Główna zawartość
Kurs: NCLEX-RN > Rozdział 20
Lekcja 2: Polio- Czym jest polio? - film z polskimi napisami
- Czym jest polio? - film z polskimi napisami
- Patofizjologia polio — film z polskimi napisami
- Epidemiologia polio — film z polskimi napisami
- Diagnostyka i leczenie polio — film z polskimi napisami
- Szczepienia przeciwko polio — film z polskimi napisami
© 2024 Khan AcademyWarunki użytkowaniapolitykę prywatnościInformacja o plikach cookie
Czym jest polio? - film z polskimi napisami
Polio, czy inaczej poliomyelitis lub choroba Heinego-Medina jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa polio, atakującego pień mózgu i rdzeń kręgowy. Zdecydowana większość zachorowań na polio przebiega bardzo łagodnie, jeśli jednak choroba objemie mózg lub rdzeń kręgowy może dojść do porażenia mięśni, a nawet śmierci. W połowie XX wieku zachorowalność na polio sięgała rozmiarów epidemii. Dziś, dzięki wprowadzeniu szczepień, polio zostało wyeliminowane w krajach rozwiniętych, jednakże w niektórych regionach świata nadal stanowi problem, zwłaszcza wśród dzieci poniżej 5 roku życia. Mimo to, organizacje zdrowia publicznego wierzą, że pełna eradykacja polio jest możliwa. Nadzieję na to dała eliminacja jednego z trzech szczepów wirusa polio w 1999 roku.
Układ nerwowy
Układ nerwowy składa się z mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów. Mózg i rdzeń nerwowy tworzą wspólnie ośrodkowy układ nerwowy - OUN. OUN odpowiada za percepcję otaczającego nas świata. Otrzymuje informacje ze wszystkich części organizmu, przetwarza je i wysyła instrukcje do innych narządów, dzięki czemu jesteśmy w stanie reagować na cały wachlarz wrażeń, z jakimi mamy do czynienia każdego dnia. Sieć nerwów, które przekazują informacje pomiędzy OUN a resztą organizmu nazywamy obwodowym układem nerwowym.
Układ nerwowy zbudowany jest z milionów komórek nerwowych, czyli neuronów. Wyróżniamy ich trzy typy: neurony czuciowe, ruchowe oraz interneurony. Neurony czuciowe to te, które odbierają informacje o różnorakich bodźcach, takich jak temperatura, światło, czy substancje chemiczne. Zarówno z otoczenia, jak i z wnętrza ciała. Następnie neurony czuciowe przekazują te informacje do OUN, gdzie przechwytują je interneurony. Interneurony rozszyfrowują informacje o bodźcu i za pomocą neuronów motorycznych przekazują instrukcje do narządów wykonawczych - mięśni lub gruczołów. OUN działa na dwóch poziomach, zależnym od woli, którego czynność jest przez nas świadomie kontrolowana oraz niezależnym od woli, nad którym nie sprawujemy świadomej kontroli. Dobrym przykładem tego, jak działa układ nerwowy są odruchy. Wyobraź sobie ukłucie igłą w palec. Neurony czuciowe odbierają bodziec bólowy i przekazują informację do OUN, gdzie jest ona przetwarzana. Następnie OUN wysyła instrukcję działania poprzez neurony motoryczne do mięśni ręki, aby odsunąć ją od źródła bólu.
W obrębie ośrodkowego układu nerwowego wyróżniamy dwie składowe tkankowe - istotę szarą i istotę białą. Gdybyśmy spojrzeli na przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego, zauważylibyśmy że istota szara układa się w nim na kształt motyla. Istota szara rogów brzusznych (przednich) rdzenia zawiera głównie neurony motoryczne, odpowiedzialne za ruchy mięśni. Zarówno tych biorących udział w połykaniu, oddychaniu i utrzymaniu krążenia krwi, jak i tych poruszających tułowiem i kończynami. Motoneurony w tym obszarze są szczególnie wrażliwe na zakażenie wirusem polio.
Jak zarażamy się polio?
Wirus polio przenosi się drogą fekalno-oralną, jednak możliwe jest zakażenie bezpośrednio od zainfekowanej osoby, nawet jeśli ta nie prezentuje objawów choroby. Osoby zakażone mogą wydalać wirusa nawet przez kilka tygodni po zakażeniu. Polio jest tak zaraźliwe, że ludzie mieszkający z zakażoną osobą prawie na pewno same ulegną zakażeniu. Wirus polio jest w stanie przetrwać poza organizmem człowieka nawet kilka tygodni, dlatego łatwo przenosi się poprzez zakażoną wodę i żywność. Z tego powodu, szczególnie łatwo szerzy się w miejscach o ubogiej infrastrukturze, złych warunkach sanitarnych i mieszkaniowych, zwłaszcza wśród małych dzieci. Ryzyko zachorowania jest również wysokie u osób, których układ odpornościowy nie działa prawidłowo, w tym u dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży, osób zarażonych wirusem HIV, a także tych, u których usunięto migdałki podniebienne.
Jak polio atakuje organizm?
