Fizjologia ciąży

Ciąża

Ciążę rozpoczyna zapłodnienie komórki jajowej, a kończy poród. Zajście w ciążę oraz wspieranie od samego początku rozwoju człowieka jest bardzo skomplikowanym, biologicznym procesem, wymagającym wielu zasobów. W rezultacie, ciąża może wpływać na szereg zachowań mamy, zarówno pod względem fizycznym, jak i emocjonalnym.

Każda komórka jajowa wydzielona podczas cyklu menstruacyjnego podróżuje do Twojej macicy. Niezapłodniona komórka jajowa pozostaje niezauważona i ulega zniszczeniu, natomiast zapłodniona rozwinie się w malutki embrion ludzki podczas tej podróży. Trafiając do macicy, embrion zagnieżdża się w jej ściance, gdzie będzie rozwijał się i rósł przez dziewięć miesięcy. Po tym czasie przyjdzie na świat, jako nowonarodzone dziecko.

Oznaki i objawy

Jeśli jesteś płodna, aktywna seksualnie i zajdziesz w ciąże, to pierwsze co zauważysz, to spóźnienie lub zaniknięcie miesiączki. Zapłodnienie komórki jajowej natychmiastowo uruchamia zmiany w wytwarzaniu różnych hormonów, które ewoluują i nie ustępują podczas ciąży, co umożliwia wspieranie rozwoju zdrowego dziecka. Niestety, zmiany te mogą przyczynić się do kilku niezbyt przyjemnych objawów. W rezultacie, oprócz braku miesiączki, wiele kobiet doświadcza opuchlizny piersi, zmęczenia, mdłości oraz wymiotów, szczególnie w godzinach porannych przez pierwsze tygodnie ciąży.

Diagnoza

Jeśli doświadczasz kilku lub wszystkich wczesnych objawów ciąży albo podejrzewasz, że możesz w niej być, wykonaj test ciążowy w domu. Takie testy są tak zaprojektowane, aby wykryć obecność ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej w próbce moczu. Hormon ten jest wykrywalny po zagnieżdżeniu się embrionu w macicy, zazwyczaj około 8-9 dni po zapłodnieniu.

Bez względu na to, czy Twój test ciążowy wykonany w domu będzie miał wynik pozytywny, czy negatywny wizyta u lekarza potwierdzi możliwą ciążę. Podobnie do testu wykonanego w domu, zazwyczaj bada się próbkę moczu lub krwi na obecność ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (HCG). Twój lekarz może również wykonać badania fizykalne macicy i szyjki macicy, szukając oznak ciąży. Może zauważyć, że Twoja macica jest powiększona, szyjka macicy większa i delikatniejsza, a jej kolor bardziej niebieskawy. Mniej powszechne, odbywające się tylko, jeśli doświadczysz krwawienia z dróg rodnych lub bólu podbrzusza, jest dopochwowe badanie ultrasonografem, które potwierdzi ciąże. Najwcześniejszą, związaną z ciążą, wizualną zmianą, która można zauważyć podczas takiego badania jest rozwój worka owodniowego. W późniejszym okresie ciąży badanie ultrasonografem jest wykorzystywane do monitorowania rozwoju płodu.

Gdy ciąża zostanie potwierdzona, możesz obliczyć orientacyjną datę porodu, zazwyczaj z dokładnością do kilku tygodniu. Jako, że dokładny dzień, w którym Twoja komórka jajowa została zapłodniona jest trudny do określenia, zazwyczaj za początek ciąży uznaje się pierwszy dzień ostatniego, normalnego cyklu miesiączkowego.

