If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Czym są choroby przenoszone drogą płciową?

Czym są choroby przenoszone drogą płciową?

Zwykle nie myślimy o tym w pierwszej kolejności, ale jeśli nie jest się ostrożnym, w czasie seksu można zarazić się ponad 30 różnymi bakteriami, wirusami lub pasożytami. Jak sugeruje nazwa, choroby przenoszone drogą płciową (STI, STD) to schorzenia, którymi zarażamy się przez waginalne, analne lub oralne stosunki seksualne. Osiem spośród nich występuje szczególnie często i stanowi większość chorób przenoszonych drogą płciową:
WyleczalneNiewyleczalne, ale dające się leczyć
Chlamydia (bakteria)Opryszczka narządów płciowych (wirus)
Rzeżączka (bakteria)Wirusowe zapalenie wątroby typu B (wirus)
Kiła (bakteria)HIV (Ludzki wirus niedoboru odporności)
Rzęsistkowica (pasożyt)HPV (Wirus brodawczaka ludzkiego)

Jak organizm chroni się przed patogenami

Każdego dnia spotykamy się z milionami patogenów, a mimo to rzadko chorujemy. Skóra (jako sucha powłoka pokrywająca nasze organizmy) i błony śluzowe (cieńsze, wilgotne warstwy ochronne wyściełające jamy ciała) są bardzo efektywne w utrzymywaniu zarazków z dala od nas. Choć błony śluzowe są znacznie cieńsze od skóry i stanowią znacznie słabszą barierę fizyczną niż skóra, produkowany przez nie płyn (śluz) nie tylko chroni nas przed wysychaniem, ale zawiera także substancje chemiczne, które niszczą patogeny i chronią nas przed infekcjami.
Schemat lokalizacji jam ciała u człowieka

Co może pójść nie tak?

Choć skóra i błony śluzowe są skuteczną bronią przeciwko różnorodnym zakażeniom, patogeny mogą się przez nie przebić i wywołać chorobę. Ze względu na cieńszą warstwę, błony śluzowe są na to bardziej podatne niż skóra. Kiedy patogenom uda się już przedostać w głąb, namnażają się w naszym organizmie i infekują krew, nasienie oraz wydzielinę pochwy. Podczas stosunków seksualnych, płyny te często mieszają się ze sobą i przenoszą w okolice narządów płciowych, odbytu i jamy ustnej. To dla patogenów idealna pozycja. Bardzo łatwo dostać się stamtąd do pochwy, prącia, cewki moczowej, odbytu, jamy ustnej lub gardła drugiego partnera. Niektóre są w stanie infekować nas również przez mikrourazy naskórka oraz spojówki oczu.