Wirus polio dociera zwykle do organizmu przez nos lub jamę ustną i niemalże natychmiast infekuje komórki wyścielające te przestrzenie (gardło), a także jelita, gdzie zachodzi jego replikacja. Po upływie około tygodnia jest już w migdałkach i innych narządach układu odpornościowego, w których dochodzi do intensywnego namnażania wirusa. W końcu przedostaje się on do krwiobiegu, skąd może trafić do każdego zakątka organizmu. W większości przypadków organizm zwalcza wirusa polio, kiedy ten jest jeszcze w jelitach lub we krwi. Zdarza się jednak, że uda mu się dostać do OUN, gdzie infekuje neurony motoryczne i w nich również się namnaża. Replikacja doprowadza do zniszczenia neuronów i uwolnienia tysięcy kopii wirusa, które mogą zakażać kolejne komórki. W zależności od lokalizacji uszkodzeń w OUN wyróżnia się trzy postaci polio:
- Postać rdzeniowa: to najczęstsza postać polio. Jest skutkiem zajęcia i zniszczenia neuronów motorycznych istoty szarej rogów brzusznych rdzenia kręgowego. Kiedy te komórki umierają, mięśnie tułowia i kończyn nie otrzymują już impulsów z OUN, więc ulegają osłabieniu i atrofii. Całkowite porażenie może nastąpić w bardzo krótkim okresie czasu (kilku dni).
- Postać opuszkowa: występuje w niewielkim odsetku przypadków. Jest skutkiem uszkodzenia przez wirus polio neuronów zlokalizowanych w opuszce pnia mózgu. Objawia się osłabieniem mięśni biorących udział w połykaniu, mówieniu i oddychaniu.
- Postać opuszkowo-rdzeniowa: U około jednej piątej pacjentów z porażeniem wywołanym przez polio dochodzi do jednoczesnego zajęcia neuronów rdzenia kręgowego i opuszki. W tych przypadkach uszkodzone zostają górne partie odcinka szyjnego rdzenia, co skutkuje porażeniem przepony.
Jakie są objawy polio?
Znaczna większość osób zarażonych wirusem polio nie ma żadnych objawów i nie wie nawet, że uległa zakażeniu. Jeśli jednak wirus przedostanie się z jelit do krwioobiegu, mogą rozwinąć się objawy zakażenia subklinicznego lub postaci nieporażennej polio. Obejmują one zazwyczaj łagodne objawy grypopodobne, takie jak gorączka, osłabienie, ból głowy, wymioty i bóle stawowo-mięśniowe.
Jeśli wirus dotrze do OUN, polio daje dużo poważniejsze objawy i rozwija się jego postać porażenna. Osłabienie i porażenie mięśni następuje zwykle w krótkim czasie i nierzadko towarzyszą mu gorączka, bóle mięśni, osłabienie odruchów oraz wiotkość kończyn. Porażenie obejmuje typowo tylko jedną stronę ciała i zazwyczaj jest silniej wyrażone w bliższych częściach kończyn niż w palcach. W ciągu jednego do dwóch tygodni od zakażenia wirus może poczynić wystarczająco duże szkody w obrębie motoneuronów rdzenia kręgowego i pnia mózgu, by pozostawić trwały paraliż, jednak u większości osób czynność mięśni do pewnego stopnia powraca i wielu z nich może nawet zupełnie wyzdrowieć. Jeśli osłabienie i paraliż utrzymują się przez rok lub dłużej, to prawdopodobnie uszkodzenia są nieodwracalne.
Jeśli wirus zaatakuje obszar opuszki pnia mózgu, pojawiają się dodatkowe objawy związane z uszkodzeniem neuronów zlokalizowanych w tym regionie. Obejmują one trudności w połykaniu i poruszaniu językiem, skutkujące gromadzeniem się wydzieliny w drogach oddechowych. Mogą pojawić się również osłabienie mięśni mimicznych, podwójne widzenie oraz zaburzenia oddychania, mogące doprowadzić do śmierci.
Jaka jest zakaźność polio?
Polio bardzo łatwo rozprzestrzenia się pomiędzy ludźmi, zwłaszcza wśród dzieci poniżej 5 roku życia.
Jak możemy chronić się przed polio?
Najbardziej skuteczną metodą ochrony przed zachorowaniem na polio są szczepienia. Są one efektywne wobec wszystkich trzech szczepów wirusa. Zarówno żywe atenuowane szczepionki doustne, jak i te inaktywowane, podawane w iniekcji są szeroko stosowane na całym świecie. Po podaniu dwóch dawek ich skuteczność sięga 90%, po podaniu trzech 99%, a jeśli stosuje się później dawki przypominające, odporność utrzymuje się do końca życia. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca przyjęcie szczepionki doustnej (trzech dawek) i co najmniej jednej dawki szczepionki inaktywowanej u niemowląt w większości krajów świata.
Jak diagnozuje się i leczy polio?
Lekarz stawia wstępną diagnozę polio na podstawie wywiadu i występujących objawów. Przykładowo, pojawienie się trudności w połykaniu lub oddychaniu i nieprawidłowych odruchów u osoby nieszczepionej nasuwa podejrzenie polio. W celu potwierdzenia rozpoznania pobiera się próbkę wydzieliny śluzowej (wymaz z gardła), kału lub płynu mózgowo rdzeniowego — płynu otaczającego ośrodkowy układ nerwowy i wysyła ją do laboratorium w celu wykonania badań mikrobiologicznych wykrywających obecność wirusa polio.
Jak dotąd nie wynaleziono leku na polio. Dlatego leczenie zakażenia tym wirusem obejmuje działania mające na celu przyspieszenie procesu zdrowienia i zapobieganie powikłaniom. Obejmują one odpoczynek, stosowanie środków przeciwbólowych, urządzeń wspomagających oddychanie, ćwiczenia fizyczne zapobiegające atrofii mięśni, a także zbilansowaną dietę wspierającą układ odpornościowy i inne funkcje organizmu.
Weź pod uwagę:
- Zespół post-polio: Przebycie postaci porażennej lub nieporażennej polio może dać objawy wiele lat później (średnio po 35 latach od zakażenia, jednak mogą one wystąpić w dowolnym momencie w ciągu 10 do nawet ponad 60 lat później).
Chcesz dołączyć do dyskusji?
Na razie brak głosów w dyskusji