Fizjologiczne zmiany w ciąży

Układ hormonalny: Cykl menstruacyjny to normalne zmiany w Twoich jajnikach i macicy, przygotowujące komórkę jajową do zapłodnienia, a macicę do ciąży. Zazwyczaj trwa około 28 dni. Jeśli Twoja owulacja jest normalna, to komórka jajowa jest wydzielana z jednego jajnika, pozostawiając za sobą strukturę nazywaną ciałkiem żółtym. Ta struktura produkuje olbrzymie ilości progesteronu i estrogenu, hormonów, które pomagają w przygotowaniu macicy na zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej, ciałko żółte obumiera, a poziom progesteronu i estrogenu obniża się i dochodzi do miesiączki. Z drugiej strony, jeśli komórka jajowa zostanie zapłodniona, ciałko żółte pozostaje nienaruszone i utrzymuje poziom hormonów, tworząc środowisko wspierające rozwój płodu. Później to łożysko rozwija zdolność do wydzielania niezbędnych hormonów, a ciałko żółte zanika między 3, a 4 miesiącem.

Oprócz progesteronu oraz estrogenu, w początkowej fazie ciąży wzrasta również wydzielanie ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej. Poziom tego hormonu podwaja się co dwa dni, przez pierwsze 10 tygodni ciąży. Jego podstawową rolą jest zapobieganie kolejnym menstruacjom oraz odpowiednie przygotowanie łożyska - organu, który łączy płód z macicą. Łożysko dostarcza płodowi niezbędne substancje odżywcze oraz tlen, jak również pozwala na usuwanie toksycznych produktów ubocznych.

Pomimo, że wiele objawów ciąży jest powiązanych ze zmianami hormonalnymi, to dochodzi również do takich, wynikających z zajmowania coraz większej przestrzeni przez rozwijający się płód.

Układ immunologiczny: Rosnący płód jest obcym obiektem, czymś, co Twój układ immunologiczny zazwyczaj atakuje i usuwa. Aby temu zapobiec, po zagnieżdżeniu się embrionu w ścianie macicy, łańcuch zdarzeń, który uruchamia atak immunologiczny jest wyłączany i usypiany. Dzięki temu komórki immunologiczne nie biorą sobie na cel płodu i łożyska. Dodatkowo pojawiają się inne zalety w zachodzących tego typu zmianach podczas ciąży. W szczególności kobiety cierpiące na schorzenia związane z układem immunologicznym, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane, czy łuszczycę, mogą znaleźć ukojenie od symptomów tych chorób podczas ciąży, ze względu na zwiększony poziom naturalnie występujących sterydów przeciwzapalnych.

Układ krążenia: Podczas ciąży rzut serca - ilość krwi, jaką serce wypompowuje z serca w ciągu minuty - wzrasta, aby sprostać zapotrzebowaniom rosnącego płodu i dostarczyć odpowiednią objętość krwi do układu krążenia płodu.

Osiągane to jest poprzez zwiększenie objętości wyrzutowej serca, czyli ilości krwi wypompowywanej podczas każdego uderzenia. Maksymalny rzut serca osiągany jest w 24 tygodnia ciąży, kiedy jest wyższy o 30-40% od normalnego. Podczas rozwoju płodu macica naciska na aortę, główną tętnicę transportującą tlen do Twoich tkanek i narządów oraz na żyłę główną transportującą odtlenowaną krew z powrotem do serca. W niektórych pozycjach, takich jak leżenie na plecach, pojawia się dodatkowy nacisk na te naczynia, co prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi, które może powodować zawroty głowy, osłabienie, a w niektórych przypadkach nawet uszkodzenie płodu. Dodatkowo, ćwiczenie lub inna aktywności, która zwiększa tętno, zmusza układ krążenia do większej pracy podczas ciąży. Duże zmiany w rzucie serca, powiązane z ciążą, mogą dodatkowo wzmacniać wcześniej obecne schorzenia serca, takie jak choroby związane z zastawkami serca, czy chorobę wieńcową. Innym, powszechnym schorzeniem występujący podczas ciąży są żylaki, czyli powiększone, opuchnięte żyły, zazwyczaj w nogach. Podczas ciąży, rozwijający się płód wywiera nacisk na Twoje żyły, co utrudnia powrót krwi do serca. Przez to żyły powiększają się i sprawiają wrażenie opuchniętych.

