If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Jądra podstawy — droga bezpośrednia — film z polskimi napisami

Odwiedź nas na (http://www.khanacademy.org/science/healthcare-and-medicine) aby dowiedzieć się więcej o zdrowiu i medycynie. Te filmy nie stanowią porady medycznej i pełnią jedynie funkcję informacyjną. Filmy te nie mają na celu zastąpienia profesjonalnej porady medycznej, diagnozy lub leczenia. Zawsze zasięgnij porady personelu medycznego w razie jakichkolwiek pytań związanych z Twoim stanem zdrowia. Nigdy nie lekceważ profesjonalnej porady medycznej lub nie zwlekaj z jej zasięgnięciem pod wpływem żadnych przeczytanych w Khan Academy treści, lub obejrzanych tu filmów. Polskie napisy: fundacja Edukacja dla Przyszłości, dzięki wsparciu Fundacji HASCO-LEK i Fundacji Akamai. Stworzone przez: Emma Giles.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.

Transkrypcja filmu video

Codziennie wykonujemy setki ruchów, od sięgnięcia po poranną kawę, przez machanie znajomemu na przywitanie, po używanie sztućców przy każdym posiłku. Mamy w mózgu wspaniały system kontroli, który umożliwia nam wykonywanie tych ruchów zapobiegając jednocześnie ruchom niechcianym. Wykonuje on swoją pracę w tak doskonały sposób, że nawet go nie zauważamy. Ten system to jądra podstawy. Jądra podstawy to grupa jąder, czyli struktur złożonych z ciał komórek nerwowych. czyli struktur złożonych z ciał komórek nerwowych. czyli struktur złożonych z ciał komórek nerwowych. Maleńkie skupiska neuronów. Jądra podstawy to termin określający szczególną grupę takich struktur. Zanim przejdziemy do tego, w jaki sposób kontrolują one nasze ruchy spójrzmy jeszcze, w których miejscach mózgu się znajdują. spójrzmy jeszcze, w których miejscach mózgu się znajdują. Mamy tu schemat mózgu, przedstawiony w taki sposób, jakbyśmy przekroili mózg oddzielając przednią część od tylnej oddzielając przednią część od tylnej i patrzyli na miejsce cięcia. A więc jest to przekrój czołowy. Widzimy na nim skorupę. oraz trzon jądra ogoniastego. W tym miejscu widoczny jest też jego ogon. W tym miejscu widoczny jest też jego ogon. Skorupa i jądro ogoniaste tworzą razem strukturę zwaną prążkowiem. Widzimy tutaj również gałkę bladą, Widzimy tutaj również gałkę bladą, z jej częścią zewnętrzną, gałką bladą zewnętrzną oraz jej częścią wewnętrzną. Natomiast ta ciemna struktura, którą widzimy w tym miejscu to istota czarna. Nazywamy ją istotą czarną, istotą czarną, bo tworzące ją neurony zawierają pigment nadający im właśnie czarną barwę. Można to nawet dostrzec na obrazach rezonansu magnetycznego. Można to nawet dostrzec na obrazach rezonansu magnetycznego. Na tym rezonansie widać je po obydwu stronach mózgowia. Na tym rezonansie widać je po obydwu stronach mózgowia. To właśnie istota czarna. Wróćmy do naszego schematu. W tym miejscu mamy podwzgórze. Nazywa się tak dlatego, że leży poniżej struktury zwanej wzgórzem. Nazywa się tak dlatego, że leży poniżej struktury zwanej wzgórzem. Oprócz wzgórza, wszystkie te struktury należą do grupy jąder podstawy Oprócz wzgórza, wszystkie te struktury należą do grupy jąder podstawy istotnych dla czynności ruchowych. Wszystkie te struktury, włączając wzgórze, współpracują ze sobą, kontrolując motorykę ciała. A jest to możliwe dzięki ich komunikacji A jest to możliwe dzięki ich komunikacji poprzez szlaki neuronalne. Później je sobie omówimy. Komunikacja drogą tych szlaków kontrolowana jest przez neurony. Zanim wejdziemy w szczegóły, wyjaśnię jeszcze kilka terminów, żeby później wszystko było jasne. żeby później wszystko było jasne. Gdy jakiś neuron podąża w inną część mózgu, komunikuje się u celu z innymi neuronami przy pomocy synaps. komunikuje się u celu z innymi neuronami przy pomocy synaps. komunikuje się u celu z innymi neuronami przy pomocy synaps. Pierwszy neuron, neuron presynaptyczny, Pierwszy neuron, neuron presynaptyczny, czyli ten od którego zaczynamy i neuron postsynaptyczny, czyli