretacja mowy ciała
brak zainteresowania otoczeniem

Symptomy ruchowe: problemy z zachowaniem i zabawą, takie jak:

Zachowania kompulsywne lub schematyczne, takie jak wirowanie, machanie ręką lub kołysanie się tam i z powrotem
trudności w przystosowaniu się do zmian i zdenerwowanie, gdy cokolwiek się zmienia
napady złości
potrzeba stałych i ścisłych procedur
posiadanie obsesji na punkcie pewnych przedmiotów
obracanie lub żucie zabawek, zamiast interaktywnej zabawy
angażowanie się w zachowania autodestrukcyjne z powodu obojętności wobec bólu lub skrajnych temperatur
zdrapywanie skóry lub uderzanie głową

Inne symptomy osób ze spektrum autyzmu objawiają się:

Niepełnosprawnością intelektualną, problemami z myśleniem, sądem, rozwiązywaniem problemów, planowaniem lub ogólnymi zaburzeniami uczenia się zaburzeniami czucia np. nadwrażliwością na pewne dźwięki, teksturę przedmiotów, zapach lub natężenie światła
sawantyzmem lub niesamowitymi talentami i zdolnościami, zazwyczaj w obszarze zdolności do zapamiętywania, muzyki, sztuki i matematyki
zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja, lęk, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, ADHD, bezsenność
zwiększoną podatnością na infekcje i choroby
drgawkami
regresją rozwojową czyli rozwojem zgodnym z normą wiekową, a następnie utratą wszystkich zdolności

Jakie są przyczyny zaburzenia ze spektrum autyzmu?

Autyzm spowodowany jest przez więcej niż jedną przyczynę. Większość naukowców uważa, że zaburzenie rozwija się, gdy czynniki ryzyka oddziałują na siebie nawzajem w czasie ciąży i wczesnego dzieciństwa. Czynniki te obejmują:

Genetyka: stanowi silną podstawę dla rozwinięcia się autyzmu. Jeżeli masz w swojej rodzinie starsze rodzeństwo, które cierpi na autyzm, wtedy istnieje około 2.8 razy większa szansa na to, że rozwinie się on również u Ciebie.
Wiek rodzicielski: ryzyko pojawienia się autyzmu u własnego potomstwa, wzrasta wraz z wiekiem rodziców. Kobiety, które ukończyły 35 rok życia są 1,2 razy bardziej narażone na to, że u ich dzieci rozwinie się spektrum autyzmu. Wśród mężczyzn powyżej 50 roku życia istnieje 2,2 razy większa szansa na pojawienie się dziecka z tym zaburzeniem. Powodem takiej sytuacji mogą być geny znajdujące się w spermie lub w komórkach jajowych, u których rośnie szansa na pojawienie się mutacji wraz ze starzeniem się organizmu.
Zdrowie matki: jednym z czynników ryzyka zwiększającym szansę na rozwinięcie się autyzmu u dziecka, są przebyte w czasie ciąży choroby matki lub zażywane leki. Dla przykładu, choroby przebyte w czasie ciąży (np. różyczka), oddziałuje na leki psychiatryczne, takie jak antydepresanty, czy leki przeciwpadaczkowe, które z kolei zwiększają szanse na komplikacje w rozwoju płodu i rozwinięcie się spektrum autyzmu.
Czynniki środowiskowe: niemowlęta są szczególnie narażone na czynniki środowiskowe, ponieważ nadal się rozwijają. Jeśli dzieci są narażone na toksyny w dzieciństwie, takie jak pestycydy, zanieczyszczenie powietrza związane z ruchem drogowym, cyjanek, chlorek metylenu, metanol, arsen lub bisfenol-A (BPA), są bardziej podatne na zaburzenia autyzmu.

Jak powszechne jest zaburzenie ze spektrum autyzmu?