Układ krwiotwórczy: Wraz z rosnącym rzutem serca dochodzi do wzrostu objętości krwi. Wiąże się to z 50% większą objętością osocza (przejrzysty, żółtawy płyn będący składnikiem krwi) oraz 20% wzrostem ilości czerwonych i białych krwinek. Prowadzi to do rozrzedzenia krwi, które może skutkować pojawieniem się "fizjologicznej anemii w ciąży" (względny niedobór czerwonych krwinek). Zapotrzebowanie na żelazo, a tym samym na czerwone krwinki, wzrasta wraz z rozwojem płodu i łożyska. Żelazo jest kluczowym elementem uczestniczącym w produkcji czerwonych krwinek, dlatego czasami niezbędna jest suplementacja tym pierwiastkiem, ponieważ ilość dostarczana z diety oraz zapasy żelaza nie są wystarczające. Również kilka hormonów odgrywa istotną rolę w zmianie składu krwi, tak aby wspierał on rozwijającą się ciąże. Są to układ renina–angiotensyna–aldosteron, estrogen oraz progesteron. Jednak to, jak działają, nie zostało jeszcze poznane. Bez względu na mechanizm działania, zwiększona objętość krwi jest bardzo ważna, ponieważ zapewnia dodatkową ilość krwi niezbędną dla rosnącego płodu i łożyska, a dodatkowo chroni matkę przed utratą zbyt dużej ilości krwi podczas porodu.

Układ wydalniczy: Twoje nerki są odpowiedzialne za oczyszczanie Twojej krwi z produktów ubocznych oraz regulowanie ciśnienia krwi oraz zawartości elektrolitów, w tym jonów sodu (Na

^{+}

), potasu (K

^{+}

) i wapnia (Ca

^{+}

). Podczas ciąży, zmiany w funkcjonowaniu nerek mniej więcej podążają za zmianami w układzie krążenia - zarówno nerki, jak i serce pracują bardzo ciężko. Około 20 tygodnia, czasami wcześniej - około 8-10 tygodnia, nerki filtrują około 30-50% krwi więcej niż przed ciążą. W efekcie dochodzi do dużej resorpcji jonów sodu, zwiększonej eliminacji cukrów (cukromocz), aminokwasów (aminoacyduria) i kreatyniny w Twoim moczu (często lekarze wykonują badania poziomu kreatyniny w moczu, aby określić, jak dobrze pracują Twoje nerki). Około 12 tygodnia ciąży, progesteron, hormon odpowiedzialny za rozkurczanie mięśni gładkich, powoduje to, że moczowody transportujące mocz z nerek do pęcherza moczowego, rozkurczają się. Wraz ze wzrostem płodu, pojawia się większy nacisk na rozszerzone moczowody, co stanowi przeszkodę na drodze moczu z nerek do pęcherza moczowego. Zwiększa to szanse na pojawienie się infekcji układu moczowego podczas ciąży. Ułożenie się na jednej ze stron ciała, może zmniejszyć pojawiający się nacisk na główne naczynia krwionośne, co pozwoli nerkom pracować bardziej wydajnie. Jednak, może to zwiększyć produkcję moczu i ilość wizyt w toalecie w nocy.

Układ oddechowy: Ćwiczenia oddechowe są częstą praktyką wśród ciężarnych kobiet. Są one wsparciem podczas porodu, ale mają też dobry wpływ na układ oddechowy podczas ciąży. Jak w przypadku innych narządów, rosnący płód powoli zaczyna zajmować przestrzeń zarezerwowaną dla płuc, co uniemożliwia im normalną pracę. Po raz kolejny progesteron, hormon o wielu talentach, zaczyna swoją pracę, zwiększając ilość wdychanego z każdym oddechem powietrza - objętość wydechową, jak również ilość oddechów na minutę - częstotliwość oddychania. Dzięki temu możliwe jest dostarczenie takiej ilości tlenu, która spełni zapotrzebowania metaboliczne płodu, łożyska i pozostałych organów.

