If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Czym jest choroba Parkinsona?

Choroba Parkinsona

Chyba każdemu z nas zdarzyło się kiedyś drżenie rąk podczas przenoszenia kubka z napojem albo szczękanie zębów z zimna. To zupełnie normalne. Czasami jednak takie drżenie okazuje się pierwszym objawem choroby Parkinsona.
  • Choroba Parkinsona jest przewlekłym i postępującym schorzeniem, upośledzającym koordynację ruchową i równowagę. Z biegiem czasu jej objawy pogłębiają się, a także pojawiają się nowe.

W jaki sposób mózg koordynuje ruchy i co może pójść nie tak

Objawy choroby Parkinsona spowodowane są stopniowym niszczeniem komórek nerwowych - neuronów, zlokalizowanych w pewnych konkretnych obszarach mózgu. Ośrodkowy układ nerwowy zbudowany jest z milionów komórek nerwowych, które otrzymują informacje z neuronów rozmieszonych w całym organizmie, przetwarzają je i odsyłają im instrukcje działania. Informacje transportowane są przez neurony w postaci impulsów elektrycznych. Gdy impuls dotrze do połączenia pomiędzy dwoma neuronami, chemiczny neurotransmiter (który działa jak kurier dostarczający paczki z jednego budynku do drugiego) zostaje uwolniony i stymuluje powstanie impulsu elektrycznego w drugim neuronie, dzięki czemu informacja jest przekazywana dalej.
Neurotransmiter wędrujący przez połączenie synaptyczne
Za przetwarzanie i wysyłanie impulsów służących do kontroli ruchu, odpowiedzialnych jest kilka różnych obszarów mózgu. Uszkodzenie któregokolwiek z nich skutkuje zaburzeniami poruszania się. W przypadku choroby Parkinsona, uszkodzeniu ulega ważny ośrodek ruchu zlokalizowany w śródmózgowiu, zwany istotą czarną. U ludzi zdrowych, neurony istoty czarnej wydzielają neurotransmiter dopaminę. U osób z chorobą Parkinsona, w neuronach produkujących dopaminę gromadzą się agregaty białek nazywane ciałkami Lewy'ego, co doprowadza do ich degeneracji i zniszczenia. Śmierć neuronów produkujących dopaminę oznacza niedobór dopaminy, a bez niej, inne ośrodki mózgu nie mogą funkcjonować prawidłowo. Pojawiają się trudności w chodzeniu, sięganiu po przedmioty i innych podstawowych czynnościach ruchowych. Niedobór dopaminy w innych obszarach mózgowia, a także w jelitach, jest prawdopodobnie przyczyną dodatkowych objawów choroby.

Jakie są objawy choroby Parkinsona?

Podstawowe objawy choroby Parkinsona związane są z ruchem i różnią się pomiędzy pacjentami. Początek choroby bywa skryty, a objawy bardzo dyskretne, jednak z czasem, zwykle po latach trwania choroby narastają i stają się coraz bardziej dokuczliwe. Wyróżniamy ich trzy rodzaje:
  • drżenia - zazwyczaj obejmują początkowo tylko jedną stronę ciała, najczęściej rękę, ale mogą zająć również ramiona, kończyny dolne i twarz.
  • bradykinezja - to spowolnienie ruchów, utrudniające wykonywanie nawet prostych czynności.
  • sztywność - mięśnie osób chorych nie rozkurczają się prawidłowo. Uniemożliwia to utrzymanie postawy i płynności ruchów. Mogą pojawić się także napady bezruchu, przerywające wykonywaną czynność (akinezja).
Wraz z postępem choroby Parkinsona nasila się spowolnienie oraz pojawia się charakterystyczny sposób chodzenia. Pacjent zaczyna mieć problemy z rozpoczęciem chodu, wykonuje tylko małe kroczki, a później trudno jest mu się zatrzymać. Nazywamy to chodem parkinsonowskim. Zaburzeniom poruszania się towarzyszy sztywność mięśni, która może obejmować każdą część ciała, ograniczając zakres ruchów, powodując ból oraz zaburzając postawę i równowagę.
W przebiegu choroby Parkinsona pojawia się również szereg dodatkowych objawów, niezwiązanych z ruchem. Dzielimy je na trzy grupy: objawy autonomiczne, kognitywne i psychiatryczne oraz zaburzenia snu; pacjent może doświadczyć przykładowo utraty węchu, zlewnych potów, objawów depresyjnych, czy też trudności w zasypianiu, ale każdy przypadek jest inny, dlatego nie jesteśmy w stanie przewidzieć jak będzie to wyglądało u danej osoby. Charakterystyczne jest jednak, że objawy psychiatryczne, takie jak koszmary, halucynacje i demencja pojawiają się raczej na późniejszych etapach choroby.
Objawy choroby Parkinsona

Dlaczego niektórzy chorują, a inni nie?

Nie wiemy dlaczego neurony produkujące dopaminę umierają, ani dlaczego dzieje się to tylko u niektórych osób. Wiemy jednak, że bardzo rzadko zdarza się to w młodym wieku. Choroba Parkinsona dotyka raczej osób w średnim wieku i starszych, częściej mężczyzn niż kobiet i nierzadko występuje rodzinnie. Wiemy również, że istnieje związek pomiędzy chorobą Parkinsona a urazami głowy oraz ekspozycją na niektóre pestycydy i rozpuszczalniki, choć żaden z tych czynników nie zwiększa ryzyka zachorowania w bardzo znaczącym stopniu.

Jak często występuje choroba Parkinsona?

Na Parkinsona choruje około 300 na 100 tysięcy osób. Większość z nich diagnozowana jest w wieku od 70-80 lat, ale 15% przypadków to osoby poniżej 50 roku życia. Według ostatnich danych statystycznych, częstość występowania choroby Parkinsona wraz z wiekiem stale rośnie.1 Oznacza to, że wobec zjawiska starzenia się społeczeństw wielu krajów, możemy spodziewać się wzrostu liczby chorych.
Diagram przedstawiający częstość występowania choroby Parkinsona w różnych grupach wiekowych

Jak zapobiegać chorobie Parkinsona?

Trudno jest zapobiegać chorobie Parkinsona, kiedy nie wiemy dokładnie co ją wywołuje. Niemniej jednak zauważono, że osoby pijące kawę rzadziej na nią chorują, dlatego podejrzewa się, że kofeina może mieć dobroczynny wpływ.2 Zdrowy tryb życia nie uchroni nas przed chorobą Parkinsona, ale może pomóc załagodzić jej objawy. Prawidłowe odżywianie i regularne ćwiczenia fizyczne pomagają zwiększyć apetyt, poprawić kondycję układu krążenia i pokarmowego, jakość snu, a także zachować jak największy zakres ruchów.

W jaki sposób leczy się chorobę Parkinsona?

Niestety nie istnieją żadne specyficzne badania służące do diagnozowania choroby Parkinsona. Neurolodzy, lekarze specjalizujący się w chorobach mózgu i układu nerwowego, rozpoznają ją na podstawie wnikliwej analizy historii choroby oraz badania fizykalnego. By wykluczyć inne schorzenia, wykonuje się również badania obrazowe mózgu i badania krwi.
Choroby Parkinsona nie da się wyleczyć, ale da się łagodzić jej objawy za pomocą leków zmniejszających drżenie, poprawiających koordynację ruchową i chodzenie. Po postawieniu rozpoznania, lekarz decyduje jaką terapię należy wdrożyć. Na rynku jest wiele leków stosowanych w chorobie Parkinsona, ale ich skuteczność różni się u różnych osób, dlatego muszą być one dobierane indywidualnie. Jednym ze stosowanych najczęściej jest lewodopa. Zazwyczaj przyjmuje się ją w skojarzeniu z karbidopą, która zapobiega rozkładowi lewodopy, zanim ta dotrze do mózgu. Dzięki takiemu połączeniu możemy stosować mniejsze dawki leku, co znacznie ogranicza ryzyko działań niepożądanych.
Skuteczność lewodopy/karbidopy utrzymuje się zwykle przez co najmniej 5 lat, po których ich działanie zaczyna się zmniejszać. Duże dawki tych leków często wywołują nudności i wymioty, dlatego staramy się unikać ich zwiększania, a zamiast tego dołącza się raczej inne leki lub zupełnie zmienia terapię, dzięki czemu udaje się opanować objawy. Do leków stosowanych w chorobie Parkinsona należą:
LekDziałanie
Lewodopa/karbidopa (sinemet)Lek ten zostaje przekształcony w mózgu w dopaminę i przejmuje funkcje naturalnej dopaminy, której zabrakło. Najczęściej jest przepisywany w najmniejszej możliwej dawce, by uniknąć efektów ubocznych.
Agoniści dopaminyNaśladują działanie dopaminy poprzez przekazywanie informacji pomiędzy neuronami w podobny do niej sposób. Ich efektywność jest nieco mniejsza w porównaniu do lewodopy i mogą powodować więcej działań niepożądanych.
Inhibitory enzymówLewodopa jest zazwyczaj stosowana w połączeniu z inhibitorami enzymów, które zapobiegają jej degradacji w mózgu i wydłużają w ten sposób jej działanie. Niektóre z nich mogą być także stosowane w monoterapii.
Leki antycholinergicznePomagają utrzymać wyższy poziom dopaminy, ale powodują poważne działania uboczne u osób starszych.
Inne lekiAmantadyna jest jednym z leków stosowanych w niektórych przypadkach choroby Parkinsona. Nie wiemy jednak na czym dokładnie polega jej działanie, dlatego nie należy do leków pierwszego wyboru.
Jeśli nie udaje się opanować drżenia i objawów ruchowych za pomocą leków, można jeszcze pomyśleć o leczeniu operacyjnym. Jedną z opcji jest głęboka stymulacja mózgu, polegająca na umieszczeniu specjalnych elektrod w ściśle określonych ośrodkach mózgowia. Elektrody połączone są z "rozrusznikiem mózgu", który ma za zadanie pobudzać działanie tych ośrodków i poprawić w ten sposób funkcje motoryczne pacjenta.
Istnieje także wiele innych rodzajów terapii, które mogą pomóc załagodzić objawy choroby Parkinsona i poprawić jakość życia. Należą do nich:
  • Fizjoterapia i terapie ćwiczeniowe, takie jak muzykoterapia, która polega na aktywnym uczestnictwie w tworzeniu dźwięków za pomocą instrumentów lub własnego głosu, treningi na bieżni i ćwiczenie równowagi.
  • Alternatywne metody, w tym akupunktura, masaże i joga.
  • Terapia zajęciowa, bardzo pomocna w wypracowaniu mechanizmów pozwalających utrzymać niezależność przez jak najdłuższy czas.
  • Terapia mowy i języka.
Poza stosowaniem leków mających na celu złagodzenie objawów ruchowych, należy zająć się także leczeniem objawów dodatkowych choroby, takich jak depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia snu czy zaparcia. Leki dobierane są indywidualnie do potrzeb danej osoby i tak, by jej jakość życia była jak najlepsza, a działania niepożądane jak najmniejsze.

Weź pod uwagę:

  • Wytyczne leczenia choroby Parkinsona dla pracowników ochrony zdrowia zwracają uwagę na istotne znaczenie komunikacji lekarz-pacjent. Jak myślisz, dlaczego? Dobra komunikacja pomiędzy chorymi a personelem medycznym pomaga im aktywnie uczestniczyć w dokonywaniu decyzji dotyczących procesu leczenia oraz uzyskać realistyczne informacje na temat choroby, co pomaga pacjentom zmniejszyć strach i poprawić kondycję psychiczną.
  • Bezpośredni kontakt z zespołem terapeutycznym jest dla osoby z chorobą Parkinsona bardzo ważny. Dlaczego? Choroba Parkinsona jest bardzo złożonym schorzeniem i dostęp do specjalistów różnych dziedzin pozwala opanować różnorodne problemy, jakie niesie ze sobą ta choroba oraz utrzymać jak najlepszą jakość życia. W idealnych warunkach, zespół terapeutyczny powinien składać się ze specjalistów w dziedzinie zaburzeń ruchu, mowy, fizjoterapeuty, terapeuty zajęciowego oraz pracownika socjalnego. W razie potrzeby mogą do nich dołączyć również dietetyk, psycholog oraz psychiatra.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.