ten znajdujący się "u celu" komunikują się ze sobą wysyłając między sobą substancje zwane neurotransmiterami. Neuron presynaptyczny wysyła neurotransmiter neuronowi postsynaptycznemu Neuron presynaptyczny wysyła neurotransmiter neuronowi postsynaptycznemu i zależnie od rodzaju użytego neurotransmitera efekt będzie inny. efekt będzie inny. Jednym z najważniejszych rodzajów neurotransmiterów jest GABA. Jednym z najważniejszych rodzajów neurotransmiterów jest GABA. GABA to główny neurotransmiter hamujący. Efektem jego działania jest inhibicja, czyli hamowanie neuronu postsynaptycznego. czyli hamowanie neuronu postsynaptycznego. Można powiedzieć, że GABA go wyłącza. Wyłączenie, inhibicja. Kolejny neurotransmiter, który może zostać uwolniony przez neuron presynaptyczny ma działanie pobudzające. Włącza neuron postsynaptyczny. Włącza neuron postsynaptyczny. Główny neurotransmiter pobudzający to glutaminian. Zwiększa on aktywność neuronu postsynaptycznego. Zwiększa on aktywność neuronu postsynaptycznego. To ważne informacje i będą nam za chwilę potrzebne. To ważne informacje i będą nam za chwilę potrzebne. W kontekście motoryki szczególnie ważne są dwie rzeczy. W kontekście motoryki szczególnie ważne są dwie rzeczy. Po pierwsze, inicjacja ruchu. Potrzebujemy pośrednika pomiędzy myślą, że chcemy poruszyć ręką i podnieść kubek z kawą że chcemy poruszyć ręką i podnieść kubek z kawą a faktycznym wykonaniem tej czynności. Coś musi zadziałać, żeby przejść od A do Z. Potrzebujemy również czegoś, co zatrzyma ruch, będzie pilnować, żeby mięśnie nie ruszały się w spoczynku i kiedy tego nie chcemy. Za pierwsze odpowiada droga bezpośrednia, Za pierwsze odpowiada droga bezpośrednia, a za drugie droga pośrednia. a za drugie droga pośrednia. I chodzi tutaj o drogi komunikacji pomiędzy jądrami podstawy, I chodzi tutaj o drogi komunikacji pomiędzy jądrami podstawy, a więc obejmują one struktury, o których sobie przed chwilą powiedzieliśmy. o których sobie przed chwilą powiedzieliśmy. Przyjrzyjmy się teraz drodze bezpośredniej. Oto struktury, które wchodzą w jej skład. Na początek warto sobie uzmysłowić, że wzgórze, które mamy w tym miejscu, prawie cały czas jest hamowane. Normalnie, w stanie spoczynku aktywność wzgórza jest hamowana. Nie pozwala się mu działać. A celem działania drogi bezpośredniej jest włączenie aktywności wzgórza, jest włączenie aktywności wzgórza, ponieważ wzgórze wysyła informacje do kory ruchowej, która wysyła je dalej do mięśni i wywołuje ruch. która wysyła je dalej do mięśni i wywołuje ruch. Zatem jeśli chcemy się poruszyć, musimy wyłączyć hamujący wpływ na wzgórze. musimy wyłączyć hamujący wpływ na wzgórze. I tym zajmuje się droga bezpośrednia. Wszystko zaczyna się w korze ruchowej, gdy decydujemy się wykonać ruch. gdy decydujemy się wykonać ruch. Wówczas neuron pobudzający wysyła tę informację z kory ruchowej do prążkowia. Wówczas neuron pobudzający wysyła tę informację z kory ruchowej do prążkowia. Ten etap już mamy, ale neuron pobudzający z kory ruchowej do prążkowia ale neuron pobudzający z kory ruchowej do prążkowia łączy się w prążkowiu, za pomocą synapsy, z neuronem hamującym łączy się w prążkowiu, za pomocą synapsy, z neuronem hamującym podążającym do gałki bladej wewnętrznej. Zatem impuls pobudzający dociera do prążkowia, Zatem impuls pobudzający dociera do prążkowia, a z prążkowia idzie dalej neuronem hamującym do gałki bladej wewnętrznej, a z prążkowia idzie dalej neuronem hamującym do gałki bladej wewnętrznej, czyli pobudza on aktywność prążkowia, a tym samym aktywność znajdujących się tam neuronów o charakterze hamującym. a tym samym aktywność znajdujących się tam neuronów o charakterze hamującym. Więc neurony hamujące stają się bardziej aktywne i hamują gałkę bladą wewnętrzną silniej niż przed powstaniem wiadomości w korze ruchowej. i hamują gałkę bladą wewnętrzną silniej niż przed powstaniem wiadomości w korze ruchowej. i hamują gałkę bladą wewnętrzną silniej niż przed powstaniem wiadomości w korze ruchowej. Za działanie aktywujące tego neuronu odpowiedzialny jest glutaminian, Za działanie aktywujące tego neuronu odpowiedzialny jest glutaminian, a za hamowanie gałki bladej - GABA. a za hamowanie gałki bladej - GABA. Gałka blada wewnętrzna jest tym, co stale hamuje aktywność wzgórza. co stale hamuje aktywność wzgórza. Kiedy zostaje ona zahamowana przez prążkowie, jej aktywność się zmniejsza. Innymi słowy, kiedy prążkowie hamuje gałkę bladą wewnętrzną to gałka blada przestaje hamować wzgórze. to gałka blada przestaje hamować wzgórze. A gdy nic nie hamuje wzgórza to zyskuje ono możliwość wysłania sygnałów pobudzających do kory ruchowej . to zyskuje ono możliwość wysłania sygnałów pobudzających do kory ruchowej . to zyskuje ono możliwość wysłania sygnałów pobudzających do kory ruchowej . to zyskuje ono możliwość wysłania sygnałów pobudzających do kory ruchowej . Więc wysyła ono pobudzenie za pobudzeniem, aż kora ruchowa staje się aktywna i zaczyna wysyłać mięśniom polecenia, żeby się poruszyły. i zaczyna wysyłać mięśniom polecenia, żeby się poruszyły. W ten sposób powstają ruchy dowolne. W czasie całego tego procesu istota czarna i podwzgórze jak gdyby działają w tle istota czarna i podwzgórze jak gdyby działają w tle i starają się wszystko "dograć". Istota czarna zbudowana jest z neuronów produkujących dopaminę. Istota czarna zbudowana jest z neuronów produkujących dopaminę. Biegną one z istoty czarnej do prążkowia i połączone są synapsami z neuronami hamującymi podążającymi do gałki bladej wewnętrznej. Tych, o których przed chwilą mówiłam. Zatem gdy istota czarna zwiększa swoją aktywność, wysyła dopaminę do neuronów hamujących w prążkowiu, wysyła dopaminę do neuronów hamujących w prążkowiu, tych łączących się z gałką bladą. Neurony hamujące prążkowia posiadają receptory dopaminowe - D1. posiadają receptory dopaminowe - D1. Gdy dopamina uwolniona przez istotę czarną przyłącza się do receptorów D1 na neuronach hamujących prążkowia, przyłącza się do receptorów D1 na neuronach hamujących prążkowia, to nasila się ich aktywność. W efekcie tego, za pomocą dopaminy, istota czarna pobudza neurony hamujące do gałki bladej wewnętrznej istota czarna pobudza neurony hamujące do gałki bladej wewnętrznej i aktywność gałki bladej zmniejsza się jeszcze bardziej, i aktywność gałki bladej zmniejsza się jeszcze bardziej, a więc wzgórze staje się jeszcze bardziej aktywne. a więc wzgórze staje się jeszcze bardziej aktywne. Z kolei podwzgórze działa pobudzająco na istotę czarną. Z kolei podwzgórze działa pobudzająco na istotę czarną. Wysyła sygnały pobudzające do istoty czarnej Wysyła sygnały pobudzające do istoty czarnej Wysyła sygnały pobudzające do istoty czarnej i tym samym stymuluje je do uwalniania większych ilości dopaminy do prążkowia. i tym samym stymuluje je do uwalniania większych ilości dopaminy do prążkowia. Ale istota czarna ma również możliwość wysyłania sygnałów w odwrotną stronę, do podwzgórza. Ale istota czarna ma również możliwość wysyłania sygnałów w odwrotną stronę, do podwzgórza. I robi to za pomocą neuronów hamujących, regulując w ten sposób własną aktywność. Istota czarna hamuje podwzgórze, a wtedy zmniejsza ono swoje działanie pobudzające na istotę czarną. a wtedy zmniejsza ono swoje działanie pobudzające na istotę czarną. W efekcie, gdy istota czarna nie jest pobudzana przez podwzgórze, W efekcie, gdy istota czarna nie jest pobudzana przez podwzgórze, to wzgórze również zmniejsza swoją aktywność. Bo prążkowie nie hamuje tak silnie aktywności gałki bladej wewnętrznej Bo prążkowie nie hamuje tak silnie aktywności gałki bladej wewnętrznej i ostatecznie, odpowiedź ruchowa mięśni także jest mniejsza niż gdyby istota czarna była silniej pobudzana. Struktury tworzące drogę bezpośrednią współpracują ze sobą, by umożliwić działanie kory ruchowej, zwiększyć jej aktywność, a tym samym wywołać ruch mięśni.