Zmiany metaboliczne: Zmiany w metabolizmie podczas ciąży wpływają na rozkład tkanki tłuszczowej, jak również na sposób trawienia pokarmu. Gromadzenie tkanki tłuszczowej oraz składników odżywczych jest niezbędne dla zdrowego rozwoju dziecka. Jednak zmiany metaboliczne mogą wpłynąć również na sposób, w jaki wchłaniane są lekarstwa. Dlatego też ważne jest, aby wiedzieć, jak organizm reaguje na przyjmowane leki, czy środki homeopatyczne i czy ich przyjmowanie nie wpłynie negatywnie na rozwijające się dziecko.

Masa ciała: Wspomaganie rozwoju płodu wymaga wielkich nakładów energii, więc nie zaskakuje to, że konieczne jest spożywanie większej ilości kalorii. Po pierwszych trzech miesiącach ( pierwszym trymestrze) Twój apetyt wzrośnie na tyle, że będziesz spożywała dziennie o 300 kalorii więcej. W tym okresie możesz również trochę przytyć, a po pierwszy trymestrze przybiera się około pół kilograma na tydzień do końca ciąży. Oprócz zwiększonej masy, możesz spodziewać się jedno-, dwukrotnego zwiększenia piersi, które będą się przygotowywać do karmienia piersią.

Układ pokarmowy: Rosnący płód wywiera nacisk na organy układu pokarmowego, włączając w to okrężnicę, woreczek żółciowy, wątrobę i żołądek. Wpływa to na ich funkcjonowanie i prowadzi do zatwardzeń, kamieni żółciowych, obniżonego transportu kwasów żółciowych oraz ogólnego spowolnienia procesów trawiennych, wynikającego z obniżonego poziomu gastryny. Gastryna stymuluje wydzielanie kwasów żołądkowych, co prowadzi do produkcji pepsyny, enzymu trawiącego białka dostarczane z pokarmu. Mniejsza ilość gastryny prowadzi do spowolnienia procesu trawienia. Dodatkowo, zwiększony poziom progesteronu podczas ciąży prowadzi do poluzowania zwieracza dolnego przełyku - "drzwi" pomiędzy przełykiem, a żołądkiem, co ułatwia jego otwierania. Bardzo powszechne jest doświadczanie zgagi, na skutek cofania się treści żołądkowych do przełyku w trzecim trymetrze ciąży. Wtedy zwieracz dolny przełyku nie jest w stanie sprostać naciskowi, jaki na żołądek wywiera rosnący płód. Warto wspomnieć, że przyjmowanie środków przeciwbólowych podczas ciąży nie jest najlepsze, ponieważ może jeszcze bardziej spowolnić procesy trawienne i wytworzyć jeszcze większe ciśnienie, z którym zwieracz dolny przełyku będzie musiał sobie poradzić.

Układ mięśniowo-szkieletowy: Pojawiające się anatomiczne i fizjologiczne zmiany podczas ciąży wywierają nacisk na mięśnie i szkielet, szczególnie na miednicę, co może prowadzi do bólu dolnego odcinka kręgosłupa, skurczy nóg i bólu bioder. Jeden z hormonów odpowiedzialnych za zmiany mięśniowo-szkieletowe podczas ciąży to relaksyna, która rozluźnia Twoje więzadła i tkankę chrzęstną, aby możliwe było zorganizowanie miejsce dla rosnącego dziecka. Pomijając efekt rozluźnienia, uzyskany dzięki relaksynie, układ mięśni brzusznych jest bardzo dobrze przystosowany do rozwoju płodu. W przeciwieństwie do mięśni mężczyzn tworzących "sześciopak", u kobiet mięśnie są tak ułożone, aby mogły rozciągnąć się dookoła rosnącego ciążowego brzucha.

