Etruskowie: Wprowadzenie

Zanim mała wioska Rzym stała się (parafrazując D. H. Lawrence'a) Rzymem przez duże "R", niemal cały półwysep, który teraz określamy jako Włochy, był pod panowaniem pewnej niezwykłej cywilizacji. Mowa tu o Etruskach - wymarłej kulturze, której dokonania znacząco wpłynęły na rozwój sztuki i kultury starożytnego Rzymu, a także na rozkwit włoskiego Renesansu.

Though you may not have heard of them, the Etruscans were the first "superpower" of the Western Mediterranean who, alongside the Greeks, developed the earliest true cities in Europe. Znajdujące się we współczesnej Toskanii miasta takie jak Florencja, Piza czy Siena były założone właśnie przez Etrusków, a potem sukcesywnie zasiedlane.

O Etruskach często mówi się jako o kulturze niezwykle tajemniczej, a to z tego względu, że żadne dokumenty piśmiennicze związane z ich historią czy literaturą nie przetrwały do dziś. To bardzo ironiczne - odpowiadają oni bowiem za nauczenie Rzymian alfabetu oraz rozpowszechnienie umiejętności czytania i pisania na całym Półwyspie Apenińskim.

Cywilizacja etruska wywarła znaczący wpływ na kulturę rzymską. Rzymianie wiele elementów swojej własnej kultury i sztuki przejęli właśnie po Etruskach. Należą do nich: walki gladiatorów, sposoby zarządzania gospodarką wodną, konstrukcje świątyń, rytuały religijne czy wiele, wiele innych. Nawet setki lat po podbiciu Etrusków i ich wchłonięciu przez Cesarstwo, Rzymianie nie pozbyli się z Rzymu etruskich kapłanów - uważali, że będą im oni przydatni jako doradcy w razie inwazji 'barbarzyńców'.

We even derive our very common word ‘person’ from the Etruscan mythological figure ‘Phersu’-- the frightful, masked figure you see in this Early Etruscan tomb painting who would engage his victims in a dreadful ‘game’ of blood letting in order to appease the soul of the deceased (the original gladiatorial games, according to the Romans!).

Niezwykle barwny dorobek artystyczny i architektoniczny Etrusków często korespondował z dokonaniami innych, śródziemnomorskich cywilizacji. Handel naturalnymi minerałami znalezionymi w Toskanii, centrum Etrurii, skłonił Etrusków do nawiązania kontaktów m.in. z Grekami, Fenicjanami i Egipcjanami. Wymieniali oni między sobą towary oraz wpływali wzajemnie na swój światopogląd i język.

W przeciwieństwie do kultury greckiej, większość informacji na temat Etrusków pochodzi z ich miejsc pochówku (większość dawnych etruskich miast jest dziś zamieszkana, a etruska sztuka i architektura została w nich ukryta pod warstwami kultury rzymskiej, średniowiecznej i renesansowej). Na szczęście Etruscy bardzo dbali o wyposażenie swoich zmarłych we wszystko czego mogliby oni potrzebować i używać w życiu pozagrobowym - w żywiołowe malowidła, rzeźby czy nawet ceramikę.

From their extensive cemeteries, we can look at the "world of the dead" and begin to understand some about the "world of the living." During the early phases of Etruscan civilization, they conceived of the afterlife in terms of life as they knew it. Gdy ktoś umierał kremowano go, a następnie zapewniano mu nowy ‘dom’ w świecie pozagrobowym. ​

This type of hut urn, made of an unrefined clay known as impasto, would be used to house the cremated remains of the deceased. Not coincidentally, it shows us in miniature form what a typical Etruscan house would have looked like in Iron Age Etruria (900-750 B.C.E.)—oval with a timber roof and a smoke hole for an internal hearth.

W późniejszych okresach, domy dla zmarłych stawały się coraz bardziej wyszukane. Podczas okresu Orientalizującego (750-575 r.p.n.e.), Etruskowie rozpoczęli handel bogactwami naturalnymi z innymi śródziemnomorskimi kulturami - dzięki temu oni sami wzbogacali się, a ich groby mogły przybrać bardziej wytworny wygląd.

The well-known Regolini-Galassi tomb from the city of Cerveteri shows how this new wealth transformed the modest hut to an extravagant house for the dead. Built for a woman clearly of high rank, the massive stone tomb contains a long corridor with lateral, oval rooms leading to a main chamber.

Przechadzając się po etruskich pokojach, znajdujących się teraz w Muzeum Watykańskim, można niemal dostać zawrotu głowy patrząc na bogactwa z pochodzące z tego okresu.

Found near the woman were objects of various precious materials intended for personal adornment in the afterlife—a gold pectoral, gold bracelets, a gold brooch (or fibula) of outsized proportions, among other objects—as well as silver and bronze vessels and numerous other grave goods and furniture.

Owa kobieta, oprócz wymienionych wyżej przedmiotów, posiadała również kadzielnicę, biżuterię z bursztynu i kości słoniowej oraz niezbędny w życiu pozagrobowym cztero-kołowy powóz pokryty brązem oraz łoże, z tego samego materiału, wokół którego umieszczone były trzydzieści trzy ujmujące figurki, zastygłe w przeróżnych pozach.

Mimo, że późniejsze okresy w historii Etrusków nie odznaczały się już tak wielkim bogactwem, to i tak byli oni niezwykle potężną i wpływową kulturą, która pozostawiła po sobie trwały ślad w dziejach zarówno Rzymu jak i innych części Włoch.

Essay by Dr. Laurel Taylor