Objawy

Infekcje przenoszone drogą płciową często przechodzą bezobjawowo, stąd wielu ludzi zostaje zakażonych i nawet o tym nie wie. Jeśli jednak objawy wystąpią to obejmują:
  • nieprawidłowa wydzielina z pochwy lub prącia, świąd lub podrażnienia okolic płciowych
  • uczucie pieczenia podczas oddawania moczu
  • wysypka lub owrzodzenia w okolicy narządów płciowych
  • krwawienie z pochwy niezwiązane z miesiączką
  • ból i obrzęk jąder
Jeśli nie podejmie się leczenia, wyleczalne i niewyleczalne choroby przenoszone drogą płciową mogą utrzymywać się przez lata i wywoływać cały szereg ciężkich i potencjalnie zagrażających życiu powikłań.
Chlamydioza, rzeżączka, kiła, i rzęsistkowica: zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn choroby te mogą być przyczyną bezpłodności, jednak u kobiet mają zwykle znacznie cięższy przebieg. Nieleczone chlamydioza i rzeżączka skutkują zapaleniem narządów miednicy mniejszej (PID) u około 40% zakażonych kobiet, a co czwarta spośród nich pozostanie bezpłodna. Zarażenie kobiety ciężarnej którąś z tych chorób stwarza wysokie ryzyko zakażenia dziecka i zależnie od rodzaju patogenu, porodu przedwczesnego, poronienia oraz utraty wzroku u noworodka.
Opryszczka: jeśli przebiega objawowo, to pierwszy rzut objawów jest zwykle najcięższy i może, ale nie musi poprzedzać wieloletni okres, w czasie którego objawy na przemian powracają i całkowicie się wycofują. Zmianom pęcherzykowym, owrzodzeniom i świądowi okolic narządów płciowych mogą towarzyszyć objawy grypopodobne - podobnie jak w przebiegu innych zakażeń wirusowych.
WZW typu B i HIV: obydwa wirusy mogą dawać objawy grypopodobne w ciągu kilku tygodni po zakażeniu. Stan większości osób z wirusowym zakażeniem wątroby typu B poprawia się po kilku tygodniach, a w ciągu kilku miesięcy całkowicie pozbywają się oni wirusa. Jednak u około jednej na dziesięć osób zakażenie przechodzi w formę przewlekłą i stopniowo uszkadza wątrobę objawiając się dokuczliwymi nudnościami, wymiotami, a czasem doprowadza nawet do raka wątroby.2 Z kolei zakażenie HIV pozostaje z nami do końca życia. HIV atakuje białe krwinki, upośledzając w ten sposób odporność organizmu. Jeśli nie podejmie się leczenia, zwykle w ciągu 10 do 12 lat rozwija się AIDS, czyli nabyty zespół niedoboru odporności. To zagrażające życiu schorzenie, na które składają się różnorodne objawy będące skutkiem zakażeń mikroorganizmami, które normalnie nie są chorobotwórcze, ale stanowią poważne zagrożenie dla osób z ograniczoną odpornością.
HPV: istnieje wiele różnych typów wirusa. Niektóre z nich mogą być przyczyną zmian w obrębie szyjki macicy prowadzących do rozwoju raka, a zakażenie innymi skutkuje pojawieniem się brodawek płciowych i rzadziej raka odbytu. Samo zakażenie zwykle przebiega bezobjawowo, natomiast do objawów raka szyki macicy należą nieprawidłowe krwawienia i wydzielina z pochwy oraz bóle zlokalizowane w miednicy. Brodawki mogą pojawiać się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Zwykle są niewielkie, ale mogą też przybierać formę szarawych, kalafiorowatych tworów. Najczęściej lokalizują się na narządach płciowych, ale w przypadku zakażenia przez seks oralny mogą to być również jama ustna i gardło.

Co zwiększa ryzyko zakażeń przenoszonych drogą płciową?

  • Ryzyko zarażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową stwarzają kontakty seksualne z osobami mającymi owrzodzenia, wysypkę, różnego rodzaju wydzielinę z narządów płciowych oraz inne objawy tego typu schorzeń.
  • Bezobjawowy przebieg zakażeń przenoszonych drogą płciową jest bardzo częstą sytuacją, więc nie zawsze możemy być pewni, że my albo nasi partnerzy nie jesteśmy niczym zainfekowani. Z tego powodu, prawie każdy kontakt seksualny bez zabezpieczenia (bez prezerwatywy) obarczony jest ryzykiem zarażenia.
  • Zakażenie chorobą przenoszoną drogą płciową zwiększa ryzyko zakażenia wirusem HIV w przypadku seksu z partnerem HIV pozytywnym. Na przykład kiła zwiększa to ryzyko trzykrotnie.1

Jakie jest ryzyko zakażeniem chorobą przenoszoną drogą płciową?

Około 1 miliona ludzi zaraża się codziennie chorobami przenoszonymi drogą płciową, a ryzyko zakażenia jest takie samo u kobiet jak i u mężczyzn. Około połowę z nich stanowią zachorowania na chlamydię, rzeżączkę i rzęsistkowicę - wszystkie są wyleczalne.1 Ponad 500 milionów ludzi zarażonych jest wirusem opryszczki, a prawie 3 miliony kobiet wirusem HPV. Ryzyko tego typu infekcji różni się w różnych częściach świata, jednak niezależnie od miejsca zamieszkania, rośnie ono u osób podejmujących aktywność seksualną przed 25 rokiem życia. Z powodu częstego bezobjawowego przebiegu chorób przenoszonych drogą płciową i niewielkiej ilości patogenów potrzebnych do rozwinięcia się choroby, każdy kontakt seksualny bez zabezpieczenia należy uznać za ryzykowny.
Mapa świata przedstawiająca częstość występowania wyleczalnych STI, w milionach

Jak uniknąć zakażeń przenoszonych drogą płciową?

  • Używaj prezerwatyw
    • jeśli ty i twój partner nie przebadaliście się w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową albo utrzymujecie kontakty seksualne z innymi osobami, seks bez prezerwatywy stwarza ryzyko zakażenia. Prezerwatywy dla mężczyzn i dla kobiet są bardzo skuteczne w zapobieganiu tym chorobom.
  • Unikaj seksu
    • nie uprawiaj seksu jeśli twój partner, partnerka lub partnerzy mają jakiekolwiek objawy chorób przenoszonych drogą płciową.
  • Badaj się
    • jeśli planujesz rozpocząć aktywność seksualną lub wchodzisz w nowy związek, ty i twój partner powinniście uprzednio zbadać się w kierunku zakażeń przenoszonych drogą płciową. Następnie wykonuj te badania co roku lub częściej, jeśli podejrzewasz, że mogło dojść u ciebie do zakażenia.
  • Nie dziel się
    • niektóre patogeny mogą przeżyć poza organizmem człowieka, na ręcznikach i bieliźnie
  • Zaszczep się
    • szczepionki przeciwko WZW typu B i HPV są bardzo skuteczne w zapobieganiu tym chorobom.
Ilustracja przedstawiająca prezerwatywy dla mężczyzn i dla kobiet

Jak leczy się choroby przenoszone drogą płciową?

Jeśli podejrzewasz, że mogło u ciebie dojść do zakażenia przenoszonego drogą płciową, powinieneś lub powinnaś jak najszybciej rozpocząć leczenie. Po postawieniu odpowiedniego rozpoznania, lekarz wybierze dla ciebie optymalne leczenie.
Chlamydioza, rzeżączka, kiła i rzęsistkowica - w leczeniu tych chorób wykorzystuje się antybiotyki. Jeśli zastosuje się je odpowiednio wcześnie, są w pełni wyleczalne. Bardzo ważne jest leczenie obydwu partnerów, aby uniknąć reinfekcji oraz zakażenia innych osób.
Opryszczka i HIV - w przypadku tych chorób stosuje się leki przeciwwirusowe. Nie da się ich w pełni wyleczyć, ale odpowiednia terapia zmniejsza związane z nimi dolegliwości i pozwala zachować zdrowie na najwyższym możliwym poziomie.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B - nie ma na nie żadnego leku, ale w terapii możemy stosować preparaty ułatwiające układowi immunologicznemu zwalczenie zakażenia oraz leki przeciwwirusowe. To, czy się ich potrzebuje zależy od aktywności wirusa w organizmie oraz stopnia uszkodzenia wątroby i decyduje o tym lekarz prowadzący. Istnieje szczepionka przeciwko WZW typu B i osoby niezaszczepione nią w dzieciństwie powinny z niej skorzystać, zwłaszcza jeśli są aktywne seksualnie.
HPV - nie mamy leku na samo HPV, ale potrafimy radzić sobie z brodawkami i zmianami na szyjce macicy, jeśli zachodzi taka potrzeba. W wielu krajach dostępna jest szczepionka przeciwko HPV, która pomaga chronić przed rakiem szyki macicy, odbytu oraz brodawkami narządów płciowych. Podaje się ją przede wszystkim dziewczętom i młodym kobietom, a coraz częściej także chłopcom i młodym mężczyznom.

Weź pod uwagę:

Przebadanie się w przypadku podejrzenia zakażeniem chorobą przenoszoną drogą płciową jest niezwykle istotne. Oprócz wypisania recepty na odpowiedni lek, pracownicy ochrony zdrowia mogą pomóc także na inne sposoby. Jakie? Wytłumaczą jak należy przyjmować lek, żeby osiągnąć maksymalną skuteczność i powinieneś postępować dokładnie według ich wskazówek. Mogą oni również zaproponować przyjęcie leku w swojej obecności lub wypisanie planu leczenia, jeśli potrzebna jest więcej niż jedna dawka. Dodatkowo mogą udzielić pomocy w powiadomieniu twoich partnerów seksualnych, którzy również mogą być chorzy, a także wykonać u nich badania i wdrożyć ewentualne leczenie.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.