Powłoka wspólna: Ten układ składa się ze skóry, włosów, paznokci, jak i podskórnej tkanki łącznej, która łączy Twoją skórę z resztą ciała, jak i z różnymi gruczołami, włączając w to gruczoły potowe, łojowe i mlekowe. Wraz z postępem ciąży, skóra rozciąga się coraz bardziej, aby przystosować się do rosnącego płodu i piersi. Czasami to rozciąganie może doprowadzić do zerwania podskórnej tkanki łącznej, powodując czerwone lub fioletowe znamiona na Twoim brzuchu, często nazywane rozstępami. Dodatkowo, wysoki poziom estrogenu zwiększa produkcję melaniny, barwnika nadającego barwę skórze i włosom. Skutkiem jest ciemnienie otoczki sutków oraz pojawienie się ciemnej kreski, ciągnącej się od pępka do kości łonowej. Mogą pojawić się również przebarwienia na twarzy i ciemnienie wszelakich znamion i piegów. Kolejną zmianą jest wzmożony wzrost paznokci oraz włosów w zaskakujących miejscach, a zwiększona objętość krwi prowadzi do wzmożonego pocenia. Często mówi się, że podczas ciąży Twoja skóra może być gładka i promienista, jednak możliwe jest też to, że stanie się tłusta i pojawią się na niej wypryski.

Opieka prenatalna

Dlaczego opieka prenatalna jest ważna? Pomaga ona Tobie i Twojemu dziecku być tak zdrowym, jak to możliwe. Dobrym pomysłem jest odwiedzenie lekarza prowadzącego, jak tylko odkryjesz, że możesz być w ciąży. Pozwoli to zidentyfikować i uniknąć możliwych problemów, które mogą wpłynąć na zdrowie Twoje lub dziecka. Regularne badania kontrolne pozwolą lekarzowi szybko odkryć i leczyć możliwe schorzenia, a Tobie dadzą możliwość na omówienie rzeczy, które możesz zrobić, aby Twoje dziecko miało, jak najlepszy początek swojego życia.

Weź pod uwagę:

Twoje ciało przechodzi ogromne zmiany, aby wspierać prawidłowy rozwój dziecka. Po porodzie potrzeba czasu, abyś wróciła do stanu przed ciążą. Niektóre zmiany w ciele mogą być zaskakujące, jednak były one niezbędne do prawidłowego rozwoju Twojego dziecka. To najczęstsze z nich:

niski popęd płciowy - związany jest gwałtownym spadkiem poziomu estrogenu po porodzie. Po czasie popęd płciowy powróci, jednak nie zdziw się, jeśli na początku seks stanie się mało istotny na większą część roku.
odstający brzuch - około 6-8 tygodni potrzebuje Twoja macica, aby skurczyć się do rozmiarów sprzed ciąży, dlatego odstający brzuch może Ci chwilę towarzyszyć.
rozmiar buta - mogłaś zauważyć puchnięcie nóg podczas ciąży, jednak w przypadku niektórych kobiet dochodzi do permanentnej zmiany rozmiaru buta. Prawdopodobnie jest to powiązane z wpływem relaksyny, która rozluźnia więzadła w Twoim ciele, również w stopach. Dodatkowe kilogramy podczas ciąży mogły doprowadzić do spłaszczenia podbicia i powiększenia stóp.
rozmiar piersi - pomimo, że piersi rosną podczas ciąży i pozostają duże w okresie karmienia piersią, częstym zjawiskiem jest ich późniejsze skurczenie się do rozmiaru mniejszego niż sprzed ciąży. Zazwyczaj jest to powiązane z masą ciała, ponieważ rozmiar piersi zależy od ilość posiadanej tkanki tłuszczowej.
utrata włosów - możesz zauważyć znaczny wzrost wypadania włosów względem okresu sprzed ciąży. Estrogen obniża wypadanie włosów podczas ciąży, co oznacza, że spora ilość włosów jest gotowa do wypadnięcia, jak tylko poziom estrogenu wróci do normalności
miesiączka - jeśli nie zdecydujesz się na karmienie piersią, zaczniesz z powrotem miesiączkować (tym samym pojawi się owulacja) około 10 tygodni po porodzie, gdy poziom hormonów powróci do tego sprzed ciąży. Jednak, może okazać się, że miesiączka powróci nawet miesiąc po porodzie. Karmienie piersią opóźnia owulację, więc jeśli się na to zdecydujesz możesz nie mieć miesiączki przez 20 tygodni, albo i dłużej, jednak czasami zdarza się, że cykl menstruacyjny rozpoczyna się szybciej.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Zaloguj się

Sortuj według

Na razie brak głosów w dyskusji

Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.