Zaburzenie ze spektrum autyzmu jest obecne wśród wszystkich ras, grup etnicznych oraz socjoekonomicznych. Autyzm staje się coraz bardziej powszechny, a naukowcy nie do końca wiedzą dlaczego tak się dzieje - niektórzy wierzą, że świadomość o tym zaburzeniu wzrasta, a wraz z nim rośnie ilość postawionych diagnoz, podczas gdy inni uważają, że obecnie u coraz większej ilości dzieci rozwija się to zaburzenie. Niezależnie od przyczyny autyzmu, jego występowanie stale wzrasta na całym świecie - wśród 1% Amerykanów, 1% osób dorosłych w UK oraz u 2,68% dzieci z Południowej Korei rozpoznano zaburzenie ze spektrum autyzmu. W USA, u blisko 1 na 68 dzieci dochodzi do rozwinięcia się tego zaburzenia. Autyzm jest 5 razy bardziej powszechny u chłopców niż u dziewczynek. Zaburzenie rozwija się w proporcji - 1 na 54 chłopców oraz 1 na 252 dziewczynek.

Czy można zapobiec zaburzeniu ze spektrum autyzmu?

Ponieważ zaburzenie ze spektrum autyzmu ma duży związek z genetyką, to jego uniknięcie jest niemożliwe. Jednakże istnieją pewne czynniki, które zmniejszają ryzyko rozwinięcia się zaburzenia. Na przykład, przyszłe matki mogą ograniczyć potencjalne ryzyko rozwoju zaburzenia, jeżeli w czasie ciąży będą unikać alkoholu, tytoniu czy innych używek, a będą wybierać żywność o dużej gęstości składników odżywczych, myć owoce i warzywa, aby usunąć znajdujące się na nich pestycydy, będą zażywać multiwitaminy oraz wybierać butelki na wodę ze stali nierdzewnej zamiast butelek plastikowych i unikną, w miarę możliwości, leków na receptę. Powinny również uodpornić się na różyczkę, przed zajściem w ciążę.

Wcześnie postawiona diagnoza i rozpoczęta interwencja ma kluczowe znaczenie w pomocy małemu dziecku z autyzmem. Pozwalają one na rozwinięcie pełnego potencjału i ulepszenie zdolności dziecka do prawidłowego funkcjonowania w środowisku. Rodzice powinni dokonać większego wkładu w rozwój dziecka oraz zapewnić mu pomoc, w problemach, które dostrzegają. Dziecko musi zostać zdiagnozowane przez zespół specjalistów, szczególnie w okresie między 18 a 24 miesiącem życia.

Jak leczy się spektrum autyzmu?

Większość dzieci z autyzmem, pozostaje pod opieką specjalistów, w skład których wchodzą psychologowie, psychiatrzy, specjalni opiekunowie szkolni, pediatrzy, nauczyciele, logopedzi, terapeuci zajęciowi oraz dietetycy. Wspólna praca zespołu pozwala opracować integracyjny plan leczenia, mający na celu zmniejszenie nasilenia objawów i poprawę ogólnego funkcjonowania.

Programy wczesnej interwencji przeznaczone są dla dzieci poniżej 3 roku życia, które mają trudności z osiągnięciem rozwojowych kamieni milowych. Specjaliści skupiają się na pomocy dzieciom oraz maluchom, w wypracowaniu podstawowych umiejętności, takich jak czołganie się, bawienie, jedzenie, ubieranie i mówienie. Programy te wspierają edukację oraz stanowią pomoc dla rodziców i rodzin.
Leczenie behawioralne i komunikacyjne uczy dzieci, aby właściwie wyrażały się i zachowywały się. Zastosowana analiza zachowań (ABA) jest najskuteczniejszym sposobem leczenia zaburzeń autyzmu, i używa zasad behawioralnych w celu zrozumienia i zwiększenia pozytywnych zachowań oraz zmniejszenia negatywnych zachowań. Terapeuci ABA pomagają dzieciom nauczyć się komunikacji, bycia społecznym, dbania o siebie, odpowiedniej zabawy i zachowania w szkole. Terapeuci zwykle dzielą złożone umiejętności na małe i możliwe do opanowania zadania, a następnie wzmacniają dziecko w miarę ich ukończenia na każdym etapie.

Terapia mowy koncentruje się na poprawie umiejętności komunikacji ustnej i niewerbalnej. Logopedzi uczą dzieci z autyzmem prawidłowego wybrzmienia wyrazów oraz wzorców artykulacyjnych, które pomogą otoczeniu zrozumieć wypowiedzi dziecka, a dodatkowo pomogą stać się aktywnym użytkownikiem języka ojczystego, w którym porozumiewa się otoczenie dziecka. Logopedzi mogą usprawniać także mowę niewerbalną, taką jak kontakt wzrokowy, gesty rąk, mimika, prozodia oraz język ciała, lub pomogą dziecku nauczyć się korzystania z tablic obrazowych.

Terapia zawodowa pomaga dzieciom lepiej funkcjonować w środowisku domowym i szkolnym. Terapeuci zawodowi koncentrują się na zmianie reakcji na doznania sensoryczne, takie jak dotyk lub dźwięk, wzmacniają zdolności motoryczne, takie jak chodzenie, pisanie oraz pomagają nabyć zdolności społecznych, takich jak zabawa z innymi.

Leki zazwyczaj są łączone z ABA w celu leczenia określonych objawów: Leki antydepresyjne, takie jak SSRI, zmniejszają częstotliwość i nasilenie zachowań stereotypowych. Zmniejszają również niepokój, drażliwość, napady złości oraz zachowania agresywne.

Leki przeciwpsychotyczne takie jak rysperydon zmniejszają nadwrażliwość, drażliwość i stereotypowe zachowania autodestruktywne, takie jak zdzieranie skóry czy uderzanie głową.

Stymulanty jak adderall poprawiają koncentrację i zmniejszają nadaktywność u dzieci, u których występują łagodne objawy zaburzeń spektrum autyzmu.

Leki przeciwpadaczkowe, takie jak karbamazepina, zmniejszają napady padaczkowe.

Terapia dietetyczna pozwala radzić sobie z problemami związanymi z jedzeniem oraz leczyć niedobory odżywcze spowodowane selektywnością żywności, jedzeniem rytualistycznym lub wrażliwością na żywność i alergiami. Dietetycy pomagają rodzicom w identyfikacji żywności powodującej zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ograniczają żywność wpływającą na nasilenie objawów (jak np. cukier wywołujący drażliwość/nadmierną aktywność) oraz zachęcają do zdrowego nawyku żywieniowego.

Zwróć uwagę na:

W 1998 r. opublikowano dokument, który łączy rozwój autyzmu ze szczepionkami. Badania te miały ogromny wpływ na postrzeganie szczepionek przez opinię publiczną i doprowadziły do silnego ruchu antyszczepionkowego wspieranego przez gwiazdy i aktywistów w całej Wielkiej Brytanii. Ponad 10 lat później tezy opublikowane w artykule, zostały w całości obalone, artykuł został wycofany, a oryginalny autor został pozbawiony licencji lekarskiej – dochodzenie wykazało, że lekarz podrobił dane, które następnie zostały wykorzystane do zgłaszania swoich roszczeń i manipulacji. W kolejnych latach dokonano mnóstwo badań na całym świecie, które potwierdziły, że nie ma związku między autyzmem a szczepionkami, ale wielu rodziców nadal nie szczepi dzieci, narażając je i inne osoby na poważne, a czasami śmiertelne choroby, takie jak odra i świnka.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Zaloguj się

Sortuj według

Na razie brak głosów w dyskusji

Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.

Kurs: Zdrowie i medycyna > Rozdział 17

Czym jest zaburzenie ze spektrum